Europa znalazła się na zakręcie. Do niedawna symbol globalnej potęgi, teraz staje w obliczu poważnych wyzwań, które osłabiają jej gospodarczą atrakcyjność w stosunku do krajów takich jak Stany Zjednoczone czy Chiny. Nowy raport koalicji Europe Unlocked, której Lewiatan jest członkiem proponuje konkretne działania, które mogą wzmocnić unijną konkurencyjność.
Raport ten zawiera szczegółowy plan działań, mający na celu przeciwdziałanie zmniejszającemu się udziałowi Europy w gospodarce światowej, utrzymującej się niskiej produktywności oraz obciążeniom regulacyjnym, ostrzegając, że brak działań może prowadzić do długotrwałej stagnacji gospodarczej.
Spadek pozycji gospodarczej Europy
Udział Europy w światowej gospodarce się kurczy. Od 1993 do 2022 roku PKB per capita w USA wzrosło o prawie 60%, podczas gdy w Europie zaledwie o mniej niż 30%. Różnica ta jeszcze bardziej się pogłębiła w sektorach o wysokim wzroście, takich jak technologie, gdzie Europa pozostaje wyraźnie w tyle. W 2023 r. gospodarka UE wzrosła zaledwie o 0,5%, podczas gdy w Stanach Zjednoczonych było to 3,1%.
Ten spadek konkurencyjności zagraża europejskiej stabilności ekonomicznej. Bez zwiększenia produktywności, kraje europejskie będą miały trudności z realizacją kluczowych programów politycznych, gospodarczych i społecznych. Powolne tempo wzrostu gospodarczego ograniczy zdolność kontynentu do stawiania czoła globalnym wyzwaniom, takim jak transformacja ekologiczna i cyfrowa, czy tym związanym z zapewnieniem szeroko pojętego bezpieczeństwa.
Wydaje się, że liderzy UE zaczynają rozumieć powagę problemu i to, że ma on głęboko zakorzenione przyczyny, które sięgają daleko poza kryzysy ostatnich lat. Zostało to podkreślone w raportach byłych premierów Włoch Enrico Letty i Mario Draghiego, a także w niedawnych oświadczeniach przewodniczącej Komisji Ursuli von der Leyen.
Liderzy UE muszą skupić się na przeprowadzeniu zmian strukturalnych, które uczynią gospodarkę UE bardziej dynamiczną i produktywną, zamiast polegać na krótkoterminowych rozwiązaniach lub próbować naśladować podejścia innych krajów. Bruksela powinna skupić się na dalszym rozwijaniu mocnych stron gospodarczych Europy: jednolitym rynku i polityce otwartego handlu.
Główne wyzwania: starzejące się społeczeństwo, niska produktywność i nadmiar regulacji
Przyczyn stagnacji gospodarczej Europy jest wiele. Starzejące się społeczeństwa, połączone z zatrzymaniem wzrostu produktywności, sprawiają, że Europa przegrywa konkurencję z bardziej dynamicznymi gospodarkami globalnymi. Różnica w produktywności między Europą a Stanami Zjednoczonymi pogłębiła się w ciągu ostatnich 12 lat, szczególnie w sektorach napędzanych innowacjami technologicznymi.
Dodatkowo, nadmierne regulacje tłumią innowacje, a przedsiębiorstwa zamiast inwestować w rozwój, muszą borykać się z rosnącą biurokracją. Alarmujące jest to, że ponad 60% przedsiębiorstw postrzega przepisy UE jako bariery inwestycyjne i rozwojowe. Priorytetem nowej KE musi być przywrócenie gospodarczej atrakcyjności UE i zatrzymanie inflacji regulacyjnej.
