29 kwietnia odbyło się webinarium dotyczące rewizji rozporządzenia ws. wyrobów budowlanych (CRP), zorganizowane przez Związek Pracodawców Producentów Materiałów dla Budownictwa z pomocą Biura Konfederacji Lewiatan w Brukseli. W webinarium uczestniczył europoseł Krzysztof Hetman, członek komisji Rynku Wewnętrznego i Ochrony Konsumentów (IMCO) w Parlamencie Europejskim.

Komisja Europejska przedstawi projekt rewizji rozporządzenia najprawdopodobniej pod koniec tego roku lub na początku 2022r. Część zmian na pewno będzie dotyczyła kwestii środowiskowych oraz wpisania legislacji w europejską zieloną transformację.

Europoseł Hetman na spotkaniu z przedstawicielami branży

Szymon Firląg, prezes Związku, przedstawił najważniejsze postulaty branży. Według niego, powinny zmiany w rozporządzeniu CPR powinny koncentrować się na środkach legislacyjnych mających na celu:

• wzmocnienie nadzoru rynku i egzekwowanie przepisów dotyczących wyrobów budowlanych,
• wzmocnienie roli norm zharmonizowanych (ponieważ często przepisy lokalne/krajowe są interpretowane jako ważniejsze),
• wzmocnienie kontroli nad wdrażaniem zharmonizowanych norm.

W kraju branża zaczęła bliską współpracę w zakresie rewizji rozporządzenia CPR z Ministerstwem Rozwoju, Pracy i Technologii.

Europoseł Hetman zauważył, że Parlament Europejski zdaje sobie sprawę ze sporu kompetencyjnego pomiędzy Europejskim Komitetem Normalizacyjnym (CEN) a Komisją Europejską, co skutkuje opóźnieniami w wydawaniu zharmonizowanych norm i stanowi istotną barierę i koszt dla przedsiębiorców. Temat ten został podjęty na ostatnim posiedzeniu komisji IMCO z komisarzem Thierry Bretonem. Niestety, nie widać na razie pomysłu na poprawę tej sytuacji.

Parlament Europejski, w swoim sprawozdaniu z marca br., wziął w obronę interesy producentów materiałów budowlanych. Formalny proces legislacyjny ruszy po przedstawieniu propozycji przez Komisję, ale już teraz warto rozmawiać z jej przedstawicielami, europosłami oraz urzędnikami w kraju, celem przedstawiania swoich argumentów. Ważne jest także budowanie sojuszy z organizacjami z innych państw członkowskich.

W Europejskiej Partii Ludowej powstała grupa robocza, która zajmuje się sprawą rewizji rozporządzenia CPR i obie strony uzgodniły, że przedstawiciele Związku będą się angażować w jej prace, aby przedstawić perspektywę polskiej branży.

Wsparcie branży zapowiedział też obecny na spotkaniu europoseł Krzysztof Hetman. „W Parlamencie Europejskim będziemy chcieli zadbać o to, by państwa postulaty i uwagi znalazły się w stanowisku PE. Będziemy do tego potrzebowali sojuszów. Będę reprezentantem państwa interesów” – podkreślił eurodeputowany.

Konfederacja Lewiatan

W lutym Komisja Europejska opublikowała swoją nową strategię dot. polityki handlowej. Jest istotna ze względu na to, iż handel wspiera aż 35 mln miejsc pracy w UE, a w 2019 r. Unia eksportowała towary i usługi o wartości ponad 3,1 bln euro oraz importowała towary i usługi o wartości 2,8 bln euro.

Warto także przypomnieć, że polityka handlowa zgodnie z traktatami jest jedną z wyłącznych kompetencji UE. To oznacza, że za negocjowanie umów o wolnym handlu i ich zawieranie odpowiedzialna jest Komisja Europejska, która podejmuje działania w tym obszarze na podstawie mandatu udzielonego jej jednomyślnie przez państwa członkowskie UE.

