Silne wsparcie dla możliwie szybkiego wejścia Ukrainy do Unii Europejskiej jest jednym z priorytetów prezydencji Polski w Radzie UE. Odzwierciedlać to powinny częste odniesienia do kwestii ukraińskich w programach organizowanych z tej okazji spotkań przedstawicieli KE/UE tak w Polsce, jak i w Brukseli. Ze swojej strony Ukraina, będąc nadal w stanie wojny wywołanej rosyjska agresją, podejmuje działania by jak najszybciej przybliżyć ten cel.
Przede wszystkim trzeba tu podkreślić postępującą odbudowę gospodarki i jej wzrost – po dużym załamaniu w roku 2022, tj. roku agresji, w latach 2023-24 produkt narodowy brutto stosunkowo szybko wzrastał, rosły inwestycje wewnętrzne i stopniowo zwiększał się także napływ inwestycji zagranicznych, choć tu konieczne jest dalsze rozszerzanie systemu gwarancji bezpieczeństwa inwestycji, większa niż obecnie przejrzystość przetargów i zamówień publicznych, uproszczenie regulacji i warunków prowadzenia biznesu.
W postępach Ukrainy na rzecz odbudowy gospodarki pomocne jest stopniowe wdrażanie Umowy o Stowarzyszeniu z UE zawartej w 2014 r., której część handlowa (Deep and Comprehensive Free Trade Agreement, DCFTA) weszła w życiu we wrześniu 2017 r. Niemniej, wkrótce po rosyjskiej inwazji z lutego 2022, Ukraina otrzymała dużo dalej idące ułatwienia w dostępie swoich towarów do rynku UE oraz praktycznie swobodny przepływ ludzi w systemie Schengen, które to koncesje są przedłużane z roku na rok. Równocześnie poszczególne kraje uruchamiają własne instrumenty wsparcia rozwoju współpracy gospodarczej i inwestycji w Ukrainie. Nad wspólnym narzędziem w tym zakresie pracuje też sama Komisja Europejska. W przypadku Polski już w 2023 roku uruchomione zostały dodatkowe gwarancje KUKE, a Bank Gospodarstwa Krajowego uczestniczy w rozdysponowaniu funduszy w ramach Ukraine Facility Program.
W lutym 2022 r. Ukraina złożyła wniosek o członkostwo w UE, w czerwcu 2023 uzyskała status kandydata, a po spełnieniu postawionych przez Brukselę warunków (przyjęcie legislacji w zakresie 7 reform, szczególnie w zakresie reformy systemu sprawiedliwości i praw człowieka), 25 czerwca 2024 r. rozpoczęła formalne negocjacje akcesyjne. Po fazie przeglądu ustawodawstwa (screening) w rozdziałach pierwszego klastra (‘5 fundamentals’, tj. sądownictwo i prawa podstawowe, system sprawiedliwości, bezpieczeństwo i wolności, zamówienia publiczne, statystyka i kontrola finansowa), oczekuje się, że w najbliższych tygodniach rozpoczną się faktyczne negocjacje w 2-3 rozdziałach tego klastra.
Ukraina ma nadzieje na uzyskanie jeszcze więcej – prawdopodobne jest zakończenie wkrótce screeningu w kolejnych 2 klastrach (jest ich 6, a rozdziałów negocjacji w sumie 33), ale zależy to nie tylko od UE czy też Polski jako kraju sprawującego prezydencję, ale w dużym stopniu od rozwoju sytuacji militarnej, politycznej i gospodarczej w samej Ukrainie. Pamiętać przy tym trzeba, że obecnie aż 10 krajów ubiega się o członkostwo w UE, a niektóre z państw bałkańskich są bardziej zaawansowane w negocjacjach niż Ukraina. Komisja Europejska zapowiada też, że nie zakłada kolejnego ‘big bangu’, czyli równoczesnego przyjęcia większej grupy nowych członków (jak to miało miejsce w przypadku Polski i innych krajów regionu w roku 2004), ale będą to prawdopodobnie stopniowe rozszerzenia o pojedyncze kraje, po zakończeniu negocjacji i spełnieniu przez nie wszystkich niezbędnych kryteriów.
W roku 2024 uruchomiony został przez UE ‘Ukraine Facility Program’ w kwocie 50 mld euro, wypłacany w ratach, które zależne są od postępów w realizacji kolejnych reform (w sumie 69, powiązanych z wypełnieniem 151 wskaźników, z czego 56 przypada na rok 2025). W 2024 r. Ukraina uzyskała z tego programu 16,2 mld euro. Około 9 mld z całej kwoty przeznaczonych jest na wsparcie inwestycji w gospodarkę – poniżej zamieszczone jest ogłoszenie o naborze wniosków od przedsiębiorstw w terminie do 1 marca 2025!
W najbliższych miesiącach plany dotyczące Ukrainy przewidują następujące spotkania dla firm poszukujących możliwości współpracy i inwestowania w Ukrainie:
- Ukraine’ Future Summit – 10-11 kwietnia 2025 r. w Brukseli,
- EU Industry Days – 5-6 czerwca 2025 r. w Rzeszowie,
- Ukraine Recovery Conference – w lipcu 2025 r. w Rzymie,
- Common Future – Kongres Odbudowy Ukrainy – we wrześniu 2025 r. w Poznaniu,
- ReBuild Ukraine Conference – w listopadzie 2025 r. w Warszawie.
Komisja Europejska (DG NEAR) uruchomiła nabór wniosków dla przedsiębiorców w celu inwestowania w Ukrainie w ramach programu Ukraine Facility. Termin składania wniosków upływa 1 marca 2025 r.
Obszary priorytetowe zaproszenia będą oparte na Planie Ukrainy i strategicznych wytycznych UIF, w których określone zostaną kluczowe sektory gospodarki realnej wymagające bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ), w tym: energia, surowce krytyczne, przemysł przetwórczy i produkcja, materiały budowlane, technologie informacyjne i transformacja cyfrowa, logistyka transportu i eksportu.
Projekty muszą spełniać określone kryteria, w tym minimalny próg inwestycji w wysokości 50 milionów euro, udział własny 10%. Więcej informacji i link do składania wniosków:
Andrzej Rudka, doradca zarządu, Konfederacja Lewiatan
Artykuł do Brussels Headlines – newslettera europejskiego Konfederacji Lewiatan – styczeń 2025