Komisja Europejska zaprezentowała propozycję strategii bezpieczeństwa gospodarczego, która zakłada wprowadzenie surowszych przepisów dotyczących eksportu i transferu technologii. Jej celem ma być opracowanie przez UE ram bezpieczeństwa gospodarczego, które zapewnią maksymalizację korzyści płynących z unijnej otwartości gospodarczej przy jednoczesnej minimalizacji ryzyka wynikającego z nadmiernych zależności ekonomicznych.
Czy uda się znaleźć równowagę między ochroną interesów w zakresie bezpieczeństwa a utrzymaniem środowiska sprzyjającego handlowi i inwestycjom na jednolitym rynku?
Komisja Europejska wraz z Wysokim Przedstawicielem Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa opublikowała komunikat prezentujący strategię, która ma określić wspólne ramy dla osiągnięcia bezpieczeństwa gospodarczego w UE. Zaprezentowany komunikat otwiera dyskusję w ramach UE dotyczącą konieczności zidentyfikowania potencjalnych zagrożeń dla bezpieczeństwa ekonomicznego, które mogą doprowadzić do destabilizacji prawidłowego funkcjonowania gospodarki wspólnoty oraz osłabienia jej konkurencyjności.
W komunikacie KE wskazała, że celem jest zminimalizowanie ryzyka wynikającego z niektórych przepływów gospodarczych w kontekście zwiększonych napięć geopolitycznych i przyspieszonych zmian technologicznych, przy jednoczesnym zachowaniu maksymalnego poziomu otwartości gospodarczej. Strategia ta odnosi się do kwestii bezpieczeństwa, które są kompetencjami krajowymi, dlatego też na początek KE proponuje rozpocząć od sprecyzowania wspólnego rozumienia zagrożeń geopolitycznych i gospodarczych oraz sposobów radzenia sobie z nimi.
Strategia zakłada opracowanie kompleksowego podejścia do wspólnego identyfikowania, oceny i zarządzania ryzykiem dla bezpieczeństwa gospodarczego UE. Proponuje się przeprowadzenie gruntownej oceny zagrożeń w czterech obszarach: dla odporności łańcuchów dostaw (również w zakresie bezpieczeństwa energetycznego), dla infrastruktury krytycznej (w tym w zakresie cyberbezpieczeństwa), związanych z wyciekiem technologii oraz z wykorzystywaniem uzależnienia gospodarczego jako broni lub stosowania przymusu ekonomicznego.
Zidentyfikowane ryzyka miałyby być minimalizowane poprzez realizację działań w ramach 3 filarów (protect, promote, partnerships):
- Protect – w ramach tego filaru celem będzie ochrona rynku UE poprzez wykorzystywanie instrumentów, które zostały już przyjęte (np. planowana rewizja ram monitorowania bezpośrednich inwestycji zagranicznych), a także wypracowanie lepszej koordynacji w ramach kontroli wywozu produktów podwójnego zastosowania oraz zaproponowanie nowych inicjatyw, tj. kontrola inwestycji wychodzących z UE oraz opracowanie listy technologii krytycznych.
- Promote – celem będzie rozwijanie konkurencyjności UE poprzez wzmacnianie jednolitego rynku, wspieranie silnej i odpornej gospodarki, inwestowanie w umiejętności oraz rozbudowę unijnej bazy badawczej, technologicznej i przemysłowej; kluczowa w tym kontekście będzie realizacja planu przemysłowego Zielonego Ładu, tj. Akt w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie, Akt w sprawie surowców krytycznych, Instrument nadzwyczajny jednolitego rynku (SMEI) oraz Chips Act.
- Partnerships – w ramach tego filaru KE proponuje tworzenie szeroko rozumianych partnerstw, które wesprą realizację bezpieczeństwa ekonomicznego. Nie ograniczałoby się to tylko do umów o wolnym handlu, ale obejmowałoby również inne narzędzia, takie jak umowy o partnerstwie gospodarczym, umowy o partnerstwie w zakresie surowców krytycznych, umowy cyfrowe. Kluczowe też będzie wzmacnianie międzynarodowego porządku gospodarczego opartego na zasadach i instytucjach wielostronnych.
Chociaż w komunikacie zostało podkreślone znaczenie jednolitego rynku UE i wspólnej polityki handlowej, na obecnym etapie nie jest całkowicie jasne, w jaki sposób zostanie utrzymana równowaga między ochroną interesów w zakresie bezpieczeństwa a utrzymaniem środowiska sprzyjającego handlowi i inwestycjom.
Europejski biznes od dłuższego czasu mówił o konieczności rozpoczęcia debaty na temat bezpieczeństwa ekonomicznego. Tym samym komunikat KE został przyjęty z zadowoleniem, jednak konieczne jest znalezienie właściwej równowagi między ochroną interesów w zakresie bezpieczeństwa a utrzymaniem swobody jednolitego rynku i otwartości gospodarczej. W tym kontekście istotne będzie dokładne zidentyfikowanie zagrożeń dla bezpieczeństwa i staranna analiza narzędzi, których potrzebujemy, aby im zaradzić.
Biznes musi być ściśle zaangażowany w tę dyskusję, aby zapewnić skuteczność wprowadzanych środków, zminimalizować negatywny wpływ na konkurencyjność Europy i ułatwić przestrzeganie przepisów.
Luana Żak, ekspertka ds. UE, Przedstawicielstwo Lewiatana w Brukseli
Artykuł dla wydania Brussels Headlines z lipca 2023