Podstawą owej nowej „otwartej, zrównoważonej i asertywnej” strategii  ma być zrównoważony rozwój poprzez stawianie na „silny program ochrony środowiska”. Ma o tym świadczyć chociażby planowana jeszcze na ten rok propozycja legislacyjna Komisji ws. należytej staranności (z ang. due dilligence), tj. wzięcia przez przedsiębiorstwa pełnej odpowiedzialności za swój cały globalny łańcuch dostaw, który mógłby naruszać lub narusza prawa człowieka (w tym prawa socjalne, prawa związków zawodowych i prawa pracownicze), środowisko (przyczyniając się na przykład do zmian klimatycznych lub wylesiania) i dobre zarządzanie (korupcja i łapówkarstwo).

Problemy z ratyfikacją umowy UE – Mercosur

W tym kontekście należy patrzeć na problemy jakie napotkała ratyfikacja umowy o wolnym handlu pomiędzy UE a państwami zrzeszonymi w Mercosur (Argentyna, Brazylia, Paragwaj, Urugwaj) zawarta 28 czerwca 2019 r. po 20 latach bardzo trudnych negocjacji. Aby mogła ona wejść w życie, musi zostać ratyfikowana przez wszystkie kraje członkowskie UE, a także uzyskać akceptację Parlamentu Europejskiego. Tymczasem ze względu na postępującą w bardzo szybkim tempie deforestację puszczy amazońskiej, takie państwa jak chociażby Francja i Austria nie chcą ratyfikować zawartej umowy. Nie jest także pewne czy w tej sprawie znalazłaby się odpowiednia większość w Parlamencie Europejskim.

Oliwy do ognia dolewa dochodzenie Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, który stwierdził, że Komisja Europejska dopuściła się „niewłaściwego administrowania” nie przeprowadzając w odpowiednim czasie (przed zakończeniem negocjacji), oceny wszelkich skutków dla środowiska wynikających z umowy UE – Mercosur. Wstępne sprawozdanie w tej sprawie przeprowadzone przez London School of Economics zostało opublikowane dopiero w lutym 2020 r., a jego ostateczna wersja ukazała się w lipcu 2020 r., czyli po zawarciu porozumienia politycznego pomiędzy UE a Mercosur.

 „UE prezentuje swoje wartości poprzez zawierane przez siebie umowy handlowe. Zawarcie takiej umowy przed przeprowadzeniem pełnej oceny jej potencjalnego wpływu grozi podważeniem tych wartości i zdolności społeczeństwa do debaty nad jej zaletami. Nie sfinalizowanie niezbędnej oceny pozostawia UE otwartą na krytykę, że nie traktuje poważnie wszystkich zgłoszonych obaw” – powiedziała w oświadczeniu Rzecznik Emily O’Reilly.

W związku z tym, Rzecznik wzywa Komisję Europejską do zmiany swojego postępowania w kontekście przyszłych negocjacji, tak aby zapewnić pełną ocenę potencjalnego wpływu na środowisko i innych kwestii przed uzgodnieniem jakiejkolwiek umowy handlowej.

Biorąc pod uwagę wszystkie zastrzeżenia, Komisja Europejska już negocjuje z krajami Mercosuru „warunki przed-ratyfikacyjne”, takie jak zobowiązania dotyczące wylesiania i zmian klimatu w ramach porozumienia paryskiego z 2015 r.

Relacje handlowe UE – Mercosur i stanowisko interesariuszy

UE jest największym partnerem handlowym Mercosuru – jej eksport wyniósł 41 mld euro w towarach w 2019 r. i 21 mld euro w usługach w 2018 r. UE jest również największym inwestorem zagranicznym w Mercosur z zasobami w wysokości 365 mld euro, podczas gdy zasoby inwestycyjne Mercosuru w UE wynoszą 52 mld euro za 2017 r.

Największy eksport państw Mercosuru do UE w 2019 r. stanowiły produkty rolne, takie jak soja, kawa i mięso. Jeśli umowa zostanie ratyfikowana, niektóre towary rolne produkowane w UE, takie jak zboża lub wino, skorzystałyby na zwiększonej liberalizacji rynku, ale już unijna wołowina, ryż, drób i cukier znalazłyby się pod dużą presją. Tymczasem grupy ekologiczne ostrzegają, że wdrożenie tego porozumienia może doprowadzić do wzrostu konsumpcji wołowiny, soi, etanolu i innych produktów rolnych w UE, co z kolei przyczyni się do dalszego wylesiania i łamania praw człowieka rdzennych społeczności Amazonii.

