Program ramowy Horyzont Europa (następca Horyzontu 2020) to najważniejszy unijny program finansujący badania naukowe i innowacje w latach 2021-2027. Budżet programu to 95,5 mld euro. Czym różni się od swojego poprzednika i kto może z niego skorzystać? Wyjaśniam szczegóły.
Czym jest Horyzont Europa?
Celem programu jest finansowanie projektów dotyczących globalnych wyzwań, takich jak przeciwdziałanie zmianom klimatu, wspieranie zielonej i cyfrowej transformacji oraz wzmacnianie konkurencyjności i wzrostu gospodarczego w całej UE.
W programie mogą uczestniczyć firmy z krajów członkowskich Unii Europejskiej oraz (na określonych zasadach) również te z krajów stowarzyszonych z programem. Co istotne, pojęcie innowacji w ramach Horyzontu Europa jest na tyle szerokie, ze pozwala zarówno naukowcom, jak i przedsiębiorcom wypróbować różne nietuzinkowe rozwiązania i pomysły.
Program opiera się na trzech filarach, co przedstawia poniższa grafika. Pierwszy filar jest zaadresowany do świata nauki, a drugi i trzeci do firm.
Zwróćmy uwagę na drugi filar, który przewiduje finansowanie klastrów tematycznych zajmujących się m.in. zdrowiem i technologiami cyfrowymi. W obrębie każdego klastra można aplikować o granty, o czym na swoich stronach internetowych informuje Komisja Europejska.
Czym Horyzont Europa różni się od swojego poprzednika?
Nowymi elementami programu są między innymi:
- Utworzenie Europejskiej Rady ds. Innowacji (EIC), której zadaniem jest wsparcie dla tzw. przełomowych innowacji oraz dla wzrostu przedsiębiorstw, w głównej mierze z sektora MŚP. To w ramach trzeciego filaru.
- Określenie misji (missions) czyli zestawów działań, dzięki którym osiągnięte zostaną dalekosiężne i mierzalne cele. Wskazano tu 5 głównych obszarów: walka z rakiem, zmiany klimatu, środowisko morskie, inteligentne miasta, bezpieczeństwo żywnościowe.
- Stworzenie polityki otwartej nauki (Open Science), której elementem jest obowiązkowy otwarty dostęp do wyników projektów. Zasady te są stosowane w całym programie.
- Utworzenie nowego podejścia do tzw. partnerstw europejskich, ukierunkowanych na bardziej wymierną współpracę z przemysłem.
W jakim stopniu polskie firmy korzystają z Horyzontu?
Według analizy Krajowego Punktu Kontaktowego Programów Badawczych Unii Europejskiej (KPK PB UE, które teraz jest częścią Narodowego Centrum Badań i Rozwoju) Polska w kończącym się programie Horyzont 2020 pozyskała 660 mln euro.
Przez ostatnie sześć lat skorzystały z niego 832 polskie podmioty, czyli o połowę więcej niż w latach 2007-2013. Największe kwoty pozyskały instytuty naukowe i badawcze oraz uczelnie (ok. 372 mln euro) – wynika z analizy. Najwięcej wniosków o dofinansowanie własnych projektów złożył sektor prywatny:
- Firmy i przedsiębiorcy łącznie pozyskali ponad 172 mln euro. Wśród nich prym wiedzie sektor małych i średnich przedsiębiorstw z wynikiem 116,11 mln euro, czyli rezultatem dwukrotnie wyższym niż w latach 2007-2013.
- KPK PB UE wskazuje, że duże firmy wypadły słabiej (pozyskały 56 mln euro), mimo że zdobyły o połowę więcej środków niż w poprzednim j programie ramowym.
W sumie polskie podmioty pozyskały zaledwie 1,2 proc. całego budżetu dostępnego w Horyzoncie 2020.
Biorąc pod uwagę, że polska gospodarka powinna stawać się coraz bardziej innowacyjna, aby gonić zamożniejsze państwa tzw. starej UE, kluczowe jest zdecydowane zwiększenie udziału naszych firm w nowym programie Horyzont Europa. Tym bardziej, że w przyszłości nie będziemy mogli liczyć już na tak duże dofinansowanie w ramach polityki spójności.
Adam Dorywalski, ekspert biura Konfederacji Lewiatan w Brukseli
e-mail: adorywalski@konfederacjalewiatan.pl
Konfederacja Lewiatan