Komisja Europejska (KE) ogłosiła w lipcu br. główną część długo oczekiwanego Pakietu FIT for 55. Jest to projekt zmian legislacyjnych, które mają na celu zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych (GHG) europejskiej gospodarki o co najmniej 55% do 2030 roku (w stosunku do poziomu z roku 1990).
Obniżenie emisji GHG w najbliższej dekadzie jest głównym warunkiem koniecznym do tego, aby Europa stała się pierwszym kontynentem na świecie, który jest neutralny dla klimatu. Ten cel ma zostać osiągnięty do 2050 roku. Warto zauważyć, że w lipcu br. weszło już w życie Europejskie Prawo o Klimacie, które zobowiązuje do uwzględnienia unijnego celu neutralności klimatycznej w krajowych działaniach, planach i strategiach.
Propozycje przedstawione przez Komisję Europejską są zestawem narzędzi prawodawczych, które mają służyć realizacji celów zawartych w Europejskim Zielonym Ładzie i Europejskim Prawie o Klimacie. FIT for 55 to podstawa do gruntownej transformacji naszej gospodarki i społeczeństwa oraz – jak pisze Komisja Europejska – „sprawiedliwej, ekologicznej i dostatniej przyszłości”. Pakiet ten to również wielkie wyzwanie i szansa dla polskich firm do budowy konkurencyjności na poziomie unijnym, ale również zapewnienia transformacji energetycznej, technologicznej i społecznej w poszczególnych sektorach. Kluczowym elementem natomiast pozostaje wzmocnienie ochrony przed ryzykiem ucieczki emisji w świetle ambicji klimatycznych UE.
Pakiet ten składa się z rewizji wielu dyrektyw i decyzji oraz nowych propozycji dot. m.in.:
- Zmian w systemie handlu uprawnieniami do emisji EU ETS polegających na rozszerzeniu systemu EU ETS o transport morski, zaostrzeniu zasad obecnego systemu, jak również objęciu systemem nowych sektorów tj. transport drogowy i budynki w ramach tzw. mini-ETS. Nowy cel na 2030 r. dla UE to zmniejszenie emisji GHG o 61% w stosunku do 2005 r. Kluczowe w zakresie finansowania są również zmiany dot. konieczności wykorzystywania całości środków ze sprzedaży uprawnień w drodze aukcji na projekty związane z klimatem i energią, jak również zwiększenie środków Funduszu Modernizacyjnego i Funduszu Innowacyjnego.
- Rewizji Rozporządzenia w sprawie wspólnego wysiłku redukcyjnego tzw. non-ETS w zakresie wyznaczenia nowych, podwyższonych celów dla poszczególnych państw członkowskich w oparciu o PKB per capita w zakresie redukcji emisji GHG w odniesieniu do budynków, transportu, transportu morskiego, rolnictwa, odpadów i drobnego przemysłu. Nowy ogólny cel redukcji GHG dla UE to 40% w stosunku do 2005 r.
- Rewizji Dyrektywy w sprawie odnawialnych źródeł energii (OZE) określającej nowy ogólny cel na 2030 r. tj. zwiększenie udziału OZE w unijnym miksie energetycznym do 40%. Projekt określa również orientacyjny cel UE dotyczącego udziału energii z OZE w budynkach na poziomie 49% (zużycie energii końcowej) do 2030 r. Rewizja wskazuje również wiążący obowiązek zwiększania przez państwa członkowskie udziału OZE dla wytwarzania ciepła i chłodu o 1,1 p.p. rocznie (1,5 p.p. wliczając ciepło odpadowe) oraz niewiążący cel zwiększania udziału OZE w przemyśle o 1,1, p.p. rocznie do 2030 r.
- Rewizji Dyrektywy ws. efektywności energetycznej określającej m.in. wiążący cel na poziomie UE dot. zużycia energii końcowej i pierwotnej na poziomie 36-39 proc. do 2030r. Projekt zakłada również zobowiązanie do zwiększenia obowiązku rocznych końcowych oszczędności energii o 1,5 proc. dla wszystkich państw członkowskich oraz zapewnienia rocznych oszczędności energii w sektorze publicznym na poziomie 1,7 proc. Dodatkowo wskazane jest zobowiązanie państw członkowskich do renowacji co najmniej 3 proc. całkowitej powierzchni wszystkich budynków publicznych rocznie. Określono ponadto konkretne środki mające na celu zmniejszenie ubóstwa energetycznego i wzmocnienie pozycji konsumentów.
- Nowelizacji Rozporządzenia określającego normy emisji CO2 dla samochodów osobowych i dostawczych. Cel to obniżenie całkowitych emisji w sektorze transportu o 90% do 2050 r. w porównaniu z poziomami z roku 1990 oraz wprowadzenie bardziej rygorystycznych norm emisji CO2 dla samochodów osobowych i dostawczych tj. obniżenie średnich emisji z nowych samochodów o 55% od 2030 roku i o 100% od 2035 roku w porównaniu z poziomami z 2021 r.
