W systemie kaucyjnym będą zmiany, ale wejdzie w życie w 2025 roku [+MP3]
08 marca 2024

W systemie kaucyjnym będą zmiany, ale wejdzie w życie w 2025 roku [+MP3]

Resort klimatu i środowiska zapowiedział wprowadzenie zmian do ustawy kaucyjnej. Nowe przepisy mają obowiązywać od 2025 roku. Podwyższono m.in. wysokość kaucji z 0,5 do 1 zł na butelki szklane wielokrotnego użycia, o co zabiegała Konfederacja Lewiatan.

Wysłuchaj komentarz eksperta:

Kaucja za butelkę 1 zł

– Podniesienie wysokości kaucji z 0,5 zł do 1 zł w przypadku wielorazowych butelek szklanych to jeden z postulatów, o które zabiegaliśmy wspólnie z naszymi członkami. Ta stawka wynika z doświadczenia producentów piwa, którzy aktualnie prowadzą takie systemy zwrotu, gdzie kaucja wynosi właśnie 1 zł.  Zmniejszenie jej o połowę stanowiłoby realne zagrożenie dla poziomu  zwrotu tych butelek, który obecnie jest na bardzo wysoki. Dlatego cieszymy się że ministerstwo wsłuchało się w głos przedsiębiorców – komentuje Piotr Mazurek, ekspert ds. gospodarki obiegu zamkniętego Konfederacji Lewiatan.

Zwolnienie z VAT

Pracodawcy z zadowoleniem przyjęli też zapewnienie o zwolnieniu kaucji z VAT zarówno dla opakowań jednorazowych, czyli butelek plastikowych i puszek, jak i dla butelek szklanych wielorazowego użytku. Decyzję ma jeszcze potwierdzić resort finansów. Pozytywne jest również zachowanie obecnego modelu zwrotu opakowań szklanych wielokrotnego użytku w każdym sklepie, w którym sprzedawane są takie opakowania.

Bardzo cieszy nas rozpoczęty dialog społeczny w tak ważnej kwestii jaką jest system kaucyjny. Szkoda tylko, że ministerstwo nie chce wysłuchać najważniejszego postulatu branży, aby dać więcej czasu na przygotowanie całego systemu i uruchomić go rok później, czyli w 2026 r. Powinniśmy wyciągać wnioski z doświadczeń innych krajów – na Węgrzech w styczniu tego roku uruchomiono system kaucyjny, który de facto nie działał bo nie wszyscy zdążyli z wydrukowaniem odpowiednich opakowań i oznaczeń oraz automaty do zwrotu butelek na początku nie współpracowały z całym systemem. Przykład ten pokazuje, że lepiej poczekać niż uruchamiać niedopracowany system – dodaje Piotr Mazurek.

Apel o wdrożenie ROP

Przedsiębiorcy zrzeszeni w Konfederacji Lewiatan wspólnie z innymi organizacjami, a także samorządami cały czas jednym głosem apelują o jak najszybsze wdrożenie systemu Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta (ROP). System kaucyjny bez przemyślanego i sprawiedliwego modelu ROP, a co za tym idzie odpowiedniego skierowania strumienia finansowego może okazać się katastrofalnym w skutkach i doprowadzić do wzrostu kosztu gospodarowania odpadami przez mieszkańców.

Najważniejsze zmiany jakie zaproponowało Ministerstwo  Klimatu i Środowiska:

  • Zwolnienie kaucji z VAT (zarówno dla opakowań jednorazowych, jak i dla wielorazowych)
  • Pobieranie kaucji na każdym etapie sprzedaży
  • Zwiększenie kaucji do 1 zł na butelki szklane wielokrotnego użycia
  • Utrzymanie niskiej opłaty produktowej za niezrealizowanie wymaganych poziomów zbiórki w pierwszym roku funkcjonowania systemu kaucyjnego (w 2025 r. jest to 77%)
  • Możliwość zwracania szklanych opakowań wielorazowego użytku wszędzie tam, gdzie są sprzedawane
  • Przesunięcie na 2026 r. zbiórki opakowań po mleku i produktach mlecznych w ramach systemu kaucyjnego
  • Utrzymanie poza systemem jednorazowych opakowań szklanych (m.in. małpki, soki, alkohole)
  • Włączenie do systemu kaucyjnego standardowych opakowań szklanych (butelki różnego typu i słoiki) stopniowo od 2026 r.
  • Minimum jeden punkt zbiórki w każdej gminie
  • Bez zmiany pozostaje termin, czyli ma on działać od 1 stycznia 2025 r

