Ukraińcy na polskim rynku pracy są potrzebni, ale wiele barier utrudnia ich zatrudnienie. Brakuje systemowej współpracy sektora publicznego, przedsiębiorców, NGO oraz koordynacji zarządzania środkami na aktywizację zawodową. Projekt Lewiatana wskazuje narzędzia, jakie powinny być wdrożone, żeby potencjał zawodowy obywateli Ukrainy przybyłych po 24 lutego mógł być w Polsce wykorzystany.
Zatrudnianie obywateli Ukrainy może wspomóc polską gospodarkę, potencjał ten nie jest jednak wykorzystany – wiele osób pracuje poniżej swoich kwalifikacji, potrzeby pracodawców i pracowników często nie są zgodne. Potrzebne są programy aktywizujące i współpraca różnych instytucji i podmiotów – to wnioski z webinarium na temat zatrudniania obywateli Ukrainy w polskich firmach.
Projekt Konfederacji Lewiatan aktywizujący obywateli Ukrainy
Konfederacja Lewiatan wspiera przedsiębiorców zatrudniających oraz planujących zaangażować Ukraińców do pracy. Realizujemy projekt „Model aktywizacji zawodowej obywateli Ukrainy” na rzecz aktywizacji i zatrudniania obywateli Ukrainy na polskim rynku pracy.
Podczas webinaru, zorganizowanego w ramach tego przedsięwzięcia, Łukasz Arendt, koordynator projektu w Konfederacji Lewiatan, Anna Karaszewska prezeska firmy Jobs First realizującej program aktywizacji na zlecenie Lewiatana oraz Monika Fedorczuk, p.o. dyrektora Urzędu Pracy m.st. Warszawy, który współpracuje z Lewiatanem w tym projekcie, mówili o praktycznych aspektach zatrudniania Ukraińców w Polsce. Określili też główne wyzwania i bariery związane z procesem aktywizacji i rekrutacji pracowników z Ukrainy.
– Projekt służy temu, żeby pokazać, jakie narzędzia i metody powinny być wdrożone w Polsce, żeby potencjał zawodowy obywateli Ukrainy mógł być wykorzystany na polskim rynku pracy – mówił Łukasz Arendt. Chodzi o wskazanie, jak można aktywizować i skutecznie zatrudniać Ukraińców, aby z jednej strony wspomóc polski rynek pracy, a przede wszystkim pomóc obywatelom Ukrainy w odnalezieniu się w nowym miejscu pobytu. – Projekt jest unikatowy, bo nacisk kładziemy na działania związane z dostosowaniem kwalifikacji, ale też doprowadzeniem do zatrudnienia w ramach kompleksowego modelu wsparcia – podkreślił.
Wyzwania związane z zatrudnieniem obywateli Ukrainy w Polsce
Podczas projektu zidentyfikowane zostały wyzwania zarówno po stronie osób z Ukrainy, jak i pracodawców. Jedną z głównych barier dla podjęcia pracy jest brak znajomości języka polskiego. Czasami ukończenie podstawowego kursu językowego wystarczy, aby podjąć pracę. Są również takie sytuacje, w których wymagany jest dość wysoki poziom komunikacji w języku polskim. Wśród barier należy też wymienić odmienność przepisów prawnych w Polsce i w Ukrainie oraz różnorodność systemów komputerowych, co może prowadzić do podejmowania pracy przez Ukraińców poniżej ich formalnych kwalifikacji. Brak dokumentów potwierdzających wykształcenie, lub konieczność uznania kwalifikacji bądź nostryfikacji dyplomów również utrudnia negocjacje warunków zatrudnienia.
Wreszcie niepewność co do tego, jak długo obywatele Ukrainy zdecydują się pozostać w Polsce, sprawia, że częstą praktyką jest podejmowanie pracy na podstawie umowy zlecenia. Bywają przypadki, kiedy pracodawca jest gotowy do zatrudnienia pracownika z Ukrainy na umowę o pracę na rok, a sami Ukraińcy nie są na to przygotowani – właśnie dlatego, że nie wiedzą, jak długo zostaną w Polsce.
