Proces legislacyjny w UE

1. Aktywność przedlegislacyjna

Prace nad nową legislacją unijną zaczynają się dużo wcześniej niż prezentacja pierwszych propozycji zapisów. Definiowanie tematu, kwestii kluczowych oraz podejścia legislatora odbywa się w czasie seminariów, konferencji tematycznych i debat organizowanych przez instytucje europejskie (np. Komisję czy Parlament), organizacje europejskich partnerów społecznych (np. Business Europe – pracodawcy czy ETUC – związki zawodowe), europejskie organizacje sektorowe (np. CEMEET – pracodawcy z sektora przemysłowego czy ETF – pracownicy sektora transportu). Konkretne propozycje legislacyjne powstają w ramach prac Grup Roboczych Komisji Europejskiej, w skład których wchodzą eksperci, przedsiębiorcy i organizacje pozarządowe. W ramach procedury konsultacyjnej pomiędzy instytucjami UE, państwami członkowskimi i obywatelami UE, Komisja Europejska przygotowuje tzw. Zieloną Księgę (Green Paper) w których prezentowane są informacje na temat konkretnego zagadnienia. Jest to z reguły punkt wyjścia do opracowania Białej Księgi (White Paper), a w ślad za nią – przedstawienia przez KE propozycji legislacyjnych.   

2. Inicjatywa prawodawcza 

Inicjatywa ustawodawcza, czyli uprawnienie do przedkładania władzy ustawodawczej projektów akrów normatywnych, jest w zakresie aktów prawa pochodnego (od traktatów itp.) co do zasady zarezerwowana dla Komisji Europejskiej.

Gdy pojawia się propozycja legislacyjna, czyli dokument opracowany przez Komisję Europejską, temat jest już w dużej mierze zdefiniowany, a optyka zagadnienia ustalona. Wraz z propozycją legislacyjną pojawia się zwykle ocena skutków proponowanej legislacji (Impact Assessment, IA), w dalszej kolejności możliwe jest pojawienie się opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego (EKES) czy polskiego Biura Analiz Sejmowych. Na tym etapie możliwe jest przygotowanie opinii na temat proponowanego tekstu, lecz zwykle już niemożliwe jest przedłożenie zupełnie nowej propozycji

3. Zwykła procedura legislacyjna

Trzy instytucje są zaangażowane w prace nad ostatecznym tekstem propozycji legislacyjnej: odpowiednia Dyrekcja Generalna (DG) Komisji, Grupa Robocza w Radzie Unii Europejskiej oraz odpowiednia komisja/ komisje Parlamentu Europejskiego. Na tym etapie, w Brukseli najważniejszy jest bliski kontakt z Parlamentem Europejskim, w tym z posłem sprawozdawcą i posłami ‘cieniami’ (kontr-sprawozdawcy z innych frakcji niż poseł sprawozdawca). To za ich pośrednictwem można zgłosić swoje poprawki do proponowanego tekstu. Strona rządowa reprezentowana jest przez pracowników Stałego Przedstawicielstwa RP przy UE. 

Uwaga! Na tym etapie procesu legislacyjnego pracujemy już nad konkretnym tekstem, zatem możliwość wpływu na kwestie podstawowe jest zdecydowanie bardziej ograniczona niż na etapie przed-legislacyjnym. 

4. Implementacja w krajach członkowskich 

Po przyjęciu nowego aktu legislacyjnego na poziomie UE każdy z krajów członkowskich jest zobowiązany do jego wdrożenia. W zależności od formy aktu prawnego państwa członkowskie mają mniej (rozporządzenie) lub więcej (dyrektywa) swobody w sposobie wdrożenia przyjętej regulacji. Na tym etapie możliwość oddziaływania jest już znikoma. Można kontrolować proces implementacji, przygotowywać się do oceny skutków nowego prawa i ew. rewizji regulacji prawnych w przyszłości (zwykle najwcześniej po 3-4 latach od przyjęcia prawa).