23 lutego Komisja Europejska przyjęła projekt dyrektywy w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w obszarze zrównoważonego rozwoju (CSDD). Celem projektu jest wspieranie zrównoważonego i odpowiedzialnego postępowania przedsiębiorstw w globalnych łańcuchach wartości.
Ma to się odbywać poprzez identyfikowanie negatywnego wpływu ich działalności w zakresie praw człowieka i ochrony środowiska oraz zapobieganie, eliminowanie, łagodzenie i rozliczanie ewentualnych skutków w ramach własnej działalności, działalności spółek zależnych i ich łańcuchów wartości. Rada ds. Kontroli Regulacyjnej UE dwukrotnie odrzuciła poprzednie propozycje KE. BusinessEurope zgłasza sporo zastrzeżeń do obecnego kształtu dyrektywy.
Cel dyrektywy CSDD
W zamyśle legislatora, nowe przepisy zapewnią przedsiębiorstwom pewność prawa i równe warunki działania na jednolitym rynku, a konsumentom – pewność, że kupowane produkty nie są wytwarzane z wykorzystaniem pracy przymusowej lub w sposób szkodzący środowisku. Dla przykładu, pracownicy muszą mieć zapewnione bezpieczne i zdrowe warunki pracy. Wiele państw członkowskich wprowadziło już krajowe przepisy dotyczące należytej staranności, co prowadzi do fragmentacji unijnego rynku wewnętrznego. Omawiana propozycja ma te przepisy ujednolicić.
Przedsiębiorstwa i sektory objęte dyrektywą
Komisja proponuje objęcie dyrektywą: 1. Wszystkie przedsiębiorstwa unijne z ograniczoną odpowiedzialnością, o znaczącym rozmiarze i mocy gospodarczej (zatrudniające powyżej 500 pracowników i o globalnych obrotach netto powyżej 150 mln euro). 2. Inne przedsiębiorstwa z ograniczoną odpowiedzialnością w zdefiniowanych sektorach o dużym oddziaływaniu, które nie spełniają kryteriów grupy pierwszej, ale zatrudniają powyżej 250 pracowników oraz mają globalne obroty netto przekraczające 40 mln euro. W przypadku tych przedsiębiorstw przepisy zaczną być stosowane 2 lata później niż wobec przedsiębiorstw z grupy 1. Trzecią grupę stanowią przedsiębiorstwa spoza UE, działające na jej terytorium, o obrocie wygenerowanym w UE odpowiadającym progom dla grupy 1 i 2. Małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) nie są bezpośrednio objęte zakresem wniosku, ale nowe przepisy będą miały znaczący wpływ na ich funkcjonowanie.
Nowe obowiązki podmiotów objętych dyrektywą
Do nowych obowiązków firm będą należały, m. in.:
- uwzględnienie w swojej polityce zasady należytej staranności,
- określenie faktycznych i potencjalnych negatywnych czynników oddziałujących na prawa człowieka i środowisko,
- zapobieganie potencjalnym skutkom lub ich łagodzenie,
- eliminowanie lub minimalizowanie faktycznych skutków,
- stworzenie i utrzymywanie procedury skarg,
- monitorowanie skuteczności polityki i środków w zakresie należytej staranności,
- publiczne informowanie o należytej staranności.
Ponadto, od przedsiębiorstw z grupy 1 wymagane ma być przyjęcie planu zapewniającego zgodność ich strategii biznesowej z ograniczeniem skutków globalnego ocieplenia do 1,5 °C, zgodnie z porozumieniem paryskim. Plan ten powinien określać, na podstawie dostępnych dla firmy informacji, zakres, w jakim zmiana klimatu stanowi ryzyko lub wywiera wpływ na działalność firmy.
Krajowe organy administracyjne wyznaczone przez państwa członkowskie będą odpowiedzialne za egzekwowanie nowych przepisów. Propozycja dyrektywy wprowadza pojęcie organów nadzorczych o daleko idących kompetencjach. Sugeruje się, aby czerpać inspirację z Krajowych Punktów Kontaktowych (KPK) wprowadzonych przez ramy OECD. Będą one mogły nakładać kary, a ofiary będą miały możliwość wytoczenia powództwa o odszkodowanie za szkody, których można było uniknąć dzięki podjęciu odpowiednich środków należytej staranności. W propozycji KE przewidziano również nowe obowiązki dyrektorów spółek, polegające na tworzeniu zasad należytej staranności, nadzorowaniu ich wdrażania oraz włączeniu ich do strategii korporacyjnej.
Nowa propozycja wprowadza także dodatkowe środki wsparcia przedsiębiorstw, które mogą pośrednio odczuć skutki regulacji. Obejmują one tworzenie stron internetowych, platform lub portali oraz potencjalne wsparcie finansowe dla MŚP.
Stan prac
Prezydencja francuska, wspólnie z Komisją, zorganizowała kilka spotkań grup roboczych i w najbliższym czasie spodziewane są kolejne. Państwa członkowskie podniosły pytania dotyczące m.in. podstawy prawnej dyrektywy (art. 50 i 114 TFUE), pojęcia nawiązanych relacji biznesowych, a także elementów ładu korporacyjnego. Zarówno z KE, jak i Parlamentu Europejskiego, dochodzą głosy, że obecna propozycja jest zbyt mało ambitna i należy to zmienić w trakcie procesu legislacyjnego. Stanowiska państw członkowskich na razie nie są znane.
Reakcja BusinessEurope
BusinessEurope oraz federacje członkowskie są bardzo aktywne w tym procesie. Lobbing federacji z krajów zachodnich rozpoczął się na długo przed publikacją propozycji dyrektywy. Niestety, firmy z naszego regionu pozostają bierne.
Według pierwszej oceny BusinessEurope, propozycja w obecnym kształcie pozostawia zbyt duże pole do interpretacji przez państwa członkowskie, co może ostatecznie doprowadzić do pogłębienia fragmentacji przepisów, podważając w ten sposób jeden z głównych celów tej inicjatywy. Jeżeli chcemy, aby europejskie przedsiębiorstwa pozostały konkurencyjne na arenie globalnej, a jednocześnie skuteczne promowały zrównoważony rozwój i prawa człowieka, ramy muszą być bardziej zharmonizowane, zarówno w państwach członkowskich, ale także w odniesieniu do państw trzecich. Ponadto, wniosek Komisji zawiera wiele złożonej, niejasnej i do pewnego stopnia nowej terminologii w porównaniu z istniejącymi międzynarodowymi ramami i wytycznymi (ONZ/OECD). Pewność prawa, jasno określone obowiązki i oczekiwania prawne są niezbędne dla powodzenia tej inicjatywy. Dodatkowo, należy pamiętać o jednym ze zobowiązań obecnej KE – dążenia do lepszego stanowienia prawa. Warto zauważyć, że Rada ds. Kontroli Regulacyjnej Komisji dwukrotnie wskazała na poważne uchybienia w ocenie skutków, które nie zostały odpowiednio rozwiązane w momencie publikacji propozycji dyrektywy CSDD.
Kinga Grafa, dyrektorka Przedstawicielstwa Konfederacji Lewiatan w Brukseli
Artykuł dla kwietniowego wydania newslettera Brussels Headlines