Ratyfikacja tej umowy jest jednym z kluczowych priorytetów prezydencji portugalskiej w Radzie UE, która już wcześniej twierdziła, że wiarygodność Europy jest zagrożona, jeśli blok nie ratyfikuje umowy. Ma ona bowiem strategiczne znaczenie dla UE, ponieważ jej miejsce jako głównego partnera handlowego i inwestycyjnego dla Mercosuru mogą zająć USA i Chiny. Ponadto, stopniowe usuwanie barier, które obecnie dotyczą 65% wzajemnego handlu, pozwoli na dostosowanie konkurencyjne po obu stronach, stymulując handel i inwestycje.

Takiego samego zdania jest BusinessEurope (paneuropejska federacja zrzeszająca pracodawców, w tym Konfederację Lewiatan)  oraz organizacje pracodawców z  państw Mercosur, które we wspólnym stanowisku podkreślają, że „umowa oferuje bardzo dobre możliwości dla gospodarek i społeczeństw obu stron i jest niezwykle ważna nie tylko ze względów strategicznych i gospodarczych, ale także z perspektywy zrównoważonego rozwoju”.  Prezydent BusinessEurope, Pierre Gattaz, uważa że „budowanie silniejszych więzi handlowych i inwestycyjnych pozwoli nam przezwyciężyć wyzwania, ale także wykorzystać szanse po COVID”.

W związku z powyższym nie ulega najmniejszym wątpliwościom, że biorąc pod uwagę potencjalne korzyści gospodarcze i geostrategiczny interes UE, należałoby jak najszybciej ratyfikować umowę z Mercosur, jednocześnie gwarantując pełne współdziałanie obu bloków w kwestiach dotyczących ochrony klimatu i środowiska.

Słabość nowej strategii handlowej UE

I tutaj wracamy do słabości nowej strategii, która jest defensywna w sprawach dot. globalizacji, konkurencji i cyfryzacji przez co sprawia wrażenie, że UE nie ma ambicji kształtowania zasad otaczającego ją świata. Bardzo dobrze, że zauważa ona potrzebę reformy WTO, istotę współpracy z USA, czy też  proponuje nowe instrumenty do walki z zakłóceniami rynku spowodowanymi przez zagraniczne subsydia.

Jednak jej główny mankament polega na braku wytyczenia jasnego planu działań na rzecz poprawy dostępu do rynków rozwijających się regionów świata. Jest również bardzo bierna w sprawach związanych z Chinami. Tymczasem głównym wyzwaniem dla polityki handlowej UE w następnej dekadzie będzie lepsze zintegrowanie europejskich przedsiębiorstw z rynkami państw rozwijających się, takimi jak Mercosur, ale także z rynkami azjatyckimi oraz zwiększenie wymiany handlowej i inwestycji w Afryce.

Bez tego firmy z UE i to nawet współdziałając ramię w ramię ze Stanami Zjednoczonymi, nie będą w stanie konkurować na rynkach państw trzecich z Chinami, co będzie skutkowało utratą globalnej pozycji UE, jej firm oraz obniżeniem standardu życia Europejczyków. Dlatego bardzo ważne jest, aby europejski biznes wspólnie przekonywał Komisję Europejską oraz państwa członkowskie do bardziej zdecydowanych i ambitnych działań odnośnie polityki handlowej.

Adam Dorywalski, ekspert biura Konfederacji Lewiatan w Brukseli
e-mail: adorywalski@konfederacjalewiatan.pl

Konfederacja Lewiatan

21 kwietnia Komisja Europejska opublikowała długo wyczekiwany, pierwszy oficjalny projekt rozporządzenia w sprawie sztucznej inteligencji, a dokładnie projekt rozporządzenia ustanawiającego zharmonizowane zasady w sprawie sztucznej inteligencji (Artificial Intelligence Act). Projekt ten określa zasady wprowadzania na rynek, wprowadzania do użytku lub stosowania systemów sztucznej inteligencji.

