Mechanizmy interwencyjne, w tym zwłaszcza limit przychodów dla wytwórców w źródłach inframarginalnych, formalnie zostały dopuszczone w państwach członkowskich Unii Europejskiej do 30 czerwca 2023 roku.
Komisja Europejska nadal nie opublikowała oceny stosowania mechanizmów interwencyjnych w państwach członkowskich – część państw przewiduje stosowanie mechanizmów do końca 2023 roku.
Mechanizmy interwencyjne w państwach członkowskich Unii Europejskiej zostały wprowadzone na podstawie Rozporządzenia Rady (UE) 2022/1854 z dnia 6 października 2022 r. w sprawie interwencji w sytuacji nadzwyczajnej w celu rozwiązania problemu wysokich cen energii[1] (dalej: „Rozporządzenie”). Zgodnie z art. 20 Rozporządzenia Komisja Europejska powinna była dokonać przeglądu rozdziału II w świetle ogólnej sytuacji w zakresie dostaw energii elektrycznej i cen tej energii w Unii oraz przedłożyć Radzie sprawozdanie
z głównych ustaleń tego przeglądu do 30 kwietnia 2023 roku. Na podstawie tego sprawozdania Komisja może zaproponować przedłużenie okresu stosowania Rozporządzenia po 30 czerwca 2023 roku.
Do dnia publikacji niniejszej informacji Komisja Europejska nie przedstawiła wniosków z przeglądu stosowania Rozporządzenia. Sektor energetyczny w Polsce, a zapewne także sektory energetyczne innych państw członkowskich, wyczekują komunikatu Komisji Europejskiej w sprawie Rozporządzenia. Krajowe środki, co naturalne, mogą obowiązywać niezależnie od stanowiska Komisji Europejskiej, jednak stanowisko takie może zawierać argumenty przemawiające za zmianami legislacyjnymi.
Wytwórcy energii elektrycznej oraz spółki obrotu w Polsce zobowiązani zostali do uiszczania odpisu służącego finansowaniu zamrożenia cen energii dla wybranych odbiorców energii elektrycznej. Podstawą takiego rozwiązania jest Ustawa z dnia 27 października 2022 r. o środkach nadzwyczajnych mających na celu ograniczenie wysokości cen energii elektrycznej oraz wsparciu niektórych odbiorców w 2023 roku[2] (dalej: „Ustawa”). Mechanizm wprowadzony w Polsce zakłada, że przedsiębiorstwa sprzedające energię elektryczną uprawnionym odbiorcom będą miały prawo do otrzymania rekompensaty, która zostanie sfinansowana w części z odpisów opłaconych przez wytwórców i spółki obrotu.
Obecnie, brakuje publicznie dostępnych informacji na temat kwoty środków, które zostały przekazane do tego funduszu. Jest to istotne dla zapewnienia przejrzystości i zaufania społecznego, a także dla właściwej oceny skuteczności mechanizmu.
Ustawa doprowadziła do określonych skutków, których trwałość w dłuższej perspektywie może wpłynąć negatywnie na rozwój rynku energii elektrycznej w Polsce oraz sprawne przeprowadzenie transformacji energetycznej. Komisja Europejska opublikowała projekt zaleceń Rady UE w sprawie polskiego Krajowego Programu Reform na lata 2023/2024. Dokument ten jest cyklicznie przekazywany przez państwa członkowskie Komisji i określa główne elementy agendy gospodarczej państwa w perspektywie najbliższego roku. Zalecenia w pierwszej kolejności podkreślają konieczność wycofania środków wsparcia w dziedzinie energii, a dalej – szybsze wycofywanie paliw kopalnych i wdrażanie energii ze źródeł odnawialnych.
Uwarunkowania gospodarcze oraz geopolityczne uzasadniają systemowe podejście do uregulowania mechanizmów interwencyjnych będących odpowiedzią na skokowe zmiany cen paliw i innych nośników energii. Przedsiębiorstwa energetyczne mają świadomość konieczności zapewnienia ochrony odbiorców końcowych, zwłaszcza gospodarstw domowych przed nadmiernym obciążeniem kosztami energii, a zwłaszcza przed ubóstwem energetycznym. Nie można natomiast zgadzać się z postulatem powszechnego nieuzasadnionego obciążenia przedsiębiorstw energetycznych i przenoszenia na ich barki całego finansowego wysiłku związanego z ochroną odbiorców końcowych.
Przyjęcie Rozporządzenia podyktowane było szczególnymi okolicznościami
i stanowiło działanie ad hoc. Było to uzasadnione krytyczną sytuacją na europejskim rynku energii elektrycznej. Obecnie w ramach reformy rynku energii elektrycznej trwa dyskusja dotycząca ogólnounijnego mechanizmu reagowania na sytuacje kryzysowe. Okres obowiązywania Rozporządzenia nie powinien być przedłużony, a w konsekwencji krajowe mechanizmy nadmiernie obciążające spółki energetyczne powinny być wygaszone do końca czerwca 2023 r. lub odpowiednio zmodyfikowane.
Konfederacja Lewiatan
[1] Rozporządzenie Rady (UE) 2022/1854 z dnia 6 października 2022 r. w sprawie interwencji w sytuacji nadzwyczajnej w celu rozwiązania problemu wysokich cen energii (Dz. U. UE. L. z 2022 r. str. 261).
[2] Ustawa z dnia 27 października 2022 r. o środkach nadzwyczajnych mających na celu ograniczenie wysokości cen energii elektrycznej oraz wsparciu niektórych odbiorców w 2023 roku (Dz. U. poz. 2243 z późn. zm.).