BusinessEurope, Eurochambres i SMEunited ponownie podjęły się oceny stosowania tzw. testu MŚP przez Komisję Europejską w odniesieniu do nowych wniosków ustawodawczych  – tym razem organizacje biznesu dokonały analizy projektów legislacyjnych opublikowanych w drugiej połowie unijnego cyklu instytucjonalnego (2019–2024). Najnowszy raport „SME Test Benchmark 2024” zawiera ważne wnioski na temat tego, jak instrument ten jest stosowany w praktyce.

Czym jest test MŚP?

Zmniejszenie obciążeń regulacyjnych i administracyjnych dla przedsiębiorstw oraz lepszy proces stanowienia prawa, w szczególności dla MŚP, pozostają wysoko na liście priorytetów politycznych Komisji Europejskiej na nową kadencję. Warto jednak zauważyć, że narzędzia lepszego stanowienia prawa już istnieją i w ostatniej kadencji zostały dodatkowo rozszerzone o nowe mechanizmy dedykowane MŚP, takie jak np. pakiet pomocy gospodarczej. Test MŚP pozostaje jednak wciąż kluczowym elementem procesu stanowienia prawa i w nowej kadencji powinien on być lepiej wykorzystywany przez KE.

Test MŚP jest stosowaną w wielu krajach (np. Wielkiej Brytanii, Danii, czy Szwecji) pogłębioną analizą wpływu projektowanych i istniejących regulacji na sektor małych i średnich przedsiębiorstw. Jego celem jest oszacowanie kosztów i korzyści nowych przepisów i tym samym przygotowanie propozycji, które wyeliminują bądź zminimalizują ich negatywne skutki dla MŚP. Komisja Europejska wprowadziła stosowanie testu jako obowiązkowy element każdej oceny skutków regulacji już w 2009 r., jednak w praktyce nie był on szeroko wykorzystywany.

Jak test MŚP był stosowany w ostatnich latach?

W omawianym raporcie dokonano analizy ocen skutków regulacji (Impact Assessment), które stanowią zasadniczy element unijnego programu lepszego stanowienia prawa Komisji Europejskiej i które sporządza się w odniesieniu do inicjatyw, w przypadku których spodziewane są znaczące skutki gospodarcze, społeczne i środowiskowe.

Organizacje biznesu dokonały więc analizy 23 ocen skutków regulacji, która wskazała, że choć uwzględnianie wpływu legislacji na MŚP jest coraz powszechniejsze, wciąż pozostają obszary, które wymagają poprawy tak, by proces legislacyjny był bardziej przyjazny przedsiębiorstwom.

Jednym z pozytywnych trendów jest fakt, że aż 22 z 23 ocen IA uwzględniło wpływ regulacji na MŚP. W większości przypadków konsultacje publiczne umożliwiały respondentom identyfikację jako MŚP, co pozwoliło na bardziej precyzyjne uwzględnienie ich potrzeb w procesie analizy. Ponadto w wielu przypadkach opinie przedsiębiorstw zostały wyraźnie uwzględnione w raportach, co oznacza poprawę w stosunku do poprzednich lat. Mimo to prezentacja wyników wciąż pozostawia wiele do życzenia – aż siedem IA nie zawierało dedykowanych rozdziałów dotyczących testu MŚP, co utrudniało przejrzystą ocenę wpływu regulacji na różne grupy firm.

Problemem pozostaje także długość i dostępność konsultacji publicznych. Choć standardowy okres konsultacji powinien wynosić 12 tygodni, tylko 17 z 23 przypadków spełniało ten wymóg. Dodatkowo ponad połowa konsultacji pokrywała się z okresem wakacyjnym, co znacząco ograniczało możliwość udziału przedsiębiorców.

Brak spójnego rozróżnienia MŚP na mikro, małe i średnie firmy również stanowi problem – różnice w ich potrzebach i możliwościach są kluczowe dla skutecznego kształtowania polityki. Podczas gdy 22 z 23 ocen uwzględniało różnice wpływu inicjatyw ustawodawczych na MŚP i duże przedsiębiorstwa, podział między różnymi grupami w ramach MŚP – mikro, małymi i średnimi przedsiębiorstwami – został dokonany tylko częściowo w 4 ocenach.

Raport podkreśla również potrzebę bardziej systematycznego uwzględniania danych ilościowych w ocenie skutków regulacji. Chociaż w 13 z 23 ocen wykorzystano analizy ilościowe, nadal brakuje spójności w tym zakresie. W niektórych przypadkach, takich jak Dyrektywa w sprawie odpowiedzialności za sztuczną inteligencję, brak danych ilościowych został uzasadniony, jednak w wielu innych nie podjęto nawet próby oszacowania kosztów i korzyści w sposób liczbowy.

Jak tworzyć prawo bardziej przyjazne dla MŚP?

Aby legislacja unijna mogła realnie wspierać MŚP, niezbędne jest poprawienie stosowania testu MŚP. Kluczowe jest zapewnienie spójności w jego stosowaniu we wszystkich inicjatywach legislacyjnych oraz wyraźne przedstawianie wyników w dedykowanych sekcjach raportów. Komisja Europejska powinna również unikać konsultacji w okresach wakacyjnych oraz zadbać o ich pełną dostępność językową. Wreszcie, bardziej systematyczne uwzględnianie analiz ilościowych umożliwi interesariuszom lepsze zrozumienie potencjalnych skutków regulacji.

Raport „SME Test Benchmark 2024” wyraźnie wskazuje, że narzędzia wspierające małe i średnie firmy są coraz bardziej zaawansowane, ale ich skuteczność wciąż wymaga poprawy. Aby legislacja unijna mogła faktycznie wspierać rozwój gospodarczy, musi być tworzona z uwzględnieniem realnych potrzeb przedsiębiorców i przy zachowaniu zasady „Think Small First”. Przedsiębiorcy liczą na uproszczenie procesów i zmniejszenie obciążeń, co pozwoli im skupić się na innowacjach, konkurencyjności i tworzeniu nowych miejsc pracy.

Z raportem można się zapoznać tutaj.

Luana Żak, zastępczyni dyrektorki przedstawicielstwa Konfederacji Lewiatan w Brukseli

Artykuł dla listopadowego wydania Brussels Headlines – newslettera europejskiego Konfederacji Lewiatan