Treść dokumentu wskazuje również na zakaz podejmowania niektórych działań, a także formułuje konkretne wymagania dla sztucznej inteligencji wysokiego ryzyka. Znaleźć w nim można również zasady transparentności działania systemów sztucznej inteligencji oraz zasady odnoszące się do monitorowania rynku i nadzoru.

Zgodnie z treścią projektu rozporządzenia, jego przepisy obejmują zarówno dostawców i użytkowników zlokalizowanych na terenie Unii Europejskiej, jak i tych, których działania będące wynikiem stosowania systemów sztucznej inteligencji obejmują obszar Unii Europejskiej. Warto w tym miejscu podkreślić, że treść rozporządzenia nie obejmuje systemów sztucznej inteligencji, które zostały wytworzone bądź są używane jedynie w celach militarnych.

Jest to pierwszy unijny projekt, który tak dokładnie definiuje pojęcia takie jak: systemy sztucznej inteligencji, dostawca, użytkownik, dystrybutor, oznakowanie zgodności CE, system rozpoznawania emocji, system zdalnej identyfikacji biometrycznej (w czasie rzeczywistym oraz na podstawie poprzednio zgromadzonych danych).

Projekt zawiera listę praktyk niedozwolonych, koncentrujących się głównie na wprowadzaniu na rynek, wprowadzeniu do użytku lub stosowaniu systemów sztucznej inteligencji, które wykorzystują dane bazujące na stronniczości bądź też takie, które wykorzystują ludzkie podatności na wpływ wynikające z wieku czy niepełnosprawności fizycznej lub umysłowej, a także te wprowadzane przez władze krajowe dążące do stworzenia systemu oceny wiarygodności obywateli czy też niektóre przypadki wykorzystywania systemu zdalnej identyfikacji biometrycznej przez władze krajowe.

W projekcie rozporządzenia przyjęto podejście oparte na analizie ryzyka, jednocześnie dokonując jego stopniowania:

1. niedopuszczalne ryzyko: systemy sztucznej inteligencji, które uznaje się za wyraźne zagrożenie dla bezpieczeństwa, źródeł utrzymania i praw obywateli. Te systemy mają zostać zakazane. W grupie tej wyróżnić możemy systemy lub aplikacje wykorzystujące sztuczną inteligencję do manipulowania ludzkimi zachowaniami w celu obejścia wolnej woli użytkowników (np. zabawki z wbudowanym asystentem głosowym zachęcające małoletnich do niebezpiecznych zachowań) czy też systemy oceny punktowej obywateli przez rządy.
2. wysokie ryzyko: dla tej grupy sformułowano najwięcej obowiązków przed wprowadzeniem do obrotu systemów sztucznej inteligencji wysokiego ryzyka. Za systemy sztucznej inteligencji wysokiego ryzyka należy uznać te, które odnoszą się do:
   – infrastruktury krytycznej;
   – kształcenia lub szkolenia zawodowego (np. ocena egzaminów);
   – elementów bezpieczeństwa produktów (np. zastosowanie sztucznej inteligencji w chirurgii wspomaganej robotem);
   – zatrudnienia, zarządzania pracownikami i dostępu do samozatrudnienia (np. oprogramowanie do sortowania CV na potrzeby procedur rekrutacji);
   – podstawowych usług prywatnych i publicznych (np. ocena zdolności kredytowej, która może uniemożliwić obywatelom dokonanie pewnych inwestycji);
   – egzekwowania prawa;
   – zarządzanie migracją, azylem i kontrolą granic (np. ocena autentyczności dokumentów podróży);
   – sprawowanie wymiaru sprawiedliwości i procesach demokratycznych;
   – zdalnej identyfikacji biometrycznej.
3. ograniczone ryzyko: tu wyróżnić należy obowiązki w zakresie przejrzystości. Uznano, że użytkownicy powinni mieć świadomość, że wchodzą w interakcję z maszyną).
4. minimalne ryzyko: jako konkretne przykłady wskazać można swobodne korzystanie z zastosowań takich jak gry wideo z wykorzystaniem sztucznej inteligencji lub filtry spamu. Stosowanie systemów sztucznej inteligencji minimalnego ryzyka nie pociąga za sobą szczególnych obowiązków.

