Święto kobiet to za mało! Obecnie żaden z istniejących aktów prawnych UE nie odnosi się w sposób kompleksowy do przemocy wobec kobiet ani przemocy domowej, a tym bardziej do cyberprzemocy.
Dlatego EKES z uznaniem wita inicjatywę KE i pracuje nad opinią (SOC/726) dotyczącą projektu dyrektywy PE i Rady o skutecznym zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej w całej UE, która ma ustalić środki dotyczące kryminalizacji odpowiednich przestępstw i karania za nie, ochrony ofiar i dostępu do wymiaru sprawiedliwości, wsparcia dla ofiar, zapobiegania przemocy wobec kobiet, koordynacji i współpracy. Punktem odniesienia dla dyrektywy jest Konwencja Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej („Konwencja Stambulska”)[1] z 2014 r. , a dyrektywa służy osiągnięciu celów konwencji w ramach kompetencji UE przez uzupełnienie istniejącego dorobku prawnego UE i przepisów krajowych państw członkowskich w dziedzinach objętych konwencją.
Dyrektywa będzie pierwszym aktem dotyczącym konkretnie tego rodzaju przemocy. Lista możliwych przestępstw jest długa: przemoc seksualna, w tym zgwałcenie, okaleczanie żeńskich narządów płciowych, przymusowe małżeństwo, przymusowa aborcja lub sterylizacja, handel ludźmi w celu wykorzystywania seksualnego, uporczywe nękanie, molestowanie seksualne, kobietobójstwo, nawoływanie do nienawiści i przestępstw ze względu na płeć oraz różne formy przemocy w sieci („cyberprzemocy”), w tym udostępnianie treści intymnych bez zgody lub manipulowanie nimi, cyberstalking i cybernękanie.
To efekt strukturalnej dyskryminacji kobiet. Z kolei przemoc domowa w nieproporcjonalnie dużym stopniu dotyka kobiety. Występuje bez względu na biologiczne lub prawne więzi rodzinne (między partnerami, między innymi członkami rodziny, między rodzicami a dziećmi), ze względu na leżące u ich podstaw wzorce przymusu, władzy lub kontroli. Przemoc domowa może dotyczyć wszystkich ludzi, w tym mężczyzn, osób młodszych lub starszych, dzieci i osób LGBTIQ[2]. Przemoc wobec kobiet i przemoc domowa to kwestie prawa karnego, naruszenia praw człowieka i formy dyskryminacji. Szacuje się, że dotyka jedną trzecią kobiet w UE.
W 2014 r. co dziesiąta kobieta zgłosiła, że padła ofiarą przemocy seksualnej, a co dwudziestą zgwałcono. 20 proc. kobiet doświadczyła przemocy domowej[3]. W 2020 r. co druga młoda kobieta doświadczyła cyberprzemocy ze względu na płeć, w szczególności cyberprzemocy seksualnej. Kobiety są celem ataków ze strony brutalnych prawicowych ugrupowań ekstremistycznych i grup terrorystycznych, na przykład tak zwany ruch „inceli”, tj. żyjących w mimowolnym celibacie (ang. involuntarily celibate), podżega do przemocy wobec kobiet w internecie i przedstawia taką przemoc jako czyny heroiczne. Cyberprzemoc dotyka kobiety aktywne w życiu publicznym, co może skutkować uciszaniem kobiet, utrudnianiem ich uczestniczenia w życiu społecznym i politycznym.
Kobiety doświadczają również przemocy w miejscu pracy: około jedna trzecia kobiet w UE, które doświadczyły molestowania seksualnego, spotkała się z nim w pracy. W strategii na rzecz równouprawnienia płci na lata 2020–2025[4] zapowiedziano środki UE mające na celu zapobieganie tym formom przemocy, ochronę ofiar, ściganie przestępców oraz wdrażanie powiązanych kompleksowych i skoordynowanych polityk. Podobnie w planie działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych potwierdzono zobowiązanie do zwalczania przemocy ze względu na płeć i zaproponowano w stosowne przepisy.
EKES przygotowuje też opinię z inicjatwy własnej na temat „Równości płci”, która będzie się odnosiła do innych kluczowych kwestii: równości płac, parytetów płci w reprezentacjach politycznych, w strukturach zarządczych, do tzw. kwot.
[1] Konwencja Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (Seria Traktatów Rady Europy nr 210), COM(2016) 111.
[2] Lesbijki, geje, osoby biseksualne, transpłciowe, interseksualne i queer.
[3] Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej (FRA), Violence against women: an EU-wide survey. Main results report [Przemoc wobec kobiet. Badanie na poziomie Unii Europejskiej. Sprawozdanie podsumowujące najważniejsze wyniki], 2014. Badanie FRA dotyczące przemocy wobec kobiet przeprowadzono na podstawie wywiadów bezpośrednich z 42 tys. kobiet z całej UE. Jest to najbardziej kompleksowe na całym świecie badanie na temat doświadczeń kobiet związanych z przemocą.
[4] COM(2020) 152 final.
Lech Pilawski, doradca Zarządu Konfederacji Lewiatan, członek EKES
Artykuł dla kwietniowego wydania Brussels Headlines