PKB Polski w I kwartale 2021 roku obniżył się o 0,9% w stosunku do analogicznego okresu ubiegłego roku, co oznacza , mimo głębokiego lockdownu, ograniczenie skali spadku – podał w dzisiejszym wstępnym szacunku GUS . W połowie maja GUS prognozował spadek wzrostu gospodarczego o 1,2%.

Komentarz dr Sonii Buchholtz, głównej ekonomistki Konfederacji Lewiatan

Najpewniej to ostatni kwartał na minusie – jeśli nie nastąpi kolejna fala pandemii lub ograniczenia podażowe nie zwiększą dotkliwości, to przed nami perspektywa dynamicznego wzrostu. Dynamika realna na poziomie 5% w skali roku jest w zasięgu możliwości.

W I kwartale popyt krajowy nie zrekompensował ujemnego wkładu eksportu netto (import przeważył nad eksportem) – chociaż należy podkreślić, że oba odnotowały wysoką dodatnią dynamikę roczną (eksport 5,7%, import 10%). Nawet przy wysokim imporcie, konsumpcja prywatna pozostawała właściwie na poziomie sprzed roku (dynamika 0,2% r/r, wkład do wzrostu 0,1 pkt proc.). Konsumpcja publiczna stanowiła największy jednostkowo czynnik ciągnący wynik kwartału w górę (1 pkt proc. wkładu do wzrostu PKB) – dodatnia dynamika była jednak niższa niż w ostatnich kwartałach (2,5%).

Umiarkowanie dobre wiadomości płyną z danych o inwestycjach. Po raz pierwszy od czterech kwartałów notujemy dodatnią dynamikę, chociaż to nikły wzrost (wkład 0,2 pkt proc., dynamika 1,3% r/r). Ten wynik zwiastowały dane dotyczące przedsiębiorstw niefinansowych, których inwestycje sięgnęły niemal 5%, przy czym były dość nierównomiernie rozłożone między sektorami (np. przetwórstwo odnotowało wówczas -10% r/r).

Mierząc wartością dodaną brutto, sytuacja poszczególnych sekcji różni się diametralnie – od przemysłu z 7,3% wzrostem realnym r/r do zakwaterowania i gastronomii, gdzie dynamika wynosi -77,2%. W II kwartale należy się spodziewać rekordowo wysokich dynamik – z powodu efektów bazy oraz odroczonego popytu, którego skala pozwala na optymizm.

Konfederacja Lewiatan

Polski Ład w niewielkim stopniu adresuje wyzwania związane z aktualną polityką klimatyczną UE i zieloną transformacją, która ma być realizowana w Polsce. Część „zielona” to zbiór pojedynczych, słusznych propozycji, ale bez wskazania jasnej, spójnej wizji zielonej transformacji. Propozycje oparte są w większości na już istniejących programach (m.in. programy NFOŚiGW – Czyste Powietrze i Mój Prąd). Brakuje nowych, systemowych pomysłów.

Komentarz Doroty Zawadzkiej-Stępniak, dyrektorki departamentu energii i zmian klimatu Konfederacji Lewiatan

Część Czysta energia, czyste powietrze w Polskim Ładzie jest dość krótka, a także druga od końca (analogicznie jak część Cyber Poland 2025) pod względem sumy zaplanowanych nakładów finansowych (36,9 mld zł na lata 2021-2030, co oznacza średniorocznie 4,1 mld zł). Jest to tym bardziej trudne do zrozumienia, iż zgodnie z decyzjami na poziomie UE odbudowa gospodarek po pandemii koronawirusa i ich rozwój powinien być realizowany w kierunku niskoemisyjnym, zielonym i cyfrowym.

Polski Zielony Ład
Polski Zielony Ład wskazuje konieczność realizacji sprawiedliwej transformacji w Polce (czyli łagodzenie skutków społecznych, gospodarczych w związku z odchodzeniem od węgla oraz wsparcie dla regionów górniczych), co jest procesem który już obecnie rozpoczął się w regionach węglowych objętych Funduszem Sprawiedliwej Transformacji.