W przypadku systemów sztucznej inteligencji wysokiego ryzyka konieczne jest stworzenie, implementacja, udokumentowanie i utrzymywanie systemu zarządzania ryzykiem, co zapewni przestrzeganie obowiązku testowania tych systemów przed ich wprowadzeniem na rynek lub też wprowadzeniem do użytku. Co więcej, systemy sztucznej inteligencji wysokiego ryzyka mają być tworzone w sposób gwarantujący, że ich użytkownicy nie będą mieli problemów ze zrozumieniem ich działania oraz wyników ich działania. Poza tym, przepisy projektu nakładają obowiązek tworzenia instrukcji, w formie cyfrowej bądź innej, która w sposób jasny i zrozumiały objaśnia działanie systemów sztucznej inteligencji wysokiego ryzyka.

Projekt rozporządzenia, podobnie jak poprzednio choćby sprawozdania Parlamentu Europejskiego, zakłada nadrzędną rolę człowieka nad działaniem systemów sztucznej inteligencji i jego nadzór nad nimi, co docelowo zapobiec ma potencjalnym ryzykom w zakresie zdrowia, bezpieczeństwa bądź też naruszenia praw podstawowych czy wymogów cyberbezpieczeństwa.

Treść dokumentu dokładnie określa szczegółowe wymagania, które spełnić muszą dostawcy systemów sztucznej inteligencji wysokiego ryzyka, producenci/twórcy tych systemów, ich importerzy,  dystrybutorzy oraz użytkownicy. Ponadto, wskazuje na wymóg ustanowienia upoważnionego przedstawiciela przez dostawcę mającego siedzibę poza obszarem Unii Europejskiej, w formie pisemnego upoważnienia, przed udostępnieniem systemów na terenie Unii Europejskiej, w przypadku gdy importer systemów nie może zostać zidentyfikowany. Co więcej, przepisy projektu zakładają potrzebę wyznaczenia przez każde państwo członkowskie  organu notyfikującego, odpowiedzialnego za ustanawianie i przeprowadzanie procedur koniecznych do oceny, wyznaczania i notyfikowania jednostek oceniających zgodność oraz za ich monitorowanie. Dokładnie opisano również obowiązki jednostek notyfikowanych polegające głównie na weryfikacji zgodności systemu sztucznej inteligencji wysokiego ryzyka zgodnie z procedurami oceny zgodności.

W projekcie znalazły się również przepisy mówiące o certyfikatach wydawanych przez jednostki notyfikowane, które mają być sporządzone w języku urzędowym Unii Europejskiej określonym przez państwo członkowskie, w którym jednostka notyfikowana jest ustanowiona lub w innym języku urzędowym Unii Europejskiej, możliwym do zaakceptowania przez jednostkę notyfikowaną. Podkreśla się, że certyfikaty są ważne przez wskazany w nich okres, który nie przekracza pięciu lat, jednakże na wniosek dostawcy ważność certyfikatu może zostać przedłużona na kolejne okresy, z których każdy nie może przekroczyć pięciu lat, w oparciu o ponowną ocenę przeprowadzoną zgodnie z obowiązującymi procedurami oceny zgodności.

Jednym z obowiązków nałożonych na dostawcę jest sporządzenie pisemnej deklaracji zgodności UE dla każdego systemu sztucznej inteligencji i jej przechowywania przez okres 10 lat po wprowadzeniu systemu sztucznej inteligencji do obrotu lub oddaniu go do użytku a jej kopia ma być wydawana właściwym organom krajowym na ich wniosek. Określono ponadto sposób oznakowania zgodności CE, który zakłada jego dodanie oznakowania dla systemów sztucznej inteligencji wysokiego ryzyka w sposób widoczny, czytelny i nieusuwalny.

