Komisja Europejska przyjęła 23 marca tymczasowe ramy kryzysowe (ang. Temporary Crisis Framework), aby umożliwić państwom członkowskim skorzystanie z elastyczności przewidzianej w przepisach dotyczących pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w kontekście inwazji Rosji na Ukrainę.
Według wiceprzewodniczącej KE Margrethe Vestager, „W tym krytycznym momencie Unia Europejska nadal stoi po stronie Ukrainy i jej mieszkańców. Musimy sprzeciwić się tej okrutnej inwazji, ponieważ stawką jest również nasza wolność.”
Sankcje UE wymierzone w Rosję, choć poważnie zaszkodziły rosyjskiej gospodarce odbijają się również na gospodarce europejskiej i tak będzie w nadchodzących miesiącach. Mając to na uwadze, Komisja umożliwi państwom członkowskim skorzystanie z elastycznych przepisów dotyczących pomocy państwa, przy jednoczesnej ochronie równych szans na jednolitym rynku.
Tymczasowe ramy kryzysowe uzupełniają istniejący zestaw narzędzi w zakresie pomocy państwa o nowe możliwości, takich jak środki zapewniające przedsiębiorstwom rekompensatę za szkody poniesione wskutek wyjątkowych okoliczności oraz środki określone w komunikatach Komisji w sprawie rozwoju sytuacji na rynku energii.
Tego typu środki będą dostępne również dla przedsiębiorstw, które kwalifikują się jako znajdujące się w trudnej sytuacji, ponieważ mogą one stanąć w obliczu pilnego zapotrzebowania na płynność w związku z konsekwencjami pandemii koronawirusa. Objęte sankcjami podmioty kontrolowane przez Rosję zostaną wyłączone z zakresu tych środków.
Dla przykładu: jeśli państwa członkowskie chcą zminimalizować skutki gwałtownego wzrostu kosztów produkcji, mogą natychmiast wprowadzić programy przyznawania dotacji w wysokości do 400 000 EUR na przedsiębiorstwo dotknięte kryzysem. Komisja jest gotowa do natychmiastowej współpracy z państwami członkowskimi w celu znalezienia praktycznych rozwiązań, które pozwolą zachować tę ważną część naszej gospodarki, wykorzystując pełną elastyczność w ramach zasad pomocy państwa.
Aby zachować równe szanse na jednolitym rynku, nowe tymczasowe ramy prawne dotyczące kryzysu zawierają szereg zabezpieczeń. Państwa członkowskie wzywa się również do uwzględnienia wymogów dotyczących zrównoważonego rozwoju przy przyznawaniu pomocy na pokrycie dodatkowych kosztów energii związanych z wysokimi cenami gazu i energii elektrycznej.
Tymczasowe ramy prawne (ang. Temporary Crisis Framework)
W tymczasowych ramach prawnych dotyczących pomocy państwa w związku z kryzysem, mających na celu wsparcie gospodarki w kontekście inwazji Rosji na Ukrainę, opartych na art. 107 ust. 3 lit. b) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej („TFUE”), uznano, że gospodarka UE doświadcza poważnych zakłóceń. Aby temu zaradzić, tymczasowe ramy prawne dotyczące kryzysu przewidują trzy rodzaje pomocy:
- Ograniczone kwoty pomocy: Państwa członkowskie będą mogły tworzyć programy przyznające pomoc w wysokości do 35 tys. euro dla przedsiębiorstw dotkniętych kryzysem działających w sektorach rolnictwa, rybołówstwa i akwakultury oraz do 400 tys. euro na przedsiębiorstwo dotknięte kryzysem działające we wszystkich innych sektorach. Pomoc ta nie musi być związana ze wzrostem cen energii, ponieważ kryzys i środki ograniczające wobec Rosji wpływają na gospodarkę na wiele sposobów, w tym poprzez fizyczne zakłócenia w łańcuchu dostaw. Wsparcie to może być udzielane w dowolnej formie, w tym w postaci dotacji bezpośrednich.
- Wsparcie płynności finansowej w formie gwarancji państwowych i subsydiowanych kredytów: Państwa członkowskie będą mogły udzielać (i) dotowanych gwarancji państwowych, aby zapewnić dalsze udzielanie kredytów przez banki wszystkim przedsiębiorstwom dotkniętym obecnym kryzysem; oraz (ii) kredytów publicznych i prywatnych o dotowanych stopach procentowych.
- Pomoc na zrekompensowanie wysokich cen energii: Państwa członkowskie będą mogły częściowo zrekompensować przedsiębiorstwom, w szczególności intensywnie korzystającym z energii, dodatkowe koszty wynikające z wyjątkowych podwyżek cen gazu i energii elektrycznej. Wsparcie to może być udzielane w dowolnej formie, w tym w formie dotacji bezpośrednich. Całkowita pomoc na jednego beneficjenta nie może przekroczyć 30% kosztów kwalifikowalnych, przy czym w danym momencie może wynieść maksymalnie 2 miliony euro. Jeżeli przedsiębiorstwo ponosi straty operacyjne, konieczna może być dalsza pomoc w celu zapewnienia kontynuacji działalności gospodarczej. W tym celu państwa członkowskie mogą przyznać pomoc przekraczającą te pułapy, w wysokości do 25 mln euro dla użytkowników energochłonnych oraz do 50 mln euro dla przedsiębiorstw działających w określonych sektorach, takich jak produkcja aluminium i innych metali, włókien szklanych, masy celulozowej, nawozów sztucznych lub wodoru i wielu podstawowych chemikaliów.
Tymczasowe ramy prawne w sytuacji kryzysowej obejmują zatem szereg zabezpieczeń:
- Proporcjonalna metodologia: Powinno istnieć powiązanie między kwotą pomocy, która może być przyznana przedsiębiorstwom, a skalą ich działalności gospodarczej i narażeniem na skutki gospodarcze kryzysu, poprzez uwzględnienie ich obrotów i kosztów energii;
- Warunki kwalifikowalności: Definicja odbiorców energochłonnych jest ustalona w odniesieniu do art. 17 ust. 1 lit. a) dyrektywy w sprawie opodatkowania energii, czyli przedsiębiorstw, dla których zakup produktów energetycznych stanowi co najmniej 3% wartości ich produkcji;
- Wymogi dotyczące zrównoważonego rozwoju: Zachęca się państwa członkowskie do rozważenia, w sposób niedyskryminujący, ustanowienia wymogów związanych z ochroną środowiska lub bezpieczeństwem dostaw przy przyznawaniu pomocy na pokrycie dodatkowych kosztów wynikających z wyjątkowo wysokich cen gazu i energii elektrycznej. Pomoc ta powinna zatem pomóc przedsiębiorstwom w walce z obecnym kryzysem, a jednocześnie stworzyć podstawy do trwałego ożywienia gospodarczego.
Tymczasowe ramy prawne dotyczące kryzysu będą obowiązywały do 31 grudnia 2022 r. W celu zapewnienia pewności prawnej Komisja oceni przed tą datą, czy konieczne jest przedłużenie okresu obowiązywania tymczasowych ram prawnych. Ponadto w okresie obowiązywania tymczasowych ram prawnych Komisja będzie na bieżąco weryfikować ich treść i zakres w świetle rozwoju sytuacji na rynkach energii, innych rynkach czynników produkcji oraz ogólnej sytuacji gospodarczej.
Więcej informacji od Komisji Europejskiej (w języku angielskim):