Najważniejsze postulaty Konfederacji Lewiatan dotyczące  zamian w systemie kaucyjnym:

  1. Przesunięcie wdrożenia systemu kaucyjnego na 1 stycznia 2026 r.,
  2. Ujednolicenie minimalnych poziomów selektywnej zbiórki butelek szklanych wielokrotnego użytku oraz puszek z unijnymi przepisami,
  3. Umożliwienie przejściowej realizacji poziomów zbiórki w obecnym systemie zbiórki selektywnej w odniesieniu do opakowań wprowadzonych w ramach systemu kaucyjnego,
  4. Wprowadzenie okresu przejściowego 6 miesięcy na możliwość wyprzedaży zapasów produktu nieoznaczonego symbolem graficznym bez kaucji oraz obliczanie wymaganych poziomów zbiórki wyłącznie w odniesieniu do opakowań produktów objętych kaucją,
  5. Umożliwienie – w ramach systemu kaucyjnego – dalszego funkcjonowania już istniejących i efektywnie działających systemów stworzonych przez wprowadzających butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 litra,
  6. Doprecyzowanie obowiązkowego zakresu umów między operatorami, (m.in. terminów dotyczących wzajemnych rozliczeń w zakresie kaucji oraz odpadów), wraz z sankcjami za brak tego rodzaju współpracy,
  7. Pobieranie kaucji na każdym etapie obrotu produktem,
  8. Oznakowanie systemu kaucyjnego bez wysokości kaucji (tylko symbol graficzny),
  9. Usunięcie z systemu kaucyjnego opakowań produktów mlecznych,
  10. Konieczność wyłączenia z opłaty opakowaniowej (przeznaczonej na pokrycie kosztów tzw. uprzątania, transportu i przetwarzania odpadów wprowadzonych do obrotu), dla opakowań jakie zostaną zebrane w ramach systemu kaucyjnego. To spowoduje uniknięcie podwójnego obciążania tych samych opakowań z dwóch różnych tytułów prawnych,
  11. Wyłączenie kaucji opakowań jednorazowego użytku objętych systemem kaucyjnym z opodatkowania VAT oraz usunięcie regulacji nakładających de facto sankcyjny VAT na wprowadzających napoje w wielorazowych butelkach szklanych i prowadzenie przez nich dodatkowych ewidencji,
  12. Wprowadzenie możliwości transportu / magazynowania opakowań i odpadów kaucyjnych dla transportu zwrotnego, magazynów i centrów dystrybucyjnych,
  13. Wprowadzenie obowiązku odbioru opakowań wielokrotnego użytku przez każdy podmiot sprzedający produkty w takim opakowaniu wraz z ograniczeniem wyłącznie do opakowań produktów, które są oferowane w danym punkcie sprzedaży,
  14. Jednoznaczne ustanowienie możliwości wnioskowania o DPR, przez Podmiot reprezentujący do Recyklera (póki co nie istnieją jednoznaczne zapisy umożliwiające rozliczenie odpadów opakowaniowych przekazanych do recyklingu, w ramach nadal ciążącego na wprowadzających obowiązku dokumentowania recyklingu).

             Konfederacja Lewiatan

 

 

 

Potrzebujemy takiego modelu ROP, który będzie najlepszy dla środowiska [+MP3]
21 listopada 2023

Potrzebujemy takiego modelu ROP, który będzie najlepszy dla środowiska [+MP3]

Shutterstock

Przedsiębiorcy zrzeszeni w Konfederacji Lewiatan apelują o jak najszybsze wdrożenie systemu Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta.

