W dniu 26 kwietnia 2023 r. została w Polsce wdrożona unijna dyrektywa work-life balance, na mocy której urlop rodzicielski został wydłużony o 9 nietransferowalnych tygodni dla drugiego rodzica (w praktyce ojca). Czy dzięki nowelizacji kodeksu pracy ojcowie częściej korzystają z urlopu rodzicielskiego? GUS opublikował dane na ten temat.
Wraz z wejściem w życie nowych przepisów, zauważalny jest stały wzrost liczby ojców, którzy korzystają z przyznanych im uprawnień rodzicielskich. W 2022 roku było to 3700 ojców, co stanowiło 1% wszystkich uprawnionych. Jednakże, dane ZUS za okres styczeń – październik 2023 świadczą o znacznym wzroście tego wskaźnika, osiągając już ponad 12 000 ojców. Zgodnie z informacjami GUS, w tym samym okresie w Polsce urodziło się 232 000 dzieci. Dzięki nowym regulacjom, odsetek ojców korzystających z urlopu rodzicielskiego wzrósł z 1% do ponad 5%.
Dyrektywa spowodowała, że ojciec zaczął być traktowany jako pełnoprawny rodzic. Wraz ze zmianą Kodeksu pracy ojcowie zdobyli indywidualne prawo do korzystania z urlopu rodzicielskiego, niezależnie od matki. Dodatkowo, uzyskali prawo do 9 nietransferowalnych tygodni tego urlopu. Warto zaznaczyć, że niewykorzystane przez ojca tygodnie przepadają, nie mogą zostać przekazane matce dziecka.
Wielu ojców błędnie sądzi, że mają prawo jedynie do tych 9 tygodni urlopu rodzicielskiego. Zgodnie z obowiązującymi przepisami Kodeksu pracy, urlop rodzicielski trwa 41 tygodni, z których każdy z rodziców ma prawo do 9 nietransferowalnych tygodni. Pozostałe tygodnie mogą być podzielone między rodzicami według ich uznania, z jednym warunkiem: urlop rodzicielski może być podzielony maksymalnie na 5 części.
Badanie CBOS dotyczące preferowanych modeli rodziny wyraźnie wskazuje, że najpopularniejszym modelem jest związek oparty na partnerstwie między kobietą a mężczyzną. W grudniu 2020 roku 58% Polaków i Polek poparło model, gdzie oboje partnerów pracuje i wspólnie angażuje się w obowiązki domowe oraz opiekę nad dziećmi. Niemniej jednak, pomimo tego wyraźnego poparcia dla modelu partnerskiego, w praktyce podział obowiązków wygląda inaczej. Badania Polskiego Instytutu Ekonomicznego nad rodzinami z dziećmi do 9. roku życia pokazują, że nawet gdy obydwoje rodzice pracują na pełny etat, w 68% przypadków to kobieta jest głównie odpowiedzialna za opiekę nad dziećmi.
Podejście do podziału obowiązków opiekuńczych zależy też od pokolenia. Młodsi mężczyźni i kobiety są bardziej skłonni do równego podziału urlopu rodzicielskiego. W przeciwieństwie do starszego pokolenia, które pamięta czasy, gdy jedynym dostępnym urlopem był krótszy urlop macierzyński po urodzeniu dziecka.
Pracodawcy muszą uwzględniać podejście nowego pokolenia pracowników do równości w rodzicielstwie. Ojcowie z tej grupy pragną być bardziej zaangażowani w życie swoich dzieci, podczas gdy matki dążą do równoczesnej realizacji w sferze zawodowej. Ponadto, pracownicy oczekują aktywnego udziału pracodawcy w kształtowaniu nowej rzeczywistości i motywowania ojców do korzystania z uprawnień rodzicielskich, angażowania się w obowiązki wychowawcze. Przedsiębiorcy więc mają ważną rolę do odegrania w zwiększeniu popularności nowych uprawnień rodzicielskich wśród pracowników. Mimo pięciokrotnego wzrostu odsetka ojców korzystających z urlopu rodzicielskiego, wciąż dużo pozostaje do zrobienia, gdyż wskaźnik ten wciąż nie odzwierciedla faktycznej równości rodzicielskiej.
Nadia Kurtieva, ekspertka Lewiatana
Tekst dla Brussels Headlines – europejskiego newslettera Konfederacji Lewiatan