• 5 lutego br., zaledwie dzień po serii 5 wyroków NSA kwestionujących działania Głównego Inspektora Farmaceutycznego oraz inspektorów wojewódzkich, sąd ten (orzekając w innym składzie) po raz kolejny stwierdził bezprawność odmawiania zmiany zezwolenia na prowadzenie apteki po połączeniu się prowadzących apteki spółek.
• Na ten problem od dawna zwracały uwagę ZPA PharmaNET i Konfederacja Lewiatan.
Organy inspekcji oraz Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, który przyznał im rację, uznały, że gdy w wyniku połączenia się spółek prowadzących apteki powstawał podmiot prowadzący więcej niż 1 proc. aptek ogólnodostępnych na terenie województwa (lub gdy próg ten przekraczała jego grupa kapitałowa), to zezwolenie na prowadzenie apteki nie przechodziło na spółkę przejmującą pomimo jednoznacznie przewidującego to przepisu Kodeksu spółek handlowych. W konsekwencji odmawiano zmiany zezwolenia dotyczącego podmiotu prowadzącego aptekę, co uniemożliwiało zgodne z prawem prowadzenie przejętej apteki. Uzasadnieniem takiej praktyki był art. 99 ust. 3 Prawa farmaceutycznego, który zabraniał wydawania nowych zezwoleń podmiotom przekraczającym próg 1 proc.
NSA nie zgodził się z wyrokiem I instancji i uznał taką praktykę inspekcji za pozbawioną podstaw prawnych. Podkreślił, że zgodnie z zasadą legalizmu organy administracji publicznej mogą działać wyłącznie na podstawie i w granicach prawa, a art. 99 ust. 3 P.f., zgodnie ze swoim jednoznacznym brzmieniem, upoważnia organ jedynie do niewydania nowego zezwolenia, gdy podmiot ubiegający się o nie przekracza próg 1 proc. Nie daje natomiast żadnych kompetencji w zakresie odmowy zmiany zezwolenia, ani nie ma skutku wyłączającego ogólne zasady przechodzenia zezwoleń w drodze tzw. sukcesji uniwersalnej przewidzianej w Kodeksie spółek handlowych.
Sąd zwrócił również uwagę na zagrożenia związane z przypadkami bezprawnego ograniczania działalności aptecznej, w szczególności zagrożenia dla interesu pacjentów. Wyraził zdziwienie, że Naczelna Izba Aptekarska uczestnicząc w postępowaniu, jako organizacja społeczna wspiera w swoim stanowisku Głównego Inspektora Farmaceutycznego, którego zakwestionowane działania były tych zagrożeń przyczyną, zamiast opowiedzieć się po stronie interesu podmiotów rynku aptecznego oraz interesu pacjentów.
Wyrok z 5 lutego, podobnie jak wcześniejsze, dotyczy stanu prawnego sprzed nowelizacji – w 2017 roku ustawodawca wprost wyłączył sukcesję uniwersalną w stosunku do zezwoleń na prowadzenie apteki. Nie zmienia to jednak znaczenia tej serii wyroków – organy inspekcji już przed wejściem w życie tej nowelizacji wydawały bowiem decyzje, tak jakby nowelizacja już obowiązywała, naruszając tym samym prawa licznych podmiotów prowadzących apteki oraz ich pacjentów. NSA jednoznacznie wskazał na bezprawność tej praktyki.
Konfederacja Lewiatan