Wysłuchaj komentarza eksperta Lewiatana Piotra Mazurka:

 

Aby był on skuteczny, konieczny jest szeroki dialog wszystkich zainteresowanych, w tym przedsiębiorców i samorządów, by stworzyć trwały społeczny kompromis. Niezbędny jest szczegółowy sposób wyliczania opłat, zasady realizacji obowiązków przez przedsiębiorców wprowadzających produkty w opakowaniach oraz transparentny model przepływu środków finansowych. Nowy model ROP nie może faworyzować żadnej grupy przedsiębiorców, żadnej instytucji czy nawet grupy konsumentów – jego podstawowym beneficjentem powinno być środowisko naturalne.

Odpowiedzialność producentów i zachęty dla nich

Przypomnijmy, że według art. 8a dyrektywy o odpadach, producenci produktów w opakowaniach mają być odpowiedzialni za pokrycie całości kosztów netto selektywnej zbiórki, transportu i przetwarzania odpadów, które powstały z ich produktów. Nowe przepisy powinny też tworzyć zachęty dla producentów, aby odpadów było mniej oraz aby dało się je przetworzyć. Istotne jest takie zaprojektowanie systemu ROP, aby osiągnięcie celów środowiskowych (tj. przywrócenie materiału opakowaniowego do obiegu) mogło następować przy zachowaniu efektywności kosztowej całego łańcucha wartości, jak i równowagi ekonomicznej pomiędzy wszystkimi jego uczestnikami.

Obecnie przedsiębiorcy stoją przed widmem wielu obowiązków związanych z nowelizacjami zarówno polskich, jak i europejskich regulacji. Nowe przepisy będą niebawem obowiązywać dla wprowadzających i sprzedających napoje oraz żywność w opakowaniach czy producentów oraz przetwórców takich opakowań. Niestety z uwagi na brak kompleksowego modelu ROP w naszym kraju, czyli rozsądnie zaplanowanej odpowiedzialności finansowo-organizacyjnej producenta za swój produkt, przedsiębiorcom może być trudno wypełniać te nowe obowiązki. Przedsiębiorcy potrzebują jak najszybciej wiedzieć, jak wypełniać te nadchodzące obowiązki, a zarazem nie stracić wypracowanych łańcuchów wartości, dlatego aby sprostać coraz bardziej ambitnym celom, niezbędne jest jak najszybsze wdrożenie, opartego na wypracowanym z wszystkimi interesariuszami kompromisie, systemu ROP, którego realnym beneficjentem będzie środowisko  – mówi Piotr Mazurek, ekspert Lewiatana ds. Gospodarki Obiegu Zamkniętego.

Wszyscy interesariusze są zgodni co do zasady, że głównym beneficjentem systemu Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta powinno być środowisko naturalne, a nie jedna z grup przedsiębiorców czy budżet państwa.

Co powinien zawierać system ROP

W ocenie ekspertów system ROP powinien zawierać:

  • szczegółowy i sprawiedliwy sposób wyliczania opłat oparty na ekomodulacji,
  • precyzyjnie określone cele dla wszystkich uczestników systemu,
  • przejrzyste zasady dotyczące sposobu realizacji obowiązków przez przedsiębiorców,
  • transparentny model przepływów strumieni finansowych z opłat ROP,
  • narzędzia do efektywnego monitoringu i kontroli zapewniające weryfikację realizacji obowiązków,
  • zasady równego traktowania i niedyskryminacji żadnego podmiotu gospodarki odpadami, w tym również odpowiedzialność administracji.

Termin na wdrożenie mechanizmu ROP do polskiego porządku krajowego minął w styczniu 2023 r. a polski rząd, zaprzestając prace nad pełną implementacją tego mechanizmu, doprowadził do poważnych problemów w branży recyklingu i przetwarzania surowców wtórnych.

Już ponad 3 lata temu w kwietniu 2020, przy okazji pierwszej propozycji zmian zawartych w założeniach do projektu ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw (UC81), wdrażającej model Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta w Polsce, powstała w Konfederacji Lewiatan Grupa ds. ROP zrzeszająca ponad 30 firm oraz związków firm z różnych obszarów, reprezentujących szeroki łańcuch wartości w obszarze m.in. gospodarki odpadami.

