Potrzebujemy takiego modelu ROP, który będzie najlepszy dla środowiska [+MP3]

Wysłuchaj komentarza eksperta Lewiatana Piotra Mazurka:

Aby był on skuteczny, konieczny jest szeroki dialog wszystkich zainteresowanych, w tym przedsiębiorców i samorządów, by stworzyć trwały społeczny kompromis. Niezbędny jest szczegółowy sposób wyliczania opłat, zasady realizacji obowiązków przez przedsiębiorców wprowadzających produkty w opakowaniach oraz transparentny model przepływu środków finansowych. Nowy model ROP nie może faworyzować żadnej grupy przedsiębiorców, żadnej instytucji czy nawet grupy konsumentów – jego podstawowym beneficjentem powinno być środowisko naturalne.

Odpowiedzialność producentów i zachęty dla nich

Przypomnijmy, że według art. 8a dyrektywy o odpadach, producenci produktów w opakowaniach mają być odpowiedzialni za pokrycie całości kosztów netto selektywnej zbiórki, transportu i przetwarzania odpadów, które powstały z ich produktów. Nowe przepisy powinny też tworzyć zachęty dla producentów, aby odpadów było mniej oraz aby dało się je przetworzyć. Istotne jest takie zaprojektowanie systemu ROP, aby osiągnięcie celów środowiskowych (tj. przywrócenie materiału opakowaniowego do obiegu) mogło następować przy zachowaniu efektywności kosztowej całego łańcucha wartości, jak i równowagi ekonomicznej pomiędzy wszystkimi jego uczestnikami.

Obecnie przedsiębiorcy stoją przed widmem wielu obowiązków związanych z nowelizacjami zarówno polskich, jak i europejskich regulacji. Nowe przepisy będą niebawem obowiązywać dla wprowadzających i sprzedających napoje oraz żywność w opakowaniach czy producentów oraz przetwórców takich opakowań. Niestety z uwagi na brak kompleksowego modelu ROP w naszym kraju, czyli rozsądnie zaplanowanej odpowiedzialności finansowo-organizacyjnej producenta za swój produkt, przedsiębiorcom może być trudno wypełniać te nowe obowiązki. Przedsiębiorcy potrzebują jak najszybciej wiedzieć, jak wypełniać te nadchodzące obowiązki, a zarazem nie stracić wypracowanych łańcuchów wartości, dlatego aby sprostać coraz bardziej ambitnym celom, niezbędne jest jak najszybsze wdrożenie, opartego na wypracowanym z wszystkimi interesariuszami kompromisie, systemu ROP, którego realnym beneficjentem będzie środowisko  – mówi Piotr Mazurek, ekspert Lewiatana ds. Gospodarki Obiegu Zamkniętego.

Wszyscy interesariusze są zgodni co do zasady, że głównym beneficjentem systemu Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta powinno być środowisko naturalne, a nie jedna z grup przedsiębiorców czy budżet państwa.

Co powinien zawierać system ROP

W ocenie ekspertów system ROP powinien zawierać:

• szczegółowy i sprawiedliwy sposób wyliczania opłat oparty na ekomodulacji,
• precyzyjnie określone cele dla wszystkich uczestników systemu,
• przejrzyste zasady dotyczące sposobu realizacji obowiązków przez przedsiębiorców,
• transparentny model przepływów strumieni finansowych z opłat ROP,
• narzędzia do efektywnego monitoringu i kontroli zapewniające weryfikację realizacji obowiązków,
• zasady równego traktowania i niedyskryminacji żadnego podmiotu gospodarki odpadami, w tym również odpowiedzialność administracji.

Termin na wdrożenie mechanizmu ROP do polskiego porządku krajowego minął w styczniu 2023 r. a polski rząd, zaprzestając prace nad pełną implementacją tego mechanizmu, doprowadził do poważnych problemów w branży recyklingu i przetwarzania surowców wtórnych.

Już ponad 3 lata temu w kwietniu 2020, przy okazji pierwszej propozycji zmian zawartych w założeniach do projektu ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw (UC81), wdrażającej model Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta w Polsce, powstała w Konfederacji Lewiatan Grupa ds. ROP zrzeszająca ponad 30 firm oraz związków firm z różnych obszarów, reprezentujących szeroki łańcuch wartości w obszarze m.in. gospodarki odpadami.

Naszymi ekspertami w tym zakresie są przedstawiciele wprowadzających produkty i napoje w opakowaniach, producenci żywności czy też kosmetyków, producenci opakowań, a także organizacji odzysku, recyklerów i zakładów przetwarzania oraz firm konsultingowych i kancelarii prawnych.

Zgodnie z zaproponowanymi wówczas założeniami, polski model ROP nie spełniał wymagań europejskich, nie implementował zapisów odpowiednich dyrektyw, ostatecznie odnosił się tylko do niektórych aspektów i wskazanych standardów, a dodatkowo jego funkcjonowanie nie tylko nie gwarantowało efektywnej realizacji celów, ale miało para podatkowy charakter.

Obecnie, w oczekiwaniu na powołanie nowej Rady Ministrów Konfederacja Lewiatan przekazała Donaldowi Tuskowi propozycje rozwiązań regulacyjnych i prawnych dla nowego modelu ROP w naszym kraju. Przedsiębiorcy skupieni wokół Lewiatana wyrażają  przekonanie, że nowy minister rozpocznie rzetelny dialog nad wdrożeniem skutecznego ROP i przyjmie te sprawy jako priorytet do realizacji zaległych zadań.

Pewne jest, że bez efektywnego systemu ROP uwzględniającego potrzeby wszystkich uczestników rynku, w tym np. zachęty ekonomiczne do zmian zarówno dla producentów wykorzystujących recyklaty, jak i dla przetwórców, może nas czekać poważny kryzys w branży odpadów.

Konfederacja Lewiatan