Komitet Monitorujący KPO – rewizja i plany inwestycyjne na 2024 rok

W Krajowym Planie Odbudowy po rewizji z zeszłego roku jest 55 inwestycji i 55 reform, do których przypisano 314 mierników. Łączny budżet KPO to 59,818 mld euro – to niektóre ze statystyk przedstawionych na drugim posiedzeniu KM KPO.

Komisja Europejska wypłaciła państwom członkowskim 221,59 mld EUR (z 723,8 mld EUR) w formie zaliczki lub na podstawie wniosków opłatność. To ponad 30% całego budżetu Instrumentu Odbudowy i Odporności, który finansuje KPO.

Gdzie jesteśmy – statystyki KPO

• 19 państw dostało refundacje
• 23 złożyło wnioski o płatność
• 10 państw złożyło tylko jeden wniosek o płatność, w tym Polska
• 4 państwa nie złożyły żadnego wniosku o płatność (Węgry, Szwecja, Holandia
• najwięcej wniosków – 5 – złożyły Włochy, najwięcej pieniędzy – prawie 60% zaplanowanego budżetu – dostała Francja
• Polska uruchomiła 29 z 55 inwestycji, przy czym uruchomienie oznacza w większości przypadków rozpoczęcie formalnego procesu, na przykład przygotowanie projektu kryteriów wyboru projektów, a nie faktyczną realizację inwestycji (np. prace budowlane)
• W KPO podpisano umowy na kwotę 29 mld zł (ok 25% budżetu KPO), a PFR wypłacił 6,2 mld zł.

KE nałożyła na państwa członkowskie obowiązek publikacji informacji o największych beneficjentach KPO. Polska lista, aktualna na grudzień 2023 roku jest dostępna tutaj.

Rewizja KPO. Czego nie uda się zrealizować

Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej zapowiada szybką rewizję KPO, czyli:

• taką, którą da się zamknąć, łącznie z konsultacjami krajowymi i negocjacjami z Komisją Europejską, do lipca 2024 roku
• ograniczoną tylko do tego co zmienić trzeba – chodzi przede wszystkim o usunięcie lub przesunięcie najbardziej zagrożonych reform i inwestycji, których nie uda się zrealizować w pierwotnym terminie lub w ogóle.

Ta pozornie mało ambitna strategia, która nie do końca koresponduje z głosami, że program wymaga gruntownych i głębokich zmian, wynika przede wszystkim z kalendarza KPO.

Reformy i inwestycje KPO muszą się zakończyć do sierpnia 2026 roku, a to za mało czasu, żeby zaprojektować i wdrożyć totalną rewolucję i zupełnie nowe przedsięwzięcia.

Warto zrobić jedno ważne zastrzeżenie – w KPO zakończenie reform i inwestycji nie zawsze musi oznaczać ich wdrożenie/ realizację. W programie inwestycją zakończoną może być też taka, w której podpisano zaplanowaną liczbę umów z beneficjentami, o ile tak zdefiniowano jej wskaźnik, nawet jeśli nie zaczęła się w praktyce (beneficjenci nie rozpoczęli żadnych prac). Tak na przykład wygląda sytuacja inwestycji A.2.5.1 dla przemysłów kreatywnych czy G3.1.4 Wsparcie krajowego systemu energetycznego (Fundusz Wsparcia Energetyki).

W inwestycjach, w których właśnie tak zdefiniowano mierniki, wystarczy przygotowanie ram formalnych (np. opracowanie kryteriów wyboru projektów, organizacja naboru) i doprowadzenie do podpisania umów. Ich faktyczna realizacja może wykraczać poza sierpień 2026 rok. Więcej tutaj.

Drugi ważny powód to kwestie proceduralne:

• w trakcie procesu rewizji KPO państwo które zgłosiło do KE taką propozycję, nie można składać wniosków o płatność. Tymczasem MFiPR, żeby zapewnić płynność programu planuje w tym roku złożyć aż 4 takie wnioski: po dwa w lipcu i grudniu. Czyli najpierw rewizja, potem – praktycznie od razu – wnioski o płatność nr 2 i 3, a następnie w grudniu 4 i 5.
• specyfiką KPO jest to, że wnioski o płatność mają sztywny zakres (czyli mierniki: kamienie milowe lub wskaźniki) i terminy realizacji ustalone i zapisane w programie. Państwo musi zrealizować cały zakres z danego wniosku o płatność, żeby taki wniosek został przyjęty i oceniony przez KE. Co więcej państwa muszą składać wnioski w ustalonej kolejności – na przykład nie można złożyć wniosku 3 przed 2. Tymczasem we wnioskach o płatność 2,3,4 i 5 jest łącznie 95 mierników, z czego 41 mierników zostało zrealizowanych, a 54 są opóźnione. Żeby Polska mogła te wnioski złożyć, trzeba usunąć lub przesunąć na kolejne okresy mierniki, które nie mają szans na realizację.