Polski Ład podkreśla budowę elektrowni atomowej oraz rozwój energetyki wiatrowej na Bałtyku, co jest zgodnie z Polityką Energetyczną Polski do 2040 r. Ponadto w dokumencie podkreślono konieczność stworzenia Rządowego Programu Małej Gazyfikacji Wyspowej samorządów oraz rozwój technologii wodorowej. A także wdrożenie certyfikowania energetycznego budynków przez państwo – począwszy od inwestycji deweloperskich po domy jednorodzinne. Jest to bardzo ciekawa propozycja, choć wymaga doprecyzowania szczególnie, że prawo unijne określa wymagania dla nowobudowanych budynków. Tym działaniom powinno również towarzyszyć przyjęcie Długoterminowej Strategii Renowacji czyli Wspierania Renowacji Krajowego Zasobu Budowlanego, gdyż w istniejących budynkach w Polsce jest ogromny potencjał do poprawy efektywności energetycznej.

Transport niskoemisyjny
Polski Ład podkreśla konieczność rozwoju transportu niskoemisyjnego i zapewnienia dodatkowego wsparcia z Funduszu Niskoemisyjnego Transportu – dopłat do autobusów i samochodów elektrycznych i wodorowych oraz infrastruktury ładowania i tankowania oraz wsparcia dla rozwoju przemysłu samochodów elektrycznych. Jest to konieczna inicjatywa, ale zupełnie niezrozumiałe jest powołanie się na Fundusz Niskoemisyjnego Transportu, który został zlikwidowany w październiku 2020 r. Zadania Funduszu przejął Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w postaci nowego zobowiązania wieloletniego.

Gospodarka obiegu zamkniętego i ROP
Polski Ład wskazuje także rolę gospodarki obiegu zamkniętego i zapewnienie wprowadzenia systemu rozszerzonej odpowiedzialności producenta oraz systemu kaucyjnego. Jest to kluczowa deklaracja, gdyż przedsiębiorcy oczekują na te regulacje już od ponad roku.
Powiązane z energetyką punkty znajdują się też w innych częściach np. w tej dotyczącej inwestycji jest zapowiedź 120 nowych lub zmodernizowanych ciepłowni, co jest krokiem w dobrym kierunku. Transformacja sektora ciepłowniczego jest warunkiem koniecznym uczynienia go nowoczesnym, konkurencyjnym cenowo, i bez negatywnego wpływu na środowisko. Kwestia ta zbyt długo pozostawała na uboczu krajowej polityki energetycznej. W efekcie 80% systemów ciepłowniczych w Polsce nie ma statusu systemów wysoko efektywnych, a Polska przez pół roku ma najgorszej jakości powietrze w UE.

Program 1000 zeroemisyjnych szkół
Zgodnie z Polskim Ładem ma powstać program 1000 zeroemisyjnych szkół, który ma na celu termomodernizację szkół obejmującą poprawę efektywności energetycznej budynków, a także wyposażenie ich w instalacje ogrzewania ekologicznego i energooszczędne oświetlenie oraz lepsze systemy wentylacyjne. Propozycja ta jest bardzo ważna, choć konieczne byłoby rozważanie zwiększenia skali tworzenia szkół zeroemisyjnych, gdyż planowane w programie 1000 szkół to skala minimalna obejmująca poniżej 3% szkół działających w Polsce, w tym tylko 7% szkół podstawowych.

Zielone miasta
Część inicjatyw dotyczy tworzenia zielonych miast, w tym wdrożenia nowych narzędzi zwalczania wysp ciepła w miastach, likwidacji betonu i asfaltu, a także nasadzeniu drzew i krzewów oraz tworzeniu mikroparków, zielonych ścian i dachów. Niezwykle ciekawą i konkretną propozycją jest ustanowienie minimalnego procentowego udziału przestrzeni biologicznie czynnej w miastach (w tym także zielone dachy i trawniki z rzadko koszoną trawą). Warte jednak podkreślenia jest fakt, iż te inicjatywy powinny być realizowane i finansowane na poziomie lokalnym. Nie jest bowiem dobrym pomysłem wchodzenie rządu w kompetencje samorządów w tym zakresie.

