W obliczu kryzysu energetycznego i środowiskowego, kiedy dostępność do paliw i energii zostały ograniczone, a koszty wytwarzania energii przez to znacznie wzrosły, wykorzystanie lokalnych zasobów energii, w tym źródeł odnawialnych, gospodarka obiegu zamkniętego oraz transformacja energetyki nabierają nowego znaczenia. Sektor energetyczny jest strategiczny nie tylko dla poszczególnych krajów członkowskich, ale i całej Unii Europejskiej. Konieczne jest więc stworzenie kompleksowej strategii rozwoju wspólnego rynku energii UE.

Europejski Zielony Ład stanowi ogromne wyzwanie dla wszystkich branż i firm, szczególnie dla małych i średnich przedsiębiorstw, które potrzebują wsparcia w implementacji tych zmian. Kolejnym krokiem powinno być stworzenie Europejskiego Ładu Przemysłowego, który wzmocni globalną konkurencyjność europejskiego przemysłu. Polska prezydencja powinna zatem skoncentrować się na stworzeniu sprzyjającego środowiska do realizacji ambitnych celów zielonej transformacji, dbając o konkurencyjność przemysłu oraz zapewnienie jak najwyższego poziomu bezpieczeństwa energetycznego. Niezwykle ważne jest także wsparcie finansowe dla przedsiębiorców w okresie zmian.

Europa niezależna energetycznie i konkurencyjna

• Podkreślamy konieczność prowadzenia dalszych działań, mających na celu zapewnienie niezależności energetycznej i konkurencyjności UE, przy jednoczesnym zapewnieniu odpowiedniego klimatu inwestycyjnego i ochrony rynku wewnętrznego.
• Należy utworzyć „Strategię energetyczną UE”, aby uczynić Europę jednym z najtańszych dostawców energii elektrycznej: wzmocnić dostawy energii odnawialnej i niskoemisyjnego wodoru o konkurencyjnych kosztach.
• Zgodnie z Europejskim Prawem Klimatycznym, wyznaczone zostaną przejściowe cele redukcji emisji gazów cieplarnianych na 2040 rok. Apelujemy o to, aby przy pracach nad wnioskiem legislacyjnym Komisji wykonana została pełna ocena wpływu regulacji, a proces był możliwie jak najbardziej transparentny. Stabilność oraz przewidywalność prawa krajowego i polityki regulacyjnej sąniezwykle istotne dla spełnienia celów polityki klimatycznej UE 2040.
• Zwracamy uwagę na konieczność dalszej współpracy z instytucjami UE, w związku z nadchodzącą transpozycją większości aktów prawnych wchodzących w skład pakietu „Fit for 55”, aby dokończyć prace nad tymi projektami, które obecnie zostały wstrzymane, rewizją dyrektywy podatkowej (ETD), tak aby w efekcie powstały spójne ramy prawne dla dekarbonizacji gospodarki UE z korzyścią dla obywateli.
• Sprawiedliwa transformacja energetyczna musi być wspierana i promowana w państwach, które ze względu na swoje uwarunkowania historyczne wymagają dedykowanych narzędzi i środków w celu dekarbonizacji systemu energetycznego i ważnych sektorów gospodarki.
• Mając na uwadze rosnące zapotrzebowanie na energię elektryczną uważamy, że potrzebna jest dyskusja na temat tego jak instalacje służące do wytwarzania energii odnawialnej i sieci, do których one są przyłączone, będą oceniane z perspektywy bezpieczeństwa państw członkowskich. Czy państwa będą dążyły do tego, aby te instalacje stały się częścią krajowej infrastruktury krytycznej? Jeśli tak, to co to będzie oznaczać zarówno dla właścicieli/operatorów, jak i dla samych instalacji? Czy planowane jest wypracowanie ogólnoeuropejskich wspólnych zasad dla zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa instalacji i sieci?

 Europa inwestująca w OZE

• Apelujemy o promowanie długoterminowych rozwiązań pozwalających na efektywną kosztowo dekarbonizację gospodarek UE, w oparciu przede wszystkim o odnawialne źródła energii, gazowe paliwa odnawialne (np. zielony wodór), a także inicjatywy wyróżniające rynkowe mechanizmy zakupu energii ze źródeł odnawialnych dla przemysłu, np. poprzez umowy PPA.
• Podkreślamy potrzebę wsparcia otoczenia regulacyjnego dla rozwoju i przebudowy sieci dystrybucyjnych i przesyłowych wraz z rozwiązaniami, szczególnie w zakresie finansowania inwestycji i modernizacji, niepowodującymi przenoszenia całości skutków tego rozwoju na odbiorców oraz w zakresie dostępu OZE do sieci. W tym kontekście potrzebna jest weryfikacja obecnych modeli regulacyjnych pod kątem kształtowania opłat za korzystanie z sieci.
• Podkreślamy potrzebę wypracowania modelu dla całej UE w zakresie opłat z tytułu ograniczenia produkcji źródeł, głównie OZE. Wraz ze wzrostem zainstalowanych mocy, przy braku przyrostu zużycia energii przez odbiorców, problem będzie narastał i potencjalnie może doprowadzić do konfliktu pomiędzy operatorami sieci, odbiorcami i wytwórcami w zakresie tego, kto i w jakiej wysokości powinien ponosić koszty redysponowania wytwarzania. Unijne rozwiązanie powinno z jednej strony dostarczyć sygnały inwestycyjne dla nowych technologii i usług (magazynowanie, elastyczność, etc.), zapewnić zrównoważone otoczenie dla inwestycji w nowe moce wytwórcze, a z drugiej strony dostarczyć dodatkowych impulsów dla dalszej rozbudowy sieci, planowania względem przyszłych inwestycji i skoordynowanych działań na rzecz przyłączeń.
• Istotnym długoterminowym priorytetem powinno być również wdrożenie odpowiednich ram regulacyjnych w celu ułatwienia współpracy regionalnej w zakresie rozbudowy sieci. Zwiększenie udziału połączeń transgranicznych poprawia pewność zasilania odbiorców energii elektrycznej, podnosi niezawodność sieci oraz poprawi warunki wyprowadzenia mocy dla dużych źródeł lokalizowanych na północy kraju, umożliwiając przyłączenia do sieci większej liczby obiektów OZE. Większa wymiana energii z krajami ościennymi sprzyja urynkowieniu cen energii.
• Rozbudowana biurokracja i skomplikowane procedury wydawania pozwoleń znacząco hamują rozwój OZE. Przykładem może być otworzona na początku października elektrownia słoneczna Przykona PV o mocy 200 MW. Pomimo krótkiego okresu budowy (wrzesień 2022 – wrzesień 2023), proces uzyskania niezbędnych zezwoleń i rozwiązywania kwestii biurokratycznych trwał 6 lat! Apelujemy o uproszczenie i skrócenie tych procedur oraz ujednolicenie i ustandaryzowanie przepisów dotyczących lokowania inwestycji w OZE na poziomie UE. Konieczne jest pilne i konsekwentne wdrożenie zmienionej dyrektywy (UE) 2023/2413 w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (RED).
• Rozwój sektora magazynowania energii jest kluczowy dla skutecznego wykorzystania wzrostu udziału energii odnawialnej w miksie wytwórczym. Apelujemy o wsparcie w przyspieszeniu rozwoju infrastruktury magazynowania energii, co umożliwi bardziej efektywne zarządzanie zróżnicowanymi profilami generacji i zapotrzebowania. Elektryfikacja i łączenie sektorów będą mieć rosnące znaczenie w podnoszeniu zdolności integracji wysokiego udziału OZE w elektroenergetyce, i w tym kontekście magazynowanie energii w różnorodnych nośnikach oraz w systemach ciepłowniczych.

 Europa promująca zielone innowacje

• Uważamy, że ważne jest opracowanie krajowych strategii transformacji przemysłu, w ramach których zostaną określone możliwości wprowadzenia nowych, innowacyjnych rozwiązań wpływających na ograniczenie emisji CO2 z przemysłu, np. materiałów budowlanych. Na tej podstawie mógłby zostać przyjęty budżet na realizację wsparcia dla przemysłu, a UE i państwa członkowskie mogłyby określić instrumenty prawne i organizacyjne zapewniające realizację polityki przemysłowej.
• Proponujemy utworzenie ogólnoeuropejskiego programu dla transformacji przemysłu analogicznego do KPO, z podobnymi mechanizmami finansowania, lecz zdecydowanie bardziej transparentnego w zakresie udziału inwestorów w planowaniu krajowych projektów i reform.
• Apelujemy o zapewnienie mechanizmów wsparcia przedsiębiorców we wdrażaniu Zielonego Ładu, finansowego (fundusze unijne, dostęp do klarownej informacji o źródłach finansowania), eksperckiego (szkolenia, baza ekspertów, firm doradczych), itp.

GOSPODARKA O OBIEGU ZAMKNIĘTYM

 Europa gospodarką o obiegu zamkniętym

• UE powinna podejść ambitnie do przepisów ROP, które są obecnie bardzo rozdrobnione. Producenci muszą rejestrować się, składać sprawozdania i uiszczać opłaty w każdym państwie członkowskim, w którym umieszczają nawet niewielkie ilości sprzedawanych produktów (np. w przypadku sprzedaży online z innego kraju). Dlatego apelujemy o harmonizację tych przepisów, w szczególności w zakresie rejestru ROP “w jednym miejscu” (tzw. one-stop-shop lub jedno okienko, podobnie jak ma to miejsce w przypadku przepisów podatkowych dot. VAT), co umożliwiłoby MŚP wypełnienie obowiązków rejestracyjnych w jednym miejscu dla całej UE. Apelujemy również o wyłączenia dla mikroprzedsiębiorstw, takie jak te przyjęte w rozporządzeniu w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych.
• Apelujemy o uznanie kluczowej roli chemikaliów w realizacji celów Europejskiego Zielonego Ładu.
• Apelujemy o inwestycje i możliwości finansowania dla dużych projektów przetwarzania, produkcji i recyklingu krytycznych surowców przemysłowych i materiałów do baterii.
• Zwracamy uwagę na to, że regulacje powinny odzwierciedlać postęp techniczny. Już istniejące i stale rewidowane regulacje sektorowe i okołosektorowe wymagają wielu elementów oznakowania, w tym takich, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa oraz odpowiedniej informacji dla konsumentów. Dodatkowo, Zielony Ład i inne regulacje (w tym: PPWR, ESPR, rewizja REACH w obszarze mikroplastików) wprowadzają szereg nowych obowiązków w zakresie oznakowania produktów. W efekcie łączna liczba elementów oznakowania staje się niemożliwa do umieszczenia na opakowaniach produktów. Cyfryzacja pozwala na umieszczenie części elementów oznakowania w wersji cyfrowej, dlatego apelujemy o wzmocnienie rozwoju innowacji i digitalizacji.

Jakub Safjański, Paulina Grądzik, Jan Ruszkowski, Piotr Mazurek

Artykuł dla newslettera Brussels Headlines