UE chce osiągnąć neutralność klimatyczną do 2050 r. i ten cel jest częścią wszystkich jej polityk w ramach Europejskiego Zielonego Ładu. Wymaga to przejścia na gospodarkę niskoemisyjną, co jest wyzwaniem dla obszarów zależnych głównie od paliw kopalnych i wysokoemisyjnych sektorów przemysłu.
9 grudnia z inicjatywy Konfederacji Lewiatan odbyło się spotkanie on-line na temat Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. Gościem specjalnym wydarzenia był europosł Krzysztof Hetman, wiceprzewodniczący Komisji Rozwoju Regionalnego (REGI) w Parlamencie Europejskim (PE). To właśnie ta Komisja PE przyjęła poprawki do propozycji Komisji Europejskiej dotyczące Funduszu Sprawiedliwej Transformacji (FST), niezależnych od wysokości finansowania, co jest elementem negocjacji w sprawie Wieloletnich Ram Finansowych (WRF) na lata 2021-2027 oraz Funduszu Odbudowy. Następnym etapem jest uzgodnienie kształtu Funduszu Sprawiedliwej Transformacji w ramach negocjacji pomiędzy Parlamentem, Komisją i Radą UE.
Aby zmierzyć się ze społecznymi, gospodarczymi i środowiskowymi skutkami transformacji, Komisja Europejska zaproponowała w styczniu 2020 r. Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Wszystkie państwa członkowskie mają mieć dostęp do finansowania, ale środki będą skoncentrowane na regionach, przed którymi stoją największe wyzwania: o wysokiej emisji dwutlenku węgla czy intensywnie wykorzystujących paliwa kopalne, gdzie koszty transformacji są wyższe.
Fundusz Sprawiedliwej Transformacji wart jest w sumie 17,5 mld euro, z czego 7,5 mld euro pochodzi z WRF a 10 mld euro z Funduszu Odbudowy. Z tego Polsce według szacunków miałoby przypaść 1,5 mld euro z WRF oraz 2 mld euro z Funduszu Odbudowy, czyli w sumie 3,5 mld euro (jeśli Polska nie zgodzi się na cel neutralności klimatycznej to dostępne będzie 50% tej kwoty).
Pieniądze z FST mają otrzymać województwa: śląskie, dolnośląskie i wielkopolskie, a polski rząd chciałby jeszcze, aby te środki otrzymały także lubelskie, łódzkie i małopolskie. Warunkiem ubiegania się o środki z FST jest przygotowanie planów sprawiedliwej transformacji. Te plany, które są obecnie w Polsce przygotowywane, mają zawierać opisy wyzwań charakterystycznych dla poszczególnych obszarów, ich potrzeb rozwojowych oraz celów, które należy osiągnąć do 2030 r. oraz rodzaje planowanych działań i mechanizmy zarządzania. Przy tworzeniu planów sprawiedliwej transformacji brana jest pod uwagę specyfika poszczególnych regionów oraz ich potencjał. Na tej podstawie ma być opracowany krajowy plan sprawiedliwej transformacji, który musi być zatwierdzony przez Komisję Europejską.