Już w przyjętym w listopadzie 2020r. przez Komisję Europejską programie na rzecz konsumentów wskazano na kluczowe obszary, które powinny stać się priorytetem dla europejskiej polityki konsumenckiej w najbliższych latach. To m.in.: wzmocnione ekologiczne podejście, bezpieczeństwo cyfrowe, ochrona słabszych uczestników rynku oraz zacieśnienie współpracy międzynarodowej.
Te zagadnienia zyskały na znaczeniu w czasie pandemii wirusa COVID-19, kiedy to sytuacja konsumentów uległa nagłej i drastycznej zmianie, ze względu na ich problemy zdrowotne i finansowe. Dodatkowo, w tym okresie możliwe było zaobserwowanie znacznego wzrostu zainteresowania dokonywaniem zakupów za pośrednictwem internetu. Ten sposób sprzedaży z pewnością był wygodniejszy i niejednokrotnie szybszy od tradycyjnego sposobu dokonywania zakupów. Niestety, niejednokrotnie zwiększał odsetek sprzedaży nielegalnych towarów bądź też przypadków oszustw w sieci.
Zapewnienie konsumentom wysokiego poziomu ochrony oraz pewności zakupowej stało się jeszcze ważniejsze. Kluczową rolę w tym zakresie ma odegrać europejska polityka dotycząca bezpieczeństwa produktów, która ma pomóc osiągnąć wyznaczone cele w ramach programu na rzecz konsumentów.
Komisja Europejska zaproponowała pod koniec czerwca 2021r. zmiany w dwóch zasadniczych obszarach – bezpieczeństwa produktów oraz usług finansowych, uwzględniając potrzebną modyfikację praw konsumentów, zmienionych przez pandemię oraz cyfryzację. Instytucje unijne zabiegają o to, aby niebezpieczne produkty były wycofywane z rynku a oferty kredytowe przedstawiane konsumentom w jasny i przystępny sposób, łatwy do odczytania na urządzeniach cyfrowych.
W projekcie rozporządzenia w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów, będącego wynikiem ubiegłorocznej rewizji dyrektywy w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów z 2001r., Komisja Europejska proponuje nowe zasady ochrony konsumentów dostosowane do ery cyfrowej. Ma na celu również uaktualnienie wcześniejszych założeń prawnych, które nie uwzględniały szerokiego udziału w rynku platform internetowych czy intensywnego rozwoju systemów sztucznej inteligencji.
Komisja Europejska zasadniczo modyfikuje definicję samego produktu, który ma w zamyśle posiadać odpowiednie funkcje bezpieczeństwa cybernetycznego. Wprowadzono również definicję rynku internetowego. W projekcie rozporządzenia znalazło się także pojęcie istotnej modyfikacji, w przypadku którego zakłada się przeniesienie odpowiedzialności za bezpieczeństwo produktów na osobę dokonującą modyfikacji. Komisja Europejska podkreśliła wagę bezpieczeństwa cybernetycznego, proponując nowe aspekty oceny bezpieczeństwa produktów obejmujące ewentualne zagrożenia związane z produktami opartymi na nowych technologiach.
Niezwykle warte uwagi jest wprowadzenie pojęcia internetowej platformy handlowej oraz określenie dokładnych obowiązków tych podmiotów, polegających m.in. na usuwaniu nielegalnych produktów z ich stron internetowych w ciągu dwóch dni roboczych. Komisja Europejska przewiduje również kary za nieprzestrzeganie przepisów przez określone podmioty, pozostawiając jednocześnie ostateczną decyzję w tej sprawie państwom członkowskim. Zaproponowane w treści projektu kary sięgają nawet 4% rocznego obrotu.
Kolejnym nowym założeniem jest zastąpienie systemu RAPEX przez Safety Gate. Ponadto, nowe przepisy mają zapewnić konsumentom dodatkowe prawo do informacji i środków zaradczych, z uwzględnieniem wycofania produktów.
Projekt rozporządzenia zakłada zwiększenie uprawnień organów krajowych, umożliwiając im wyłączanie stron internetowych produktów niebezpiecznych lub wyświetlanie ostrzeżenia skierowanego do użytkowników, którzy odwiedzają te strony. W ramach wzmocnienia współpracy międzynarodowej, Komisja Europejska ma zamiar stworzyć nowe formy współpracy z krajami trzecimi w celu poprawy bezpieczeństwa produktów.
Warto podkreślić, że obecnie wiele internetowych platform handlowych przystępuje do dobrowolnych porozumień, których założeniem jest zwiększenie bezpieczeństwa produktów i ochrony własności intelektualnej oraz wzmocnienie egzekwowalności prawa. Przykładami są Product Safety Pledge oraz Memorandum of Understanding on th Sale of Counterfeit Goods via Internet.
Konfederacja Lewiatan brała aktywny udział w konsultacjach przeglądu dyrektywy. Teraz z kolei uważnie śledzimy unijny proces legislacyjny projektu rozporządzenia w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów i przygotowuje uwagi do jego treści.
Elżbieta Dziuba, ekspertka Konfederacji Lewiatan ds. cyfryzacji
e-mail: edziuba@konfederacjalewiatan.pl
Konfederacja Lewiatan