Jak pisaliśmy we wcześniejszych numerach BH, w czerwcu zeszłego roku Komisja Europejska opublikowała komunikat dotyczący konieczności rozpoczęcia dyskusji na temat stworzenia europejskiej strategii bezpieczeństwa gospodarczego. W strategii określono sposoby na minimalizację zidentyfikowanych zagrożeń w ramach podejścia opartego na trzech elementach (3xP – promote, protect, partnerships):

• promowanie unijnej konkurencyjności poprzez wzmacnianie jednolitego rynku, wspieranie silnej i odpornej gospodarki, inwestowanie w umiejętności i wspieranie unijnych badań oraz rozwijanie bazy technologicznej i przemysłowej;
• ochrona przed powszechnie zidentyfikowanymi zagrożeniami dla bezpieczeństwa gospodarczego poprzez lepsze wykorzystanie istniejących już narzędzi, takich jak ochrona handlu, subsydia zagraniczne, bezpieczeństwo sieci 5G/6G, monitorowanie bezpośrednich inwestycji zagranicznych i kontrola wywozu;
• nawiązywanie partnerstw z państwami, które podzielają europejskie obawy dotyczące bezpieczeństwa gospodarczego, w tym finalizacja kolejnych umów handlowych, wzmacnianie innych form współpracy, konsolidacja międzynarodowego porządku gospodarczego opierającego się na zasadach i instytucjach wielostronnych, takich jak Światowa Organizacja Handlu, oraz inwestowanie w zrównoważony rozwój poprzez Global Gateway.

Po miesiącach prac Komisja Europejska w styczniu zaproponowała nowe inicjatywy, które mają stać się częścią europejskiej strategii bezpieczeństwa gospodarczego. Stanowią one pakiet pięciu propozycji, które zakładają poniższe cele:

• Udoskonalenie monitorowania inwestycji zagranicznych.

Inwestycje zagraniczne przynoszą korzyści europejskiej gospodarce, jednak jak pokazały ostatnie lata niektóre z nich mogą również stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa UE. Z tego względu w 2019 r. wprowadzono system monitorowania bezpośrednich inwestycji zagranicznych pod kątem potencjalnych zagrożeń. Przez ostatnie lata KE zweryfikowała ponad 1200 transakcji, które zostały zgłoszone przez państwa członkowskie i na podstawie tej analizy zaproponowała rewizję obecnego mechanizmu.

Propozycje zmian mają na celu zapewnienie, że wszystkie państwa członkowskie będą stosowały mechanizm, a także dokonają harmonizacji przepisów krajowych. Zakładają również ustanowienie minimalnego zakresu sektorowego, w przypadku którego wszystkie państwa członkowskie będą zobowiązane do monitorowania transakcji oraz rozszerzenie unijnego monitorowania na inwestycje dokonywane przez inwestorów z UE, którzy są ostatecznie kontrolowani przez osoby fizyczne lub przedsiębiorstwa z państwa trzeciego.

• Monitorowanie inwestycji za granicą i ocena związanego z nimi ryzyka.

Kiedy przedsiębiorstwa z UE inwestują w zaawansowane technologie w krajach trzecich, istnieje ryzyko, że mogą one je wykorzystać w celu zwiększenia swoich zdolności wojskowych i wywiadowczych zagrażając tym samym bezpieczeństwu UE. Obecnie jednak w UE nie prowadzi się systematycznego monitorowania ani kontroli inwestycji wypływających z UE do krajów trzecich. I dlatego też Komisja zapowiedziała rozpoczęcie procesu gromadzenia informacji na temat potencjalnych zagrożeń związanych z inwestycjami wychodzącymi. Zebrane we współpracy z interesariuszami informacje będą stanowiły podstawę do wypracowania adekwatnej polityki na poziomie UE.

• Skuteczniejsza unijna kontrola eksportu produktów podwójnego zastosowania.

W obliczu obecnych napięć geopolitycznych niezwykle istotne jest zapewnienie skuteczniejszej koordynacji kontroli eksportu produktów podwójnego zastosowania. W tym celu KE zaproponowała wprowadzenie jednolitych unijnych przepisów kontroli takich produktów w sytuacji, gdy kontrole takie nie zostały wprowadzone w ramach wielostronnych reżimów.

• Możliwości wspierania badań naukowych i rozwoju z wykorzystaniem technologii potencjalnie podwójnego zastosowania.

KE dokonała przeglądu obecnych unijnych programów finansowania i przeanalizowała, czy wsparcie to jest odpowiednie w kontekście technologii potencjalnie podwójnego zastosowania. Na podstawie przeprowadzonej analizy rozpoczęła konsultacje publiczne, które mają pomóc dobrać kierunek dalszych działań w zakresie wsparcia badań naukowych i rozwoju z wykorzystaniem tych technologii.

• Zwiększenie bezpieczeństwa badań naukowych w całej UE.

Sektor badań naukowych i innowacji może być podatny na zagrożenia, a jego osiągnięcia mogą być wykorzystywane do celów wojskowych. Dlatego też KE przedstawiła wniosek dotyczący zalecenia Rady, którego celem jest zapewnienie wsparcia państwom członkowskim i całemu sektorowi badań naukowych i innowacji w zakresie ograniczenia zagrożeń dla bezpieczeństwa badań naukowych oraz międzynarodowej współpracy.

Europejski biznes czekał na rozpoczęcie debaty o bezpieczeństwie ekonomicznym, a zwłaszcza na propozycje konkretnych działań i dlatego cieszy prezentacja nowych inicjatyw, które miałyby zwiększyć konkurencyjność i jednocześnie chronić europejski biznes. Należy jednak podkreślić, że kluczowe jest znalezienie właściwej równowagi między ochroną swoich interesów w zakresie bezpieczeństwa a utrzymaniem środowiska sprzyjającego handlowi i inwestycjom na jednolitym rynku oraz na rynkach trzecich.

W obszarach takich jak kontrola eksportu opowiadamy się za większą koordynacją na poziomie europejskim tak, aby uniknąć dalszej fragmentacji rynku i zapewnić firmom pewność prawa. Każda inicjatywa dotycząca inwestycji zagranicznych musi być dokładnie oceniona, dobrze ukierunkowana i wykorzystywana tylko w ostateczności, gdy poważne obawy dotyczące bezpieczeństwa zostaną skutecznie udowodnione.

Z zadowoleniem przyjmujemy również stopniowe podejście do monitorowania inwestycji wychodzących. Identyfikowanie problemów, ocena ryzyka i skuteczniejsze wykorzystanie istniejącego zestawu narzędzi UE przed rozważeniem nowych instrumentów jest właściwym kierunkiem działań. Gromadzenie danych może być dobrym punktem wyjścia, ale należy podkreślić, że nie powinno ono prowadzić do dodatkowych obciążeń dla przedsiębiorstw.

Biznes musi zostać włączony w debatę na temat działań mających wpływ na środowisko inwestycyjne i konkurencyjność Europy.

Luana Żak, zastępczyni Dyrektorki Przedstawicielstwa Lewiatana w Brukseli

Tekst dla Brussels Headlines – europejskiego newslettera Konfederacji Lewiatan