Nie zapomniano o spełnieniu obowiązku przejrzystości dla poszczególnych systemów sztucznej inteligencji wskazując, że dostawcy systemów muszą upewnić się, że systemy te są tworzone w sposób gwarantujący, że użytkownicy z nich korzystający wiedzą, że korzystają z systemów sztucznej inteligencji, chyba że jest to oczywiste na podstawie danych okoliczności oraz kontekstu korzystania z tych systemów.

W dokumencie nawiązano także do tworzenia sandboxów przez odpowiednie organy państw członkowskich lub Europejskiego Inspektora Ochrony Danych, które zapewnić mają  kontrolowane środowisko ułatwiające rozwój, testowanie i walidację innowacyjnych systemów sztucznej inteligencji przez ograniczony czas przed ich wprowadzeniem na rynek lub oddaniem do użytku. Dodatkowo, stworzono konkretne udogodnienia dla MŚP oraz startupów w zakresie dostępu i korzystania z sandboxów.

Projekt rozporządzenia określa warunki i skład powołania Europejskiej Rady ds. Sztucznej Inteligencji (European Artificial Intelligence Board) składającej się z organów nadzorczych państw członkowskich i mającej za zadanie doradzanie i wsparcie Komisji Europejskiej, która jej przewodzi, w sprawach sztucznej inteligencji i prawidłowego stosowania przepisów rozporządzenia. Ponadto przewidziano stworzenie przez Komisję Europejską i państwa członkowskie bazy zawierającej informacje na temat autonomicznych systemów sztucznej inteligencji wysokiego ryzyka.

Jako że systemy sztucznej inteligencji wysokiego ryzyka są systemami najbardziej obciążonymi nałożonymi obowiązkami, do listy już wymienionych obowiązków dodać należy wymóg monitorowania systemów sztucznej inteligencji wysokiego ryzyka przez dostawców po ich wprowadzeniu na rynek, a także obowiązek raportowania poważnych incydentów i awarii systemów wysokiego ryzyka, które mogą prowadzić do naruszenia praw podstawowych.

Przepisy projektu umożliwiają tworzenie przez pojedynczych dostawców oraz przez organizacje ich reprezentujące kodeksów zgodności, które zakładają zobowiązanie się dostawców do przestrzegania obowiązków wynikających z rozdziału 2 projektu rozporządzenia również w przypadku systemów sztucznej inteligencji innych niż systemy wysokiego ryzyka.

Określono również dokładne kary za nieprzestrzeganie przepisów rozporządzenia:

1. kara administracyjna w wysokości do 30 000 000 EUR lub, w przypadku przedsiębiorstwa, do 6 % jego całkowitego rocznego światowego obrotu za poprzedni rok budżetowy, w zależności od tego, która z tych kwot jest wyższa (art. 5 oraz art. 10);
2. kara administracyjna w wysokości do 20 000 000 EUR lub, w przypadku przedsiębiorstwa, do 4 % jego całkowitego rocznego światowego obrotu za poprzedni rok budżetowy, w zależności od tego, która z tych wartości jest wyższa (pozostałe przepisy);
3. kara administracyjna w wysokości do 10 000 000 EUR lub, w przypadku przedsiębiorstwa, do 2 % jej całkowitego rocznego światowego obrotu za poprzedni rok budżetowy, w zależności od tego, która z tych wartości jest wyższa (dostarczanie nieprawidłowych, niekompletnych lub wprowadzających w błąd informacji jednostkom notyfikowanym i właściwym organom krajowym w odpowiedzi na wniosek).

Źródło:

https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/pl/ip_21_1682

Elżbieta Dziuba, ekspertka Konfederacji Lewiatan
e-mail: edziuba@konfederacjalewiatan.pl

Nowe regulacje dot. sztucznej inteligencji będą tematem spotkania online organizowanego 7 maja przez Konfederację Lewiatan. Spotkanie poprowadzi ekspertka Lewiatana Elżbieta Dziuba.
Zobacz szczegóły wydarzenia>>

Konfederacja Lewiatan