Warto dodać, że umowa zlecenia jest dominująca i powszechnie akceptowaną formą zatrudnienia Ukraińców, szczególnie na stanowiskach niższego szczebla. Co ciekawe, duże przedsiębiorstwa zatrudniają obywateli Ukrainy przybyłych do Polski w związku z wojną relatywnie rzadko, a wielotygodniowe procesy rekrutacyjne nie uwzględniają specyficznej sytuacji tej grupy migrantów.
Projekt zakłada, że zanim Ukrainiec trafił do pracodawcy, przechodzi proces weryfikacji. Działania skupiły się na dobieraniu osób najbardziej zmotywowanych i chętnych do podjęcia pracy oraz chcących na dłużej związać się z Polską.
Wykształcenie i kwalifikacje Ukraińców niespójne z zapotrzebowaniem zgłaszanym przez pracodawców
Jak się okazuje, profile kandydatów do pracy często nie odpowiadają ofertom pracodawców. Najczęściej zgłaszane zapotrzebowanie ze strony pracodawców dotyczy zatrudnienia przy magazynowaniu i przechowywaniu towarów, w restauracjach i innych placówkach gastronomicznych oraz przy transporcie drogowym towarów. Nie do końca jest to zgodne z wykształceniem i możliwościami zawodowymi osób, które przyjechały z Ukrainy i poszukują pracy. – Popyt jest na stosunkowo proste prace, jak w zawodach pakowacz, magazynier, robotnik magazynowy, natomiast podaż pracy to osoby z wyższym wykształceniem, często posiadające określone ambicje – mówiła Monika Fedorczuk.
Od marca do 25 listopada 2022 do Urzędu Pracy w Warszawie wpłynęło 77 tys. powiadomień o podjęciu pracy. – Czasami są to umowy na krótkie okresy, ale generalnie widać, że na warszawskim rynku pracy osoby z Ukrainy znajdują zatrudnienie – dodała.
Jak zmienić sytuację na rynku zatrudnienia Ukraińców? Wnioski z projektu pilotażowego
Wnioski płynące z projektu pilotażowego wskazują na kilka wspólnych elementów, na które należy zwrócić uwagę w procesie aktywizowania obywateli Ukrainy, aby proces ten był neutralny dla systemu wsparcia społecznego w Polsce. Podejście do aktywizacji Ukraińców powinno mieć charakter systemowy – obecnie brakuje komplementarności i koordynacji działań.
– Brakuje systemowego podejścia do aktywizacji osób, które przyjechały. Podejścia, które upatruje w tym szansy dla naszego kraju, gdyż jak wynika z badań dotyczących migracji, ok. 30 proc. osób pozostaje w kraju pierwszego wyboru. Naszym celem powinno być, żeby jak najwięcej osób chciało u nas zostać przynajmniej przez jakiś czas i podjąć legalną pracę – mówiła Anna Karaszewska, prezeska Jobs First. Chodzi o to, żeby nie tylko ponosić koszty związane z pomocą humanitarną, ale żeby te koszty były bilansowane wpływami do budżetu państwa z tytułu podatków od dochodów z pracy.
Webinar organizowany w ramach e-Akademii Lewiatana był adresowany do pracodawców zatrudniających i planujących zatrudnić obywateli Ukrainy, do instytucji rynku pracy, NGOs, organizacji wspierających obywateli Ukrainy w Polsce.
Obejrzyj webinar
Projekt jest realizowany w ramach Inicjatywy Nr FWD-H-4 pt. “Model aktywizacji zawodowej obywateli Ukrainy” w ramach Funduszu Współpracy Dwustronnej “FWD” Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2014-2021 i Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2014-2021. Inicjatywa jest finansowana przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy Norweskich i EOG.