Mierniki zagrożone z 2 i 3 wniosku o płatność, których najpewniej będzie dotyczyć (między innymi) rewizja to:

WOP2 – część grantowa – 3,097 mld EUR (III-IV kwartał 2022)

• C21G Wejście w życie znowelizowanych przepisów ustawy z dnia 5 lipca 2018 r. o krajowym systemie cyberbezpieczeństwa, wdrażająca dyrektywę NIS oraz ustanawiająca kompleksowe podstawy prawne i organizacyjne cyberbezpieczeństwa dla krajowego systemu cyberbezpieczeństwa
• D1G Wejście w życie ustawy o modernizacji i poprawie efektywności szpitali
• D9G Wejście w życie aktu prawnego w sprawie wykazu dokładnych kryteriów kwalifikujących szpitale do poszczególnych kategorii, aby pomóc w określeniu potrzeb inwestycyjnych wynikających z reformy
• B4G Wejście w życie znowelizowanego  rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie norm jakościowych dla paliw stałych
• E1G Wejście w życie ustawy wprowadzającej od 2025 r. obowiązek zakupu wyłącznie autobusów niskoemisyjnych i zeroemisyjnych w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców;
• E9G Wybór pośredników finansowych

WOP3 – część pożyczkowa – 3,103 mld EUR (I-II kwartał 2023)

• D6L Wejście w życie aktu prawnego w sprawie zapewnienia bezpieczeństwa dostaw leków, w tym rozwiązania problemu niedoborów leków i najważniejszych słabych punktów w łańcuchach dostaw.

Co się wydarzy w 2024 roku

Inwestycje, które są planowane do uruchomienia w 2024 roku:

Część dotacyjna

• A2.3.1 Rozbudowa i wyposażenie centrów kompetencji (specjalistyczne ośrodki szkoleniowe, wsparcia wdrożeń, centra monitorowania) oraz infrastruktura do zarządzania przemysłem pojazdów bezzałogowych, jako Ekosystem Innowacji)
• B1.1.3 Termomodernizacja szkół
• B2.1.1 Inwestycje w technologie wodorowe, wytwarzanie, magazynowanie i transport wodoru
• B3.1.1 Inwestycje w zrównoważoną gospodarkę wodno-ściekową na terenach wiejskich
• C2.1.3 E-kompetencje
• D1.1.1 Rozwój i modernizacja infrastruktury centrów opieki wysokospecjalistycznej i innych podmiotów leczniczych
• D1.1.2 Przyspieszenie procesów transformacji cyfrowej ochrony zdrowia poprzez dalszy rozwój usług cyfrowych w ochronie zdrowia
• D3.1.1 Kompleksowy rozwój badań w zakresie nauk medycznych i nauk o zdrowiu
• E2.1.3 Projekty intermodalne
• G1.1.3 Systemy magazynowania energii.
• G1.1.4 Wsparcie dla instytucji wdrażających reformy i inwestycje w ramach REPowerEU.
• G1.2.3 Rozwój sieci przesyłowych, inteligentna infrastruktura elektroenergetyczna.
• G1.2.4 Budowa lub modernizacja sieci dystrybucyjnych energii elektrycznej na obszarach wiejskich w celu umożliwienia przyłączenia nowych odnawialnych źródeł energii.

Część pożyczkowa

• A2.5.1 Program wspierania działalności podmiotów sektora kultury i przemysłów kreatywnych na rzecz stymulowania ich rozwoju
• A2.6.1-1/2 Rozbudowa krajowego systemu serwisów monitoringowych, produktów, narzędzi analitycznych i usług i towarzyszącej infrastruktury wykorzystujących dane satelitarne (częściowo uruchomiona)
• B1.2.1 Efektywność energetyczna i OZE w przedsiębiorstwach – inwestycje o największym potencjale redukcji gazów cieplarnianych
• B3.2.1 Inwestycje w neutralizację ryzyka i rekultywację wielkoobszarowych terenów poprzemysłowych i Morza Bałtyckiego
• B3.3.1 Inwestycje w zwiększanie potencjału zrównoważonej gospodarki wodnej na obszarach wiejskich
• B3.4.1 Inwestycje na rzecz zielonej transformacji miast
• C2.2.1 Wyposażenie szkół/instytucji w odpowiednie urządzenia i infrastrukturę ICT w celu poprawy ogólnej wydajności systemów edukacji
• C4.1.1 Wsparcie transformacji cyfrowej przedsiębiorstw z wykorzystaniem chmury obliczeniowej
• D1.2.1 Rozwój opieki długoterminowej poprzez modernizację infrastruktury podmiotów leczniczych na poziomie powiatowym
• D3.2.1 Rozwój potencjału sektora leków i wyrobów medycznych – inwestycje związane z produkcją w Polsce API
• E1.2.1 Zeroemisyjny transport zbiorowy w miastach (tramwaje)
• G3.1.4 Wsparcie krajowego systemu energetycznego (Fundusz Wsparcia Energetyki).
• G3.1.5 Budowa morskich farm wiatrowych (Fundusz na rzecz morskiej energetyki wiatrowej).
• G3.2.1 Budowa infrastruktury gazu ziemnego w celu zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego.
• G3.3.1 Systemy magazynowania energii.