Naszymi ekspertami w tym zakresie są przedstawiciele wprowadzających produkty i napoje w opakowaniach, producenci żywności czy też kosmetyków, producenci opakowań, a także organizacji odzysku, recyklerów i zakładów przetwarzania oraz firm konsultingowych i kancelarii prawnych.

Zgodnie z zaproponowanymi wówczas założeniami, polski model ROP nie spełniał wymagań europejskich, nie implementował zapisów odpowiednich dyrektyw, ostatecznie odnosił się tylko do niektórych aspektów i wskazanych standardów, a dodatkowo jego funkcjonowanie nie tylko nie gwarantowało efektywnej realizacji celów, ale miało para podatkowy charakter.

Obecnie, w oczekiwaniu na powołanie nowej Rady Ministrów Konfederacja Lewiatan przekazała Donaldowi Tuskowi propozycje rozwiązań regulacyjnych i prawnych dla nowego modelu ROP w naszym kraju. Przedsiębiorcy skupieni wokół Lewiatana wyrażają  przekonanie, że nowy minister rozpocznie rzetelny dialog nad wdrożeniem skutecznego ROP i przyjmie te sprawy jako priorytet do realizacji zaległych zadań.

Pewne jest, że bez efektywnego systemu ROP uwzględniającego potrzeby wszystkich uczestników rynku, w tym np. zachęty ekonomiczne do zmian zarówno dla producentów wykorzystujących recyklaty, jak i dla przetwórców, może nas czekać poważny kryzys w branży odpadów.

Konfederacja Lewiatan

 

Pobierz stanowisko
Projekt ustawy wdrażającej ROP zagrożeniem dla  Polski
30 maja 2022

Projekt ustawy wdrażającej ROP zagrożeniem dla Polski

Prawidłowo zaprojektowany i implementowany system Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta jest ogromną szansą dla Polski, tworząc niezbędne fundamenty dla gospodarki obiegu zamkniętego. Jednakże wadliwie zaprojektowany, będzie stanowił realne zagrożenie, generując negatywne skutki dla środowiska i społeczeństwa. Tymczasem prace nad ROP idą w złym kierunku – ostrzega w apelu do decydentów Konfederacja Lewiatan.

Pracodawcy apelują o interwencję w zakresie planowanych rozwiązań legislacyjnych
mających wdrożyć ROP dla odpadów opakowaniowych, z obawy, że spodziewany projekt ustawy z sierpnia 2021 r. (UC 81) zostanie przyjęty bez zmiany jego fundamentalnych – a jednocześnie wadliwych – założeń, negatywnie wpływając na polskie społeczeństwo i przedsiębiorców, a w szczególności powodując:

  • wygenerowanie olbrzymich i nieproporcjonalnych do celu ustawy kosztów dla całego społeczeństwa, które to koszty odzwierciedlone będą w cenach produktów na półce sklepowej i w stawce za wywóz odpadów, co dodatkowo zwiększy presję inflacyjną;
  • zaprzepaszczenie unikatowej szansy na rozwój polskiego systemu gospodarki odpadami, w tym przemysłu recyklingu, zmuszając polskich producentów do importu surowców i opakowań spełniających wymogi GOZ (z obowiązkową zawartością surowców wtórnych), „cementując” na dekady wadliwe rozwiązania systemowe;
  • niespełnienie obowiązków środowiskowych, m.in. w zakresie recyklingu, narażając Polskę na wysokie kary oraz podatek Unii Europejskiej od odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych niepoddanych recyklingowi.

