Szefowa KE o niedoborze wykwalifikowanych pracowników

W wygłoszonym 13 września 2023 r. orędziu o stanie Unii przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen przedstawiła sukcesy i osiągnięcia z ostatnich lat, a także główne priorytety i inicjatywy KE na najbliższy, ostatni w tej kadencji, rok. Po raz pierwszy szefowa KE poświęciła tyle miejsca wsparciu europejskiego przemysłu i konkurencyjności MŚP, wskazując że jedną z przeszkód na drodze rozwoju firm będą niedobory siły roboczej i niedopasowanie umiejętności pracowników do przyszłych potrzeb pracodawców.

W swoim przemówieniu przewodnicząca wskazała, że niedobór pracowników i kwalifikacji już osiąga rekordowe poziomy – 74% MŚP deklaruje, że napotyka trudności w rekrutacji pracowników z odpowiednimi kwalifikacjami i umiejętnościami. UE powinna zatem skupić się na poprawie dostępu do rynku – dla młodych ludzi (8 mln młodych osób nie pracuje, nie kształci się ani nie szkoli), kobiet (UE boryka się z niewydolnym systemem opieki nad dziećmi) i wykwalifikowanych imigrantów (brak długofalowej unijnej strategii migracyjnej).

Z zadowoleniem przyjęliśmy również, podkreślenie roli partnerów społecznych w kształtowaniu unijnej polityki w tym zakresie. Szefowa KE wskazała na potrzebę polegania na fachowej wiedzy przedsiębiorstw i związków zawodowych, zapowiadając zwołanie Szczytu Partnerów Społecznych w Val Duchesse, który skupi się na niedoborach siły roboczej i umiejętności. Czterdzieści lat temu to właśnie tam Jacques Delors zorganizował spotkanie początkujące europejski dialog społeczny i dlatego też europejski biznes pozytywnie przyjął propozycję wznowienia tej inicjatywy deklarując gotowość do rozmów z KE na temat przyszłych rozwiązań tego problemu.

Europa się kurczy – problem deficytu siły roboczej będzie się pogłębiał

Mamy nadzieję, że postulaty te znajdą odzwierciedlenie w realnych propozycjach. Problem niedoborów siły roboczej jest poważny – w ciągu ostatniej dekady liczba ludności w wieku produkcyjnym w UE spadła z 269 milionów w 2012 r. do 264 mln w 2021 r. W 2022 r. liczba pracujących w wieku 20-64 lata w UE wyniosła 193,5 mln. Oczekuje się, że w ciągu najbliższych dziesięcioleci liczba ludności w wieku produkcyjnym w UE będzie dalej się zmniejszać, co doprowadzi do utraty dodatkowych 35 milionów do 2050 r.

Niedobór pracowników to poważne wyzwanie dla Europy, zwłaszcza w kontekście ambitnej bliźniaczej transformacji. Brak wykwalifikowanych pracowników ograniczy bowiem zdolność do innowacji, wzrostu gospodarczego i dobrobytu UE. Dlatego też należy pilnie zająć się konsekwencjami strukturalnej zmiany populacji UE – musi być to wspólny wysiłek Komisji Europejskiej, rządów krajowych i partnerów społecznych, który złagodzi wpływ tych zmian na rynek pracy w nadchodzących dziesięcioleciach.

Brak aktywności zawodowej – jak poprawić dostęp do rynku pracy?

Problem utrzymujących się niedoborów siły roboczej i liczba pustych wakatów w UE rodzi następujące pytania: czy są jakieś dodatkowe grupy osób, które można przyciągnąć na rynek pracy? A jeśli tak, to dlaczego pozostają one poza rynkiem pracy?

Na dzień dzisiejszy w UE mamy ponad 194 miliony osób zatrudnionych, 6,7 miliona bezrobotnych oraz 108 milionów osób znajdujących się poza rynkiem pracy. Liczba osób biernych zawodowo jest zbyt duża, zwłaszcza w kontekście obecnych niedoborów siły roboczej i problem ten wymaga konkretnych działań.

Niezwykle istotne jest zrozumienie przeszkód, które stoją na drodze do podjęcia zatrudnienia i ma to kluczowe znaczenie dla skuteczności proponowanych inicjatyw. Jak podkreśla BusinessEurope, kobiety w wieku najwyższej aktywności zawodowej (od 25 do 49 lat), które obarczone są obowiązkami związanymi z opieką nad dziećmi stanowią najliczniejszą kategorię chętnych do podjęcia pracy (chęć do pracy deklaruje 32%). Druga co do wielkości grupa chętnych do pracy, to mężczyźni w wieku najwyższej aktywności zawodowej, mający problemy zdrowotne lub niepełnosprawni. Jednocześnie najmniej zmotywowaną grupą do aktywizacji są starsi pracownicy (55-64 lata), którzy są mniej zainteresowani poszukiwaniem pracy (w pełnym wymiarze czasu pracy).

Europejscy pracodawcy poszukują siły roboczej i talentów. Aktywacja biernych zawodowo może być jedną z najskuteczniejszych metod dotarcia do pracownika. W obliczu kurczenia się populacji w wieku produkcyjnym, konieczne jest nadanie priorytetu skutecznej polityce na szczeblu unijnym i krajowym, która ograniczy bierność zawodową. Niezbędne jest aktywizowanie różnych podgrup osób biernych zawodowo, zabezpieczenie stabilności finansowej systemów ubezpieczeń społecznych oraz promocja inkluzywnych miejsc pracy. Należy zwrócić szczególną uwagę na osoby, które pozostają bierne zawodowe, a które wyrażają chęć powrotu lub udziału w rynku pracy (kobiety, osoby z niepełnosprawnościami, młodzież, imigranci, osoby o niskim poziomie wykształcenia) i stworzyć specjalne mechanizmy oraz programy szkoleń, przekwalifikowań oraz wsparcia, które ułatwią i przyspieszą ich udział w rynku pracy.

Konfederacja Lewiatan – projekt „Better Skilled”

W ramach projektu „Better Skilled” Konfederacja Lewiatan prowadzi działania związane ze wsparciem członków KL w zakresie podnoszenia umiejętności i zmiany kwalifikacji pracowników. Jednym z obszarów zainteresowań w ramach projektu jest aktywizacja osób biernych zawodowo. W ramach projektu opracowaliśmy m.in. diagnozę wpływu procesów cyfryzacji na osoby w wieku 50+, kobiety, osoby z niepełnosprawnościami oraz osoby z terenów oddalonych od ośrodków miejskich, a także dokonaliśmy analizy możliwości wsparcia wyrównywania szans badanych grup na rynku pracy. Zachęcamy do zapoznania się z raportem.

Więcej o projekcie można przeczytać tutaj.

Luana Żak, ekspertka Lewiatana ds. UE, Przedstawicielstwo Lewiatana w Brukseli

Artykuł dla wrześniowego wydania Brussels Headlines

Finansowane przez Unię Europejską. Poglądy i wyrażone opinie są jednak wyłącznie poglądami autorów i niekoniecznie odzwierciedlają przepisy Unii Europejskiej lub Komisji Europejskiej. W związku w powyższym ani Unia Europejska, ani organ przyznający pomoc nie ponoszą za nie odpowiedzialności.

1 października wchodzi w życie zakaz przywozu lub zakupu bezpośrednio lub pośrednio, wyrobów z żelaza i stali wymienionych w załączniku XVII zgodnie z art. 3g lit. d) Rozporządzenia (UE) nr 833/2014, jeżeli zostały one przetworzone w państwie trzecim i zawierają wyroby z żelaza i stali pochodzące z Rosji wymienione w załączniku XVII.

Europejskie organizacje pracodawców zwracają uwagę na to, że środek ten będzie miał negatywny wpływ na różne gałęzie przemysłu wykorzystujące wyroby ze stali i żelaza, zwłaszcza na przemysł motoryzacyjny, lotniczy, obronny i maszynowy. Aby zachować pełną zgodność z przepisami, wymagane będą świadectwa pochodzenia w formie certyfikatu testu młyna (Mill Test Certificate – MTC).

Problem z certyfikatami MTC

Jak wskazuje europejski biznes, w niektórych przypadkach takie certyfikaty nie są powszechne i wdrożenie tej praktyki może zająć firmom więcej czasu, zwłaszcza że zwykle dotyczy to tysięcy pozycji, w wielu przypadkach pochodzących od różnych dostawców. Ponadto, w przypadku stali używanej/recyklingowej (na przykład znajdującej się w starych częściach i komponentach) dostarczenie takich certyfikatów może nie być możliwe.

Co więcej, nie jest to wymóg objęty sankcjami wprowadzonymi przez USA oraz Wielką Brytanię, co stworzy problemy w łańcuchach dostaw, a także zakłóci równe warunki działania dla przedsiębiorstw europejskich.

BusinessEurope będzie prowadziