Pandemia koronawirusa i nagłe zamykanie granic pomiędzy państwami członkowskimi skutkowało przerwaniem bądź spowolnieniem kluczowych łańcuchów dostaw oraz zakłóciło funkcjonowanie milionów pracowników transgranicznych i delegowanych, tym samym dodatkowo osłabiając unijną gospodarkę.
To unaoczniło nam jak ważne jest opracowywanie skoordynowanego podejścia pomiędzy państwami członkowskimi dotyczące tymczasowego przywracania kontroli granicznych w nadzwyczajnych sytuacjach, ale także jak istotne jest w ogóle dalsze pogłębienie jednolitego rynku, który będąc główną siłą napędową gospodarki UE, powinien przyspieszyć proces jej odbudowy po kryzysie wywołanym pandemią.
Mając to na uwadze, wraz z przemówieniem o Stanie Unii Europejskiej we wrześniu przewodnicząca Komisji Ursula von der Leyen opublikowała list intencyjny skierowany do prezydencji Rady UE (Kanclerz Merkel) i Parlamentu Europejskiego (Przewodniczący Sassoli). Przewodnicząca Komisji słusznie stwierdziła, że „jednolity rynek to okazja – dla konsumenta, aby uzyskać korzystny stosunek jakości do ceny, dla przedsiębiorstwa, które może sprzedawać w dowolnym miejscu w Europie, oraz dla przemysłu, który może zwiększyć swoją globalną konkurencyjność” i obiecała „dać mu impuls”. Część jej planu, mianowicie w ramach rozdziałów dot. Europejskiego Zielonego Ładu i Europy dostosowanej do ery cyfrowej, zawiera środki dotyczące jednolitego rynku. Jednak w rozdziale poświęconym „gospodarce, która działa na rzecz ludzi” nie zaproponowano szerszego zestawu środków pogłębiających jednolity rynek.
Także we wrześniu Rada UE ds. Konkurencyjności przyjęła konkluzje w sprawie pogłębionego jednolitego rynku na rzecz silnego ożywienia gospodarczego oraz konkurencyjnej i zrównoważonej Europy. Chociaż niektóre z postulatów zgłaszane przez Konfederację Lewiatan i BusinessEuorpe (europejska federacja zrzeszająca organizacje pracodawców z całej Europy, w tym Konfederację Lewiatan) zostały uwzględnione w konkluzjach i istnieje wyraźna zgoda co do tego, że nie wystarczy jedynie przywrócić jednolitego rynku do stanu sprzed pandemii jeśli chcemy odnieść sukces w ekologicznej i cyfrowej transformacji, to tak samo jak w liście intencyjnym Przewodniczącej Komisji, brakuje wyraźnych zobowiązań dot. pogłębiania jednolitego rynku. Tak naprawdę Rada ograniczyła się do wymienienia jednego konkretnego środka – wezwania Komisji do przygotowania kolejnego „strategicznego” sprawozdania, które powinno być sporządzane co roku. Dużo uwagi w konkluzjach Rady poświęca się procesowi i roli nowo utworzonej grupy zadaniowej ds. egzekwowania przepisów jednolitego rynku (z ang. SMET), która ma nadzorować usuwanie barier oraz zapobiegać tworzeniu nowych przepisów tworzących owe bariery. Ciężko jednak na ten moment przewidzieć, czy będzie ona tylko kolejnym forum dyskusyjnym, czy też będzie miała realny wpływ na podejmowane w UE decyzje.
16 listopada br. odbyło się posiedzenie Komitetu ds. Rynku Wewnętrznego BusinessEurope, na które zaproszeni zostali europosłowie zasiadający w Komisji ds. Rynku Wewnętrznego (IMCO): Dita Charanzova z Renew Europe, Christel Schaldemose z Socjalistów i Andreas Schwab z Chadeków. Wszyscy troje mówili o tym, że dalsze zacieśnianie jednolitego rynku, w tym tego cyfrowego, cieszy się pełnym poparciem ich grup politycznych, które zdają sobie doskonalę sprawę z tego jak jest to ważne dla osiągniecia trwałej odbudowy gospodarczej po pandemii w UE. Zwrócili jednak słusznie uwagę na tendencje protekcjonistyczne w wielu państwach członkowskich, które bardzo niechętnie odnoszą się do znoszenia barier na jednolitym rynku, przede wszystkim tych dotyczących swobodnego transgranicznego świadczenia usług. Znajduje to swoje odzwierciedlenie w programie prac Komisji na rok 2021, który przewiduje wycofywanie inicjatyw z zakresu usług (notyfikacje niektórych profesji, e-karta), nie proponując nowych ambitnych projektów w tym obszarze.
W związku z tym pomimo bardzo głośnych i śmiałych deklaracji dot. istoty pogłębiania jednolitego rynku dla odbudowy gospodarczej UE po pandemii, wyraźnie widać brak pomysłu i woli politycznej ze strony Komisji, Parlamentu i Rady, aby tego dokonać.
Na spotkaniu 16 listopada BusinessEurope wybrało priorytety dot. działań z zakresu jednolitego rynku, które pokrywają się z priorytetami Lewiatana tj.:
Sprawy cyfrowe:
- Rozporządzenie ramowe dotyczące Sztucznej Inteligencji (legislacyjne, 2021 r.)
- Dyrektywa w sprawie odpowiedzialności cywilnej za Sztuczną Inteligencję (legislacyjne, 2021 r.)
- Zmiana dyrektywy o handlu elektronicznym/prawa o usługach cyfrowych (legislacyjne, IV kw. 2020 r.)
- Akt o danych prywatnych (legislacyjne, w tym ocena skutków, art. 114 TFUE, III kw. 2021 r.)
- Rozporządzenie w sprawie zarządzania danymi (legislacyjne, IV kw. 2020 r.)
- E-prywatność (legislacyjne, zablokowane w Radzie)
Sprawy transportowe:
- Strategia inteligentnej i zrównoważonej mobilności (nie-legislacyjna, IV kw. 2020 r.)
- Plan działania w sytuacjach nadzwyczajnych w kontekście Covid-19 (nie-legislacyjny, pierwszy kwartał 2021 r.)
- Przegląd dyrektywy w sprawie inteligentnych systemów transportowych, w tym inicjatywa dotycząca biletów multimodalnych (III kw. 2021 r.) – ogłoszony w liście intencyjnym.
- Zmiana rozporządzenia w sprawie transeuropejskiej sieci transportowej (TEN-T) (III kw. 2021 r.)
- Unijna inicjatywa na rzecz korytarza kolejowego w 2021 r., w tym zmiana rozporządzenia w sprawie kolejowego korytarza towarowego oraz działania mające na celu rozwój kolei pasażerskich (III kw. 2021 r.)
Towary:
- Wytyczne dotyczące ról i obowiązków w normach zharmonizowanych (nie-legislacyjne, w toku)
- Zmiana dyrektywy w sprawie odpowiedzialności za produkt
- Przegląd dyrektywy w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów (legislacja, 2021 r.)
- Inicjatywa na rzecz polityki dotyczącej zrównoważonych produktów, w tym zmiana dyrektywy w sprawie eko-opakowania (IV kw. 2021 r.)
- Nowe wymogi dotyczące wzorów i prawa konsumentów w zakresie elektroniki (legislacyjny, art. 114 TFUE, IV kw. 2021 r.)
- Przegląd dyrektywy w sprawie maszyn 2006/42/WE – (legislacyjny, II kw. 2021 r.)
- Ocena „Nowych ram prawnych dla produktów” (ocena nie-legislacyjna – decyzja nr 768/2008/WE w sprawie wspólnych ram dotyczących wprowadzania produktów do obrotu, przepisów akredytacji i oznakowania CE zawartych w rozporządzeniu (WE) nr 765/2008)
Zamówienia publiczne:
- Działania następcze w związku z białą księgą w sprawie subsydiów zagranicznych – zamówienia publiczne (legislacyjne, II kw. 2021 r.)
- Inicjatywa na rzecz ekologicznych zamówień publicznych (legislacyjna)
Zarządzanie UE
- 2030 Cele cyfrowe (nie-legislacyjne, I kw. 2021 r.)
- Zgoda na program lepszego stanowienia prawa przez wszystkie instytucje UE
- Zaufana i bezpieczna europejska identyfikacja elektroniczna (legislacyjna, art. 114 TFUE, I kw. 2021 r.)