Na które inwestycje KPO powinni zwrócić uwagę przedsiębiorcy

• A1.2.1 Inwestycje dla przedsiębiorstw w produkty, usługi i kompetencje pracowników oraz kadry związane z dywersyfikacją działalności (MFiPR) – nabór planowany na początku II kwartału 2024 r.
• A2.2.1 Inwestycje we wdrażanie technologii i innowacji środowiskowych, w tym związanych z gospodarką o obiegu zamkniętym (MRiT) – nabory planowane 03/04/2024
• A2.5.1 Program wspierania działalności podmiotów sektora kultury i przemysłów kreatywnych na rzecz stymulowania ich rozwoju (MKiDN)
• B.1.1 Inwestycje w źródła ciepła w systemach ciepłowniczych (MKiŚ)- w przygotowaniu
• B1.2.1 Efektywność energetyczna i OZE w przedsiębiorstwach – inwestycje o największym potencjale redukcji gazów cieplarnianych (MAP) nabór planowany od 01/05/2024
• B2.1.1 Inwestycje w technologie wodorowe, wytwarzanie, magazynowanie i transport wodoru (MKiŚ) – w przygotowaniu
• C3.1.1. Cyberbezpieczeństwo – CyberPL, infrastruktura przetwarzania danych i dostarczania usług cyfrowych oraz optymalizacja infrastruktury służb państwowych odpowiedzialnych za bezpieczeństwo – komponent IPCEI – wybór projektów dotyczących chmury obliczeniowej nowej generacji oraz opracowane rozwiązań w zakresie przetwarzania danych dotyczących infrastruktury krajowej/usług (MC) – nabór uruchomiony – aktualnie trwa nabór krajowy organizowany przez NCBiR, przeznaczony tylko dla podmiotów wymienionych w decyzji notyfikacyjnej KE
  Zakończenie naboru dla podmiotów typu Direct Partners: 23 lutego 2024
  Zakończenie naboru dla podmiotów typu Indirect Partners: 22 marca 2024

• C4.1.1 Wsparcie transformacji cyfrowej przedsiębiorstw z wykorzystaniem chmuryobliczeniowej (MC) – w przygotowaniu
• C1.1.1 Zapewnienie dostępu do bardzo szybkiego internetu na obszarach białych plam, (MC) – planowany 3 nabór
• D3.1.1 Kompleksowy rozwój badań w zakresie nauk medycznych i nauk o zdrowiu (MZ) w przygotowaniu
• D3.2.1 Rozwój potencjału sektora leków inwestycje związane z produkcją w Polsce API (MRiT)
• G1.1.2 Instalacje OZE realizowane przez społeczności energetyczne (MRiT) nabór uruchomiony od 11.12.2023 r. do 29.02.2024 r.
• G1.2.3 Rozwój sieci przesyłowych, inteligentna infrastruktura elektroenergetyczna (MKiŚ) – w przygotowaniu
• G1.2.4 Budowa lub modernizacja sieci dystrybucyjnych energii elektrycznej na obszarach wiejskich w celu umożliwienia przyłączenia nowych odnawialnych źródeł energii (MKiŚ) – w przygotowaniu
• G3.1.4 Fundusz Wsparcia Energetyki (MKiŚ) w przygotowaniu
• G3.1.5 Budowa morskich farm wiatrowych (Fundusz Morskiej Energetyki Wiatrowej) (MAP)
• G3.2.1 Budowa infrastruktury gazowej w celu zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego (MKiŚ).

W posiedzeniu udział wzięła przedstawicielka Konfederacji Lewiatan, Marzena Chmielewska, zastępczyni Dyrektora Generalnego ds. rozwoju projektów. Spotkanie odbyło się 16 lutego.