Negocjacje między PE i Radą trwały ponad dwa miesiące. Najtrudniejsze tematy negocjacji, to przede wszystkim: nowe zasoby własne, rola PE w administrowaniu Funduszem Odbudowy, dofinansowanie szeregu programów flagowych.
27 maja br. Komisja Europejska (KE) wydała komunikat, w którym zaproponowała plan odbudowy gospodarczej po pandemii, obejmujący odnowione WRF na lata 2021–2027 w wysokości 1,1 bln oraz 750 mld euro w ramach Funduszu Odbudowy (500 mld euro jako granty, 250 mld euro jako pożyczki). 21 lipca, państwa członkowskie uzgodniły budżet w wysokości ok. 1,8 bln euro, zmniejszając WRF i utrzymując poziom finansowania Next Generation EU, w ramach którego 390 mld euro będzie przeznaczone na pomoc bezzwrotną, a 360 mld euro na pożyczki. Kolejnym brakującym elementem w procedurze przyjęcia WRF była zgoda Parlamentu Europejskiego (PE) na rozporządzenie w sprawie WRF oraz osiągnięcie porozumienia w sprawie przepisów sektorowych dotyczących konkretnych programów, takich jak Horyzont Europa, którego celem jest zwiększenie innowacyjności unijnej gospodarki.
Negocjacje między PE i Radą trwały ponad dwa miesiące. Najtrudniejsze tematy negocjacji, to przede wszystkim: nowe zasoby własne, rola PE w administrowaniu Funduszem Odbudowy, dofinansowanie szeregu programów flagowych, jak m. in. Horyzont Europa i Erasmus, włączanie realizacji celów klimatycznych i bioróżnorodności do wszystkich obszarów działań UE, promowanie równości płci oraz funkcjonowanie mechanizmu praworządności. Osiągnięte 10 listopada porozumienie zakłada, m. in. o 15 mld euro więcej na naukę, zdrowie i edukację poprzez wzmocnienie programów Horyzont Europa, EU4Health i Erasmus+. Budżet ma być bardziej elastyczny, co umożliwi szybszą reakcję na nieprzewidziane sytuacje.
16 listopada, rozporządzenie ws. powiązania środków unijnych z praworządnością zostało przyjęte większością kwalifikowaną, przy sprzeciwie Polski i Węgier. Z tego powodu oba te państwa zgłosiły weto ws. WRF, których przyjęcie wymaga jednomyślności państw członkowskich. Prezydencja niemiecka zaproponowała rozwiązanie kompromisowe przed grudniowym szczytem europejskim, m. in. zawierającym wytyczne ws. stosowania mechanizmu praworządności.
Podczas Rady Europejskiej 10 grudnia, po wycofaniu weta przez Polskę i Węgry, jednomyślnie przyjęto porozumienie ws. WRF i Funduszu Odbudowy. W ślad za konkluzjami Rady, Komisja zobowiązała się opracować i przyjąć wytyczne dotyczące sposobu, w jaki będzie stosować rozporządzenie, w tym metodykę przeprowadzania przez siebie oceny. W konkluzjach czytamy m. in., że wytyczne te zostaną opracowane w ścisłym porozumieniu z państwami członkowskimi. W przypadku zaskarżenia mechanizmu do TSUE, KE wstrzyma się z opracowaniem wytycznych do rozporządzenia, tak aby uwzględnić wszelkie istotne elementy wynikające z takiego wyroku. Ponadto, stosowanie mechanizmu będzie uwzględniało jego pomocniczy charakter i środki w ramach mechanizmu będą rozpatrywane jedynie w przypadku, gdyby inne procedury nie pozwoliły na skuteczniejszą ochronę budżetu Unii.
Parlamenty narodowe również odgrywają istotną rolę w tym procesie, ponieważ muszą wyrazić zgodę na decyzję w sprawie zasobów własnych UE. Dopiero wówczas KE może zacząć pożyczać pieniądze na rynkach finansowych, aby sfinansować Next Generation EU. To ważna decyzja, ponieważ uwspólnotowienie długu fundamentalnie zmieni funkcjonowanie Unii. Przyjęcie decyzji w sprawie zasobów własnych wymaga jednomyślności w Radzie, po konsultacji z Parlamentem (art. 311 TFUE). Proces ratyfikacji w 27 krajach UE jeszcze się nie rozpoczął.
17 września br., Komisja Europejska opublikowała komunikat określający wytyczne dotyczące przygotowywania krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności (KPO), w którym zachęca rządy krajowe do przedkładania KE wstępnych projektów już od 15 października 2020 r. Termin przekazania ostatecznych wersji tych planów upłynie 30 kwietnia przyszłego roku. Komisja dokona oceny reform określonych w KPO, uwzględniając w szczególności trzy kwestie: czy zaproponowane projekty przyczyniają się do skutecznego rozwiązywania problemów określonych w rekomendacjach dla poszczególnych krajów w ramach Semestru Europejskiego, czy zawierają środki, które skutecznie przyczynią się do zielonej i cyfrowej transformacji oraz czy przyczynią się do wzmocnienia wzrostu, tworzenia miejsc pracy oraz odporności gospodarczej i społecznej państw członkowskich. Każdy KPO będzie musiał obejmować co najmniej 37% wydatków związanych z klimatem i 20% z cyfryzacją. Wśród sztandarowych projektów, które wspomina KE, można wymienić m. in. budowę punktów do ładowania samochodów elektrycznych, renowację budynków, tworzenie infrastruktury sieci 5G, modernizację administracji publicznej, czy podnoszenie kompetencji, zwłaszcza cyfrowych. Czerwcowa Rada Europejska zatwierdzi zalecenia dla poszczególnych krajów z zakresu polityki fiskalnej.
Jako Konfederacja Lewiatan jesteśmy aktywnym uczestnikiem przygotowywania KPO. Liczymy, że znajdą się w nim projekty przedłożone przez firmy. Na poziomie unijnym, w ramach BusinessEurope, zabiegamy m. in. o odpowiednie dofinansowanie programu Horyzont Europa, którego celem jest zwiększenie innowacyjności unijnej gospodarki. Budżet programu w wysokości ok. 80,9 mld euro zostanie rozłożony na najbliższe 7 lat i podzielony między trzy filary.
Nowe WRF integrują istniejący program COSME, który oferuje finansowanie specjalnie w celu wspierania MŚP, z nowym programem InvestEU. Pula środków dla MŚP zostanie zatem określona w ramach negocjacji w sprawie InvestEU. Ten nowy program będzie następcą Europejskiego Funduszu Inwestycji Strategicznych (tzw. „Planu Junckera”) i skonsoliduje 14 różnych programów. Pula InvestEU jest podzielona na cztery segmenty: zrównoważona infrastruktura, badania naukowe, innowacje i cyfryzacja, MŚP oraz inwestycje społeczne i umiejętności. Zaproponowana zmiana wychodzi naprzeciw naszym postulatom i stanowi potrzebne usprawnienie, które umożliwi np. wykorzystanie wspólnej infrastruktury projektu, takiej jak portal internetowy, co ułatwi użytkownikom nawigację i dostęp do finansowania.
Kinga Grafa, dyrektorka biura Konfederacji Lewiatan w Brukseli
Konfederacja Lewiatan