Obowiązek wdrożenia przez Polskę mechanizmu ROP, zgodnie z dyrektywą o odpadach przyjętą w 2018 r., upłynął w lipcu 2020 r., podczas gdy ogrom problemów związanych z gospodarką odpadami opakowaniowymi jakie ten mechanizm miał zaadresować coraz bardziej nabrzmiewa, szczególnie w obliczu nadchodzących wysokich wymagań Gospodarki o Obiegu Zamkniętym (GOZ). Obserwując ponad dwuletni proces prac nad projektem ustawy oraz towarzyszącą tym pracom narrację w domenie publicznej, można odnieść wrażenie, iż ustawodawca nie zdaje sobie sprawy z natychmiastowych i długoterminowych, negatywnych konsekwencji  wdrożenia wadliwych rozwiązań znajdujących się obecnie w projekcie. W  centrum uwagi ustawodawcy znajduje się aspekt finansowy, wadliwie postrzegany jako okazja do pozyskania dodatkowego strumienia pieniądza, który wraz z wprowadzeniem ROP pojawi się w gospodarce w postaci obowiązkowych opłat od Wprowadzających.

Zasada ROP zakłada, że wprowadzający produkty w opakowaniach na rynek mają finansową lub finansową i organizacyjną odpowiedzialność za gospodarowanie odpadami powstającymi z ich produktów. Sednem idei ROP jest zaprzęgnięcie tych dodatkowych środków do stymulowania efektywności systemu zarządzania odpadami opakowaniowymi, w taki sposób aby finalnie zapewnić realizację istotnych celów środowiskowych dotyczących opakowań, a w szczególności zmaksymalizować jakość selektywnej zbiórki, sortowania i recyklingu. Powyższe ma skutkować uzyskaniem jak najwyższych poziomów recyklingu przy optymalnych kosztach dla społeczeństwa. Z tego powodu nie jest przypadkowe, że ROP zakłada pobór pieniądza u wprowadzających jako u tych uczestników łańcucha wartości, którzy mają wpływ zarówno na zapewnienie przydatności opakowania do recyklingu (lub ponownego użycia) oraz na popyt na surowiec wtórny pochodzący z tegoż recyklingu. Również to na wprowadzających spoczywa odpowiedzialność za wywiązanie się z obowiązku uzyskania wymaganych prawem poziomów recyklingu, a w razie nie uzyskania odpowiedniego poziomu, ponoszenia kar finansowych.

Niestety, obecny projekt ustawy odbiera wprowadzającym wpływ na efektywność selektywnej zbiórki i recyklingu poprzez skierowanie pochodzących od nich opłat ROP do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska. Fundusz, nie będąc odpowiedzialnym za osiągnięcie poziomów recyklingu, ma rozdzielać pieniądze do gmin. Takie założenie, w oderwaniu od realiów rynkowych i operacyjnych, jest całkowicie sprzeczne z celami GOZ, w konsekwencji zaprzecza zamysłowi ROP.

Co należy podkreślić, realnym beneficjentem całego systemu powinny być społeczeństwo i środowisko, a nie gminy czy recyklerzy. Nieprawidłowe oszacowanie i dystrybucja środków, dołożenie dodatkowych i nieuzasadnionych kosztów, oraz kar spowodują bardzo wysokie opłaty dla wprowadzających, które w efekcie przełożą się na nadmierny wzrost cen produktów dla Polaków.

Dlatego projektowanie systemu powinno być dokonane przez pryzmat celu i beneficjenta ROP (środowiska i obywatela), a nie przez pryzmat poboru i podziału pieniądza. Niezbędne są rozwiązania systemowe, które uporządkują rynek przez zdefiniowanie ról i narzędzi niezbędnych do realizacji obowiązków każdego z uczestników systemu. Jest to jedyna droga do osiągniecia celów środowiskowych, przy ograniczeniu i tak nieuchronnego wzrostu cen dla konsumenta.

Aby zagwarantować krajom członkowskim UE właściwe zaprojektowanie systemu ROP, w art. 8a dyrektywy o odpadach określone zostały „Minimalne Wymagania” dotyczące systemu ROP, które zostały całkowicie zignorowane przez stronę rządową w opublikowanym projekcie ustawy.

Apelujemy, aby ustawodawca zapewnił realną debatę nad zmianą projektu ustawy (UC 81), mającego na celu wypracowanie systemu ROP w oparciu o art. 8a dyrektywy o odpadach – napisali pracodawcy w apelu do wszystkich decydentów.

Konfederacja Lewiatan

Prezentacja na temat ROP