Polski Ład bardzo słusznie deklaruje zwiększenie „zielonego” budżetu obywatelskich do 1 proc., od 2021 r. – dodatkowe 0,5 proc. w budżecie przeznaczone zostaną wyłącznie na miejskie rozwiązania ekologiczne. Warto również podkreślić, iż działania te są realizowane przez samorządy.
W części tej podkreślono również wagę edukacji ekologicznej i powołanie funduszu na wzór FIO, który będzie promował edukację ekologiczną wśród dzieci i młodzieży. To bardzo cenna i potrzebna inicjatywa.
Dokument podkreśla również rolę parków narodowych w systemie ochrony przyrody i wskazuje zmianę regulacji w kierunku ułatwień w powiększaniu istniejących lub tworzeniu nowych parków. Jest to niezwykle potrzebna zmiana, gdyż ostatni park narodowy w Polce powstał w 2001 r.

Polski Ład wskazuje wyzwanie klimatyczne jakim jest susza w Polsce. Dlatego proponowane jest zwiększenie zasięgu programu antysuszowego poprzez instytucję agregatora wniosków na poziomie samorządów oraz prowadzenie zachęt systemowych i ułatwień w zakresie tworzenia stawów i cieków wodnych na terenach wiejskich. Jest to niezwykle ciekawa i ważna inicjatywa, choć to kolejny przykład działań do realizacji na poziomie samorządowym.

Biorąc powyższe pod uwagę, potrzebna byłaby analiza skali środków finansowych na poszczególne działania i programy oraz sposób ich dystrybucji. A ponadto zaproponowanie instytucji odpowiedzialnych za poszczególne zmiany, szczególnie te o charakterze regulacyjnym ze wskazaniem planowanego harmonogramu czasowego ich przyjęcia.

Konfederacja Lewiatan

• Cyfryzacja nie jest nadmiernie wyeksponowana w Polskim Ładzie. Nie figuruje wśród piątki głównych postulatów.
• Propozycje zmian są skromne, mało ambitne, wiele z nich już jest realizowanych. Brakuje nowych pomysłów.

Komentarz Aleksandry Musielak, ekspertki ds. cyfryzacji Konfederacji Lewiatan
Program zapowiada zapewnienie każdemu gospodarstwu domowemu do 2024 roku dostępu do szerokopasmowego internetu z możliwością modernizacji do prędkości dostępnej w gigabitach na sekundę. Ma również powstać system pozwalający załatwić zdalnie takie sprawy, jak wizyta w urzędzie lub osobisty odbiór listu poleconego. Rząd obiecuje też zwolnienie z opłaty skarbowej tych, którzy zdecydują się na realizowanie usługi publicznej w formie cyfrowej. To skromna, mało ambitna propozycja, brakuje nowych pomysłów.

Dostęp do szerokopasmowego internetu
Cieszymy się, że zapewnienie szybkiego dostępu do Internetu jest priorytetem w obszarze Cyber Polska 2025, bo to warunek sine qua non rozwoju nowych usług (inteligentne parkingi, optymalizacja ruchu pojazdów, inteligentne oświetlenie, rozwój gamingu), zapewnienia dobrej jakości już funkcjonujących usług (zdrowie, edukacja, praca zdalna). Szybki internet wiąże się z wyższą produktywnością i szybszym tempem rozwoju kraju, a przez to sprzyja przyspieszeniu odbudowy gospodarki po pandemii. Minusem jest brak szczegółów. Ten postulat nie jest nowy. Rząd i tak musi go zrealizować, różnica jest tylko taka, że dzięki dodatkowym środkom z Krajowego Planu Odbudowy możemy mówić o większym impulsie inwestycyjnym. Nie wiadomo, jakie warunki muszą być spełnione, by szybki dostęp do internetu się ziścił. A należą do nich: przewidywalność otoczenia regulacyjnego, bezwzględne zapewnienie konkurencyjności na rynku telekomunikacyjnym. Najbardziej brakuje jednak odniesienia do źródła finansowania szybkich sieci.

E-doręczenia
Ustawa o e-doręczeniach została uchwalona w listopadzie 2020 r., po niemal czterech latach prac koncepcyjnych i legislacyjnych. Umieszczenie jej w wykazie postulatów Polskiego Ładu trudno uznać za nowość.
Opowiadamy się za stworzeniem i rozwojem e-doręczeń, uznając je za rozwiązanie bardzo potrzebne i zwiększające efektywność komunikacji na linii przedsiębiorca i obywatel a administracja publiczna. Ale postulat jest wsteczny – projekt jest w trakcie realizacji (wchodzi w drogę wdrożenia). Obawy budzi szczególnie wzmocnienie monopolu Poczty Polskiej SA – realizującej e-doręczenia, a także jej wsparcie finansowe w tym zakresie, które może pozostawać w niezgodności z unijną dyrektywą pocztową.

Zniesienie opłaty skarbowej za usługi cyfrowe
Beneficjentami zniesienia opłaty skarbowej za usługi cyfrowe mają być wyłącznie obywatele. To postulat do zaaprobowania tylko wówczas, gdy zostaną nim objęci również przedsiębiorcy (np. w formie 50% bonifikaty opłaty pobieranej od przedsiębiorcy). Propozycja obniżenia opłaty może się stać elementem zachęty do zintensyfikowania kontaktów przedsiębiorców z urzędem drogą elektroniczną (co zwiększa szybkość i ekonomiczność komunikacji i przekłada się na szybkość m.in. procesów inwestycyjnych).

Cyberbezpieczeństwo
Na plus należy zaliczyć pomysł znacznego zwiększenia społecznej świadomości na temat cyberzagrożeń oraz stworzenie kompleksowej strategii obrony przed nimi oraz włączenie cyberbezpieczeństwa do programu dydaktycznego w szkołach i na uczelniach (na ten cel brakowało środków w budżecie państwa). Zgodne z oczekiwaniami rynku jest również wzmocnienie narodowego systemu cyberbezpieczeństwa (wyższe kary za cyberprzestępstwa, a także lepsza identyfikacja nowych zagrożeń), w tym wsparcie samorządów w walce z cyberbniebezpieczeństwami.

Inne postulaty
Za nowe i przyszłościowe należy uznać dwa postulaty – rozwoju Satelitarnego Systemu Obserwacji – szansa na samodzielny potencjał satelitarny Ziemi oraz włączenie do zasobów superkomputerów pozwalających na obliczenia wielkiej wydajności.
Wprowadzenie domyślności cyfrowej usług publicznych, integracja e-tożsamości (jedno miejsce logowania i dostępu do e-usług dla wszystkich obywateli), czy powiększenie portfolio dokumentów w aplikacji mObywatel to krok w dobrym kierunku. Jedyne zastrzeżenie jest takie, że domyślność cyfrowa powinna była zostać już dawno zaimplementowana – mimo szumnych zapowiedzi rząd nie wpisał tego projektu do wykazu swoich prac.

Konfederacja Lewiatan.

• Obowiązki sprawozdawcze w zakresie przejrzystości, zawarte w unijnym akcie o usługach cyfrowych, pomogą zwiększyć zaufanie odbiorców do dostawców usług i zachęcą do tworzenia takich, które są bardziej „zorientowane na człowieka”.
• Dobrym rozwiązaniem jest też wprowadzenie obowiązku uruchomienia pojedynczego punktu kontaktowego umożliwiającego dostawcom usług pośrednich komunikację drogą elektroniczną z organami państw członkowskich – uważa Konfederacja Lewiatan.

Akt o usługach cyfrowych jest obecnie uznawany za najważniejszą unijną regulacją dotyczącą środowiska cyfrowego. Ma on na celu stworzenie odpowiednich podstaw prawnych w zakresie funkcjonowania dostawców usług pośrednich, co ma pozytywnie wpłynąć na bezpieczny, zgodny z przepisami prawa, dostęp do treści, towarów oraz usług.

– Popieramy obowiązek ustanowienia pojedynczego punktu kontaktowego. Funkcjonuje on już w ramach dobrowolnych mechanizmów współpracy, takich jak Memorandum of Understanding on Counterfeit Goods czy też Product Safety Pledge, i okazał się skutecznym narzędziem usprawniającym i ułatwiającym bezpośredni kontakt między dostawcami usług a administracją publiczną – mówi Elżbieta Dziuba, ekspertka Konfederacji Lewiatan.

Cieszy fakt, że akt o usługach cyfrowych ma zastosowanie do dostawców usług pośrednich niezależnie od miejsca ich siedziby. Lewiatan zdecydowanie popiera obowiązek wyznaczenia przedstawiciela prawnego przez dostawcę mającego swoją siedzibę poza terytorium UE, a oferującego usługi na jej terytorium. Jest to ważny krok w wysiłkach UE na rzecz przywrócenia równych szans wszystkim podmiotom działającym w branży technologicznej na jednolitym rynku cyfrowym.

– W pełni rozumiemy powody, dla których konieczne jest ustanowienie konkretnych warunków korzystania z usług, w tym informacji na temat wszelkich polityk, procedur, środków i narzędzi stosowanych w celu moderowania treści, uwzględniając kwestie algorytmicznego podejmowania decyzji i przeglądu dokonywanego przez człowieka, tak aby uniknąć niesprawiedliwych lub arbitralnych wyników. Niemniej jednak, istotne jest zapewnienie pewnego poziomu elastyczności dla dostawców usług pośrednich w określaniu najlepszej metody przedstawiania tych informacji w sposób skuteczny i przyjazny dla odbiorcy usługi – dodaje Elżbieta Dziuba.

Konfederacja Lewiatan popiera obowiązki sprawozdawcze w zakresie przejrzystości, które pomogą zwiększyć zaufanie odbiorców do dostawców. Przejrzystość powinna polegać na dostarczeniu użytecznych informacji właściwym odbiorcom. – Dlatego też, nie jesteśmy w pełni przekonani czy obowiązek publikowania raz w roku sprawozdania dotyczącego moderowania treści jest wystarczającym sposobem na osiągnięcie wyżej wymienionych celów – zwraca uwagę Elżbieta Dziuba.

Lewiatan uważa, że mechanizmy zgłaszania i działania muszą być jasne i zawierać pełne informacje, co pozwoli na szybką reakcję, uwzględniając jednocześnie specyfikę danego sektora.

Dostawca usług powinien poinformować odbiorcę tej usługi o swojej decyzji dotyczącej usunięcia lub uniemożliwienia dostępu do określonych informacji, o powodach takiej decyzji oraz o dostępnych możliwościach odwołania się od niej. Jednak obligatoryjne elementy uzasadnienia są zbyt szczegółowe, uciążliwe i trudne do zautomatyzowania.

Konfederacja Lewiatan

Konfederacja Lewiatan z żalem przyjmuje tak zdecydowane w swojej wymowie stanowisko strony związkowej Rady Dialogu Społecznego w sprawie zakończenia prac nad Umową Społeczną. Przedmiot zarzutu w kierunku strony rządowej to skierowanie na ścieżkę legislacyjną projektu nowelizacji Kodeksu pracy w zakresie pracy zdalnej.

Warto przypomnieć, że kwestia skierowania projektu do dalszych prac legislacyjnych była omawiana na Prezydium Rady Dialogu Społecznego 13 maja br., a strony zgodziły się na podsumowanie prac Zespołów negocjacyjnych w czerwcu br. Rozumiemy stanowisko strony związkowej, sfrustrowanej faktem że praktycznie w żadnym z obszarów nie udało się wypracować porozumienia, więc być może po upływie 3 miesięcy rozmów, prace nad Umową Społeczną powinny zostać zakończone. Kwestia ta jednak powinna zostać ostatecznie rozstrzygnięta po dyskusji na czerwcowym Prezydium Rady.

W tym kontekście negocjacje, jakie toczyły się w obszarze PRACA należy uznać za najbardziej zaawansowane, a projekt ogłoszony w 2020 roku przez Ministerstwo Pracy, i dalej procedowany przez Ministerstwo Rozwoju, po wprowadzeniu licznych zmian na wniosek zarówno strony związkowej i strony pracodawców, w swojej ostatecznej wersji budził jeszcze kontrowersje stron.

Konfederacja Lewiatan stoi na stanowisku, że konieczne jest podsumowanie dotychczasowych rozmów na Prezydium RDS i kontynuowanie prac, czy to w ramach procesu legislacyjnego, czy też przez Zespoły Problemowe Rady Dialogu Społecznego. Regulacja pracy zdalnej, mimo występujących różnic między pracodawcami i związkami zawodowymi jest jednak materią zbyt ważną dla firm i wielu pracowników, aby pozostawić ją w wersji dotychczas obowiązującej w ustawie COVID-owej.

Projekt w opinii pracodawców wymaga pilnej regulacji, a jednocześnie wszystkie strony powinny się zobowiązać do monitorowania stosowania tej regulacji i jej oceny, łącznie z wnioskami legislacyjnymi pod koniec 2023 roku. Taki sposób wyjścia z pata negocjacyjnego pozwalał nam wielokrotnie unikać bezpośredniego konfliktu i takie podejście rekomenduje dziś Konfederacja Lewiatan.

Konfederacja Lewiatan