Gospodarcza mapa drogowa
Aby rozwiązać te problemy, koalicja Europe Unlocked proponuje pakiet konkretnych działań:
1. Wzmocnienie jednolitego rynku
Jednolity rynek jest fundamentem gospodarki europejskiej. Jego dalsza integracja mogłaby przynieść do 2,8 biliona euro rocznie i jak ostatni raport E. Letty pokazał, wciąż jest wiele do zrobienia. Dotychczas wydaje się, że brakowało woli politycznej do pogłębiania integracji i egzekwowania zasad jednolitego rynku. Celem nowej KE powinno być opracowanie nowej strategii pogłębiania jednolitego rynku, która powinna starannie ustalić priorytety (zwłaszcza w sektorze usług), koncentrując się na tych barierach rynkowych, które mają najbardziej negatywny wpływ na wzrost gospodarczy i produktywność.
2. Uwolnienie potencjału cyfrowej gospodarki Europy
Europa pozostaje w tyle w globalnej rewolucji cyfrowej, zwłaszcza w porównaniu do USA. W pełni funkcjonujący jednolity rynek cyfrowy mógłby zwiększyć PKB o 2%, a inwestycje w sieci nowej generacji, takie jak 5G, mogłyby dodać ponad 106 miliardów euro rocznie. Uproszczenie regulacji cyfrowych i poprawa infrastruktury są kluczowe.
3. Nowe podejście do regulacji
Raport zwraca uwagę na to, że KE musi zmienić swoje podejście do regulacji – potrzebujemy propozycji opartych na sumiennie wykonanych ocenach skutków regulacji, w tym analizie ich wpływu na konkurencyjność przedsiębiorstw. Nadmierna biurokracja jest wskazywana jako główna przeszkoda dla inwestycji i innowacji. UE musi również zmniejszyć obciążenia regulacyjne o co najmniej 25%, koncentrując się na uproszczeniu przepisów, uczynieniu ich bardziej przewidywalnymi i mniej uciążliwymi, szczególnie dla małych i średnich przedsiębiorstw.
4. Ożywienie globalnego handlu
W miarę jak globalne praktyki gospodarcze się zmieniają, Europa musi dążyć do nowych porozumień handlowych, aby zachować konkurencyjność. Nowa KE powinna dążyć do zawierania kolejnych umów handlowych z regionami takimi jak Afryka, ASEAN i Mercosur. Europejskie firmy potrzebują nowych rynków zbytu, a także stabilnych łańcuchów dostaw.
5. Zrównoważona transformacja ekologiczna
Transformacja ekologiczna może stać się motorem wzrostu gospodarczego, jeśli zostanie przeprowadzona w sposób efektywny. Raport wskazuje na konieczność przyciągnięcia prywatnych inwestycji poprzez stworzenie przejrzystych, długoterminowych polityk oraz promowanie innowacji technologicznych.
6. Budowanie wykwalifikowanej siły roboczej
Europejska siła robocza nie jest w pełni przygotowana do sprostania wymaganiom nowoczesnej gospodarki opartej na wiedzy. Rozwiązanie problemu niedopasowania umiejętności jest kluczowe dla wspierania innowacji i zwiększania produktywności. Raport zaleca bliższą współpracę między instytucjami UE a państwami członkowskimi w celu poprawy edukacji, szkolenia zawodowego i mobilności pracowników.
Czas na zdecydowane działania
Wyzwania stojące przed gospodarką Europy nie są nowe, ale konsekwencje braku działań stają się coraz bardziej poważne. Podczas gdy inne regiony dynamicznie się rozwijają, Europa ryzykuje staniem się mniej zamożną i mniej istotną na arenie międzynarodowej. Reformy strukturalne, inteligentniejsze regulacje i koncentracja na innowacjach są jedynymi drogami do zapewnienia kontynentowi witalności gospodarczej i globalnej konkurencyjności w nadchodzących dekadach.
Link do raportu: https://europeunlocked.eu/wp-content/uploads/Europe-Unlocked-Call-To-Action.pdf.
Luana Żak, zastępczyni dyrektorki przedstawicielstwa Konfederacji Lewiatan w Brukseli
Artykuł dla październikowego wydania Brussels Headlines – newslettera europejskiego Konfederacji Lewiatan