- Rewizji Dyrektywy ws. infrastruktury paliw alternatywnych (AFID) określającej wymóg zwiększenia zdolności ładowania proporcjonalnie do sprzedaży samochodów bezemisyjnych oraz wymóg instalacji punktów ładowania i tankowania w regularnych odstępach na głównych autostradach (TEN-T), jak również dostępu statków powietrznych i statków (morskich) do czystej energii elektrycznej w głównych portach i na lotniskach.
- Rewizji Dyrektywy ws. opodatkowania energii, która stanowi dostosowanie opodatkowania produktów energetycznych do polityki UE w zakresie energii i klimatu, wspieranie czystych technologii oraz zniesienie przestarzałych zwolnień i stawek obniżonych, które obecnie zachęcają do stosowania paliw kopalnych.
- Reformy Rozporządzenia o LULUCF (eng. Land Use, Land Use Change and Forestry). Projekt określa ogólny cel UE dotyczącego usuwania dwutlenku węgla przez naturalne pochłaniacze, odpowiadającego 310 mln ton emisji CO2 do 2030 r. oraz cel krajowy w zakresie pochłaniania gazów cieplarnianych.
- Nowego mechanizmu dostosowania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 (CBAM), który wprowadzi cenę za emisje dwutlenku węgla w przypadku importu określonych produktów, aby zagwarantować, że ambitne działania w dziedzinie klimatu w Europie nie doprowadzą do ucieczki emisji gazów cieplarnianych poza UE. W pierwszej fazie mechanizm obejmie wyroby, które wiążą się z największym ryzykiem ucieczki emisji tj. cement, żelazo i stal, aluminium, nawozy oraz energia elektryczna.
- Powołania Funduszu Społeczno-Klimatycznego, który ma być finansowany z budżetu UE (25% dochodów z handlu uprawnieniami do emisji w odniesieniu do paliw stosowanych w budynkach i transporcie drogowym). Fundusz to specjalne środki finansowe na projekty w efektywność energetyczną, nowe systemy ogrzewania i chłodzenia oraz czystszą mobilność, dla najuboższych na walkę z ubóstwem energetycznym. Szacowany budżet Funduszu to 72,7 mld EUR na lata 2025-2032, z czego Polska jako jeden z największych Beneficjentów mogłaby otrzymać 12,7 mld euro, co stanowi 17,6 % całego budżetu.
Pakiet FIT for 55 jest bardzo kompleksowy i dotyczy większości obszarów i sektorów gospodarczych, dlatego też stanowiska Konfederacji Lewiatan w odniesieniu do poszczególnych elementów pakietu są w trakcie dyskusji i opracowywania. Kluczowe dla członków Konfederacji Lewiatan są następujące elementy pakietu tj.: rewizja dyrektywy EU ETS, w tym rozszerzenie systemu na sektor budynków i transportu, mechanizm CBAM, zmiany dot. norm emisji CO2 dla samochodów osobowych i dostawczych oraz infrastruktury paliw alternatywnych, mechanizmy służące transformacja sektora energetycznego i ciepłowniczego w oparciu o efektywne kosztowo podejście i finansowanie transformacji przy wsparciu środków publicznych (krajowych i unijnych), w tym z Funduszu Modernizacyjnego i Funduszu Innowacyjnego i inne.
Konfederacja Lewiatan zwraca uwagę, że w przypadku polityki klimatycznej ważne jest to, aby zwiększanie ambicji odbywało się przy jednoczesnym zapewnieniu konkurencyjności polskiego i unijnego przemysłu. Zaproponowany pakiet FIT for 55 to ogromna reforma, która wpłynie na cały biznes, w tym na dostawców energii, przemysł ciężki, twórców technologii i produktów, producentów dóbr konsumpcyjnych i usług. Firmy w Polsce są gotowe do podjęcia tego wyzwania w drodze do neutralności klimatycznej przy budowie swojej konkurencyjności, zapewnieniu miejsc pracy i ochrony przed ucieczką emisji poza UE. Zdaniem KL pakiet FIT for 55 znacząco przyspiesza proces dekarbonizacji i transformacji energetycznej, dlatego kluczowe są decyzje strategiczne w Polsce dot. kierunku i harmonogramu transformacji. Decyzje te powinny być poprzedzone szeroką debatą i konsultacjami ze środowiskami naukowymi, biznesowymi, samorządowymi i pozarządowymi. Aby transformacja ta stała się faktem, kluczowe jest zapewnienie stabilnej i długoterminowej ścieżki zmian oraz środków finansowych do jej przeprowadzenia. Kluczowe w tym zakresie wydają się środki z Polityki Spójności 2021-2027, Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji, nowego Społecznego Funduszu Klimatycznego i innych.
Dorota Zawadzka-Stępniak
Dyrektor Departamentu Energii i Zmian Klimatu
dzawadzka-stepniak@konfederacjalewiatan.pl
Konfederacja Lewiatan