Partnerzy społeczni rozmawiali z Komisją Europejską o dialogu społecznym

Programowanie perspektywy finansowej 2021-2027 jest w kluczowym momencie. Trwa dialog instytucji zarządzających środkami unijnymi w Polsce z Komisją Europejską. Dotyczy on kształtu programów na poziomie krajowym i regionalnym oraz wartości środków przeznaczonych na określone w programach obszary oraz zgodności ich zakresu z priorytetami UE oraz przeprowadzoną diagnozą potrzeb. KE ocenia także realizację zasady partnerstwa na etapie programowania, czyli przygotowania programów przesłanych do oficjalnych negocjacji.

Zasada partnerstwa najważniejsza

Zasada partnerstwa pozostaje od wielu lat jedną z głównych zasad programowania i wdrażania funduszy europejskich. Oznacza ścisłą współpracę między Komisją a instytucjami publicznymi na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym w państwach członkowskich, jak również partnerami spoza administracji: przede wszystkim partnerami społecznymi oraz organizacjami reprezentującymi społeczeństwo obywatelskie. Partnerstwo wnosi wyraźną wartość dodaną, poprawiając skuteczność wdrażania europejskich funduszy strukturalnych i  inwestycyjnych (EFSI). Zwiększa ono zbiorowe zaangażowanie w politykę Unii oraz odpowiedzialność za nią, jak też poszerza dostępną wiedzę, doświadczenie i spektrum poglądów na etapie projektowania i wdrażania strategii, a zarazem zapewnia większą przejrzystość procesów decyzyjnych.

 W  rozporządzeniach Parlamentu europejskiego i Rady (UE) zaleca się państwom członkowskim organizowanie partnerstwa w celu zapewnienia poszanowania zasad wielopoziomowego zarządzania, a także pomocniczości i  proporcjonalności oraz specyfiki ram instytucjonalnych i prawnych poszczególnych państw członkowskich. Chodzi także o zagwarantowanie odpowiedzialności zainteresowanych podmiotów za  planowane interwencje oraz korzystanie z doświadczenia i wiedzy stosownych podmiotów. Zgodnie z przepisami unijnymi w odniesieniu do umowy partnerstwa i  każdego programu państwo członkowskie powinno organizować, zgodnie z jego ramami instytucjonalnymi i prawnymi, partnerstwo z właściwymi instytucjami regionalnymi i lokalnymi, w szczególności z partnerami społecznymi, partnerami gospodarczymi oraz organizacji reprezentującymi społeczeństwo obywatelskie.

Polska ma problem z zasadą partnerstwa

Co najmniej 0,25% Europejskiego Funduszu Społecznego na lata 2021-2027 ma pójść na wsparcie rozwoju potencjału partnerów społecznych, partnerów reprezentujących społeczeństwo obywatelskie oraz wzmocnienie dialogu społecznego i  obywatelskiego. Takie zalecania dotyczą Polski, Rumunii i Węgier.  „Nie bez powodu cykl spotkań rozpoczęliśmy od Polski” wskazał na początku spotkania Gelu Calaceun z Dyrekcji Generalnej ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Włączenia Społecznego Komisji Europejskiej. „Mamy wiele sygnałów, że zasada partnerstwa nie jest w Polsce właściwie realizowana”.

Jest to spójne z oceną Konfederacji Lewiatan i innych partnerów społecznych. Wg nas proces programowania perspektywy finansowej na lata 2021-2027, w  szczególności prace nad Umową Partnerstwa, ustawą wdrożeniową oraz instrumentami dotyczących przeciwdziałania i  łagodzenia skutków pandemii nie przebiegały z zachowaniem zasady partnerstwa. Porównując obecną sytuację do procesów programowania poprzednich perspektyw widzimy zasadnicze różnice w jakości, poziomie i systematyczności zaangażowania partnerów w ten proces, wbrew przepisom unijnym i zasadom określonym w Europejskim Kodeksie postępowania w zakresie partnerstwa. Na docenienie zasługuje natomiast cykl wysłuchań publicznych, który można uznać za dobrą praktykę w ramach programowania perspektywy 2021-2027. Warto jednak podkreślić, że odbył się z inspiracji i przy dużym nakładzie pracy i wysiłku partnerów spoza administracji.

Zgodnie z art.9  Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1057 z dnia 24 czerwca 2021 r. ustanawiającym Europejski Fundusz Społeczny Plus (EFS+) oraz uchylającym rozporządzenie (UE) nr 1296/2013 (https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:32021R1057) 0,25% EFS+ m.in. w Polsce musi być przeznaczone na budowanie zdolności partnerów społecznych i organizacji pozarządowych i wsparcia dialogu społecznego i obywatelskiego. Umieszczenie tych tematów w programie krajowym (Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego na lata 2021-2027) nie zwalnia Urzędów Marszałkowskich zarządzających programami regionalnymi z zaprogramowania wsparcia dla partnerów także na poziomie regionalnym. Zalecania Komisji Europejskiej nie mówią w  tym przypadku wprost o 0,25% EFS’u, ale o właściwej/adekwatnej kwocie. Powinna ona wynikać z  diagnozy potrzeb partnerów w danym województwie.

Wsparcie dla państwa powinno być zapewnione poprzez właściwe zapisy dotyczące partnerów społecznych (organizacji pracodawców i związków zawodowych) oraz dialogu społecznego. Zupełnie inną pulą organizacji są organizacje pozarządowe, reprezentujące społeczeństwo obywatelskie. Te dwie grupy są często mylone i traktowane zamiennie. Komisja Europejska – analizując programy krajowe i regionalne – sprawdzi, czy:

• zaplanowane w programie wydatki dotyczące wzmacniania potencjału partnerów i dialogu poprzedziła analiza potrzeb i deficytów w zakresie realizacji zasady partnerstwa oraz funkcjonowania dialogu społecznego i obywatelskiego,
• czy zakres został wypracowany z partnerskiej formule z odbiorcami tego wsparcie – w przypadku dialogu społecznego z organizacjami pracodawców i pracowników
• czy planowana wartość dofinansowania odpowiada na diagnozę potrzeb, czy jest adekwatna do wyzwań.

Teoretycznie wymóg 0,25% EFS+ na dialog społeczny i obywatelski może być spełniony w ramach jednego programu, niemniej jednak trudno sobie wyobrazić, by wsparcie z poziomu krajowego wyczerpywało potrzeby zdefiniowane regionalnie. „Nie ma ryzyka przeinwestowania w partnerstwo i budowanie potencjału partnerów spoza administracji, dlatego doceniamy, jeśli w danym kraju ten wymóg jest kwotowa znacznie przekroczony.” – podkreślał Gelu Calaceun z Dyrekcji Generalnej ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Włączenia Społecznego Komisji Europejskiej.

Wystarczające wsparcie dla dialogu społecznego

W czasie spotkania z KE partnerzy społeczni (strona pracowników oraz strona pracodawców Rady Dialogu Społecznego) potwierdzali, że wsparcie na poziomie krajowym w programie Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego 2021-2027 w zakresie dotyczącym partnerów społecznych i dialogu społecznego jest optymalne. Proces prac nad tym obszarem przebiegał w partnerskiej formule pomiędzy partnerami a Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej oraz Ministerstwem Rodziny i Polityki Społecznej, a jego efekty należy uznać za satysfakcjonujące. Łącznie na dialog społeczny i wsparcie budowy potencjału partnerów społecznych poprzez realizację różnorodnych działań z obszaru stanowienia prawa i polityk publicznych, rynku pracy, adaptacyjności, równością szans, zielonego ładu, cyfryzacji czy edukacji przewidziano ponad 252 mln zł. Większym wyzwaniem jest współpraca na poziomie regionalnym. Większość programów regionalnych wymaga natomiast jeszcze stosownych uzupełniń w tym zakresie.

W planach są kolejne spotkania z Komisji Europejskiej z partnerami społecznymi. Bardzo doceniamy tę gotowość do bezpośredniej dyskusji i możliwość zaprezentowania perspektywy organizacji pracodawców i związków zawodowych.

Konfederacja Lewiatan