Europa pogłębiająca Unię Zdrowotną

Już dziś w Polsce jest około 10 mln osób powyżej 60 roku życia, a do 2030 będzie ich niemal 14 mln. Podobne trendy istnieją w całej Europie. Już w 2050 r. 30 proc. populacji europejskiej będzie w grupie wiekowej 65+. W 2050 roku koszty starzenia się społeczeństw w Unii Europejskiej sięgną ponad 25 proc. Produktu Krajowego UE.

Kolejnym ważnym postulatem jest przekazywanie nowych uprawnień farmaceutom, do których statystyczny obywatel ma najłatwiejszy dostęp, a także zwiększanie świadomość obywateli w kontekście profilaktyki zdrowotnej i tego jak samodzielnie dbać o swoje zdrowie. Dane Komisji Europejskiej z 2019 r. pokazują, że kraje UE wydają średnio tylko 2,9% swoich budżetów w zakresie opieki zdrowotnej na profilaktykę, natomiast blisko 70% przeznacza się na leczenie i opiekę długoterminową nad chorobami, którym w dużej mierze można zapobiec. W świetle tych danych ważne jest, aby systemowe podejście do opieki zdrowotnej uwzględniało obok leczenia, również profilaktykę i promocję samodzielnego dbania o własne zdrowie.

Apelujemy również o kontynuowanie działań w zakresie wzmacniania produkcji leków krytycznych w UE. Instytucje unijne zainteresowane są tym zagadnieniem jako elementem wzmocnienia autonomii strategicznej UE. Obecnie 80% substancji czynnych wykorzystywanych do produkcji leków jest produkowana poza terenem UE. Europejska Agencja Leków opublikowała w grudniu 2023 r. listę leków krytycznych, w kwietniu 2024 r. ruszyły prace Europejskiego Sojuszu Leków Krytycznych, a prezydencja belgijska w Radzie Unii Europejskiej podkreśliła potrzebę stworzenia aktu legislacyjnego wzmacniającego produkcję leków w UE. Te prace powinny zostać w najbliższych miesiącach zintensyfikowane, aby jak najszybciej zapewnić bezpieczeństwo lekowe pacjentów w Europie.

Europa pogłębiająca Unię Zdrowotną

• W kontekście nadchodzących wyzwań demograficznych w całej Unii Europejskiej, apelujemy o przygotowanie spójnego zestawu polityk zarówno na szczeblu europejskim, jak i na szczeblach krajowych, które będą wspierać planowanie i kształtowanie polityki na rzecz aktywnego i zdrowego starzenia się, przy jednoczesnym dbaniu o dobrą alokację zasobów w ochronie zdrowia.
• Apelujemy o działania, które zaadresują problem pogłębiających się dysproporcji między regionami, choćby w wyniku szybszego starzenia się i odpływu ludności w wieku produkcyjnym w słabiej rozwiniętych gospodarczo regionach UE.
• Apelujemy również o działania, których celem będzie poprawa jakości i dostępności opieki zdrowotnej. W Polsce dostępność opieki medycznej jest niska. Wynika to głównie ze zbyt małej liczby personelu medycznego, w szczególności lekarzy specjalistów. Według ostatniego raportu OECD „Health at a Glance 2023” w Polsce na każdy 1 tys. mieszkańców przypada 3,4 praktykującego lekarza (przy średniej dla krajów OECD wynoszącej 3,7) oraz 5,7 praktykujących pielęgniarek (przy średniej dla krajów OECD wynoszącej 9,2).
• Problem z dostępnością opieki medycznej niwelują apteki, które jako placówki łatwo dostępne dla pacjentów, mogą stać się narzędziem wspierającym służbę zdrowia. OECD szacuje, że w Europie 58% obywateli posiada aptekę w zasięgu 5 minutowego spaceru, a farmaceuta to ten z zawodów medycznych, do których pacjent ma najszybszy i najwygodniejszy dostęp. Farmaceuci cieszą się zaufaniem lokalnych społeczności i dlatego należy rozszerzyć ich ekspercką rolę, by odciążyć innych pracowników systemu opieki zdrowotnej. Już dziś pełnią także rolę osób, które są w stanie ocenić zasadność farmakoterapii pacjentów, a bezsprzecznie mogą też pełnić rolę w edukacji zdrowotnej pacjentów oraz we wspieraniu ich w radzeniu sobie z niektórymi dolegliwościami. Dlatego apelujemy o uwzględnienie roli aptek w unijnych programach zdrowia publicznego oraz wsparcie rozwoju usług aptecznych w państwach członkowskich.
• Ważne jest również wzmocnienie roli innych zawodów medycznych, w tym pielęgniarek i położnych, które mogą wspomóc lekarzy swoimi kompetencjami, co może istotnie wpłynąć na rozładowanie kolejek. Działania nakierowane na wspieranie pacjenta w odpowiednim leczeniu oraz kontrolowanie wyników stosowanych terapii, są kluczowe dla odciążenia placówek pierwszego kontaktu.
  

Europa traktująca digitalizację jako szansę na rozwój self-care 

• W reakcji na wytyczne Komisji Europejskiej zawarte w strategii „Europa na miarę ery cyfrowej”, Polska, dysponując już krajowym systemem cyfrowych rozwiązań, może odegrać aktywną rolę w dyskusji na temat usług cyfrowych w sektorze zdrowia w Unii Europejskiej. Dlatego apelujemy o wdrożenie Europejskiej Przestrzeni Danych Zdrowia, co stworzy szansę na pogłębioną debatę na temat roli i znaczenia usług cyfrowych w promowaniu zdrowia jednostki. Od monitorowania zaleceń dotyczących profilaktyki, poprzez motywowanie do zdrowszego stylu życia, aż po skuteczne leczenie chorób przewlekłych i przekazywanie informacji zwrotnych dla świadczeniodawców – te usługi mogą stanowić wsparcie na każdym etapie opieki zdrowotnej.
• Rekomendujemy podjęcie działań na rzecz rozwoju i integracji systemów danych w celu wymiany informacji między przedstawicielami różnych zawodów medycznych, w tym farmaceutów. Współdzielenie informacji między profesjonalistami pozwoli na lepsze zrozumienie i wsparcie w zakresie samodzielnego leczenia. Apelujemy również o upowszechnienie wykorzystania nowoczesnych narzędzi, takich jak aplikacje na smartfony i smartwatche, w celu wsparcia pacjenta w zarządzaniu własnym zdrowiem, profilaktyką i holistyczną dbałością o własne zdrowie.
  

Europa wspierająca edukację zdrowotną obywateli

• Wiedza dotycząca samodzielnego dbania o zdrowie powinna być dostępna dla wszystkich obywateli. Dlatego rekomendujemy wdrożenie szeroko zakrojonych programów edukacyjnych, które obejmują różne grupy wiekowe i etapy życia, począwszy od szkoły podstawowej aż po wiek senioralny.Kadra medyczna powinna być przeszkolona w zakresie wspierania i promowania opieki własnej jako uzupełnienia tradycyjnej opieki medycznej.
• Uwzględnienie samodzielnego radzenia sobie z lekkimi dolegliwościami w strategicznych dokumentach dla krajowej i europejskiej polityki zdrowotnej jest istotnym krokiem w kierunku zrównoważonej i kompleksowej opieki zdrowotnej.
• Uważamy, że konieczne jest opracowanie programów edukacyjnych na temat opieki własnej, które będą integralną częścią narodowej i europejskiej strategii zdrowotnej. Takie programy powinny dostarczać informacji na temat skutecznych metod samodzielnego zarządzania zdrowiem oraz promować zdrowy styl życia.

Europa autonomiczna i odporna w zakresie bezpieczeństwa lekowego

• Wydarzenia ostatnich lat związane z pandemią Covid-19 oraz wojną za naszą wschodnią granicą, pokazały jak krytyczne jest bezpieczeństwo lekowe. Stało się jasne, że Europa musi uniezależnić się od produkcji API w krajach Dalekiego Wschodu. Dalsza zależność produkcyjna stanowi zagrożenie dla zdrowia i bezpieczeństwa europejskich oraz polskich pacjentów. Dlatego uważamy, że przywrócenie produkcji API i leków gotowych do Europy powinno być strategicznym celem wszystkich instytucji europejskich, wyrażonych już w dokumentach kierunkowych takich jak:
  • opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego z grudnia 2023 r.
  • deklaracja wersalska Rady z dn. 11 marca 2022 r.
  • rezolucja Parlamentu Europejskiego o brakach leków z dn.17 września 2020 r.
  • strategia farmaceutyczna Komisji Europejskiej z dn. 25 listopada 2020 r.

– i innych.

• Krajowy i europejski przemysł farmaceutyczny dysponuje rozległymi możliwościami produkcyjnymi w zakresie wytwarzania wysokiej jakości leków w całej Europie. Ma znaczący wkład w europejską gospodarkę poprzez zwiększenie podaży leków na bardziej konkurencyjnym rynku, zmniejszanie presji na publiczne i prywatne budżety na opiekę zdrowotną, tworzenie nowych miejsc pracy oraz możliwości produkcyjne i inwestycyjne. Zapewnia bezpośrednie zatrudnienie dla blisko 200 tysięcy wykwalifikowanych pracowników związanych z nową technologią wysokiej jakości oraz generuje ponad pół miliona pośrednich miejsc pracy.
• Dostęp do leków oraz silny i niezależny przemysł farmaceutyczny są gwarantem bezpieczeństwa lekowego dla obywateli krajów europejskich.
• W związku z tym, apelujemy o jak najszybsze przygotowanie i wdrożenie dedykowanego europejskiego aktu legislacyjnego zawierającego zachęty finansowe i regulacyjne do utrzymania i przenoszenia produkcji API i leków gotowych do Europy (API Act).

Kacper Olejniczak

Artykuł dla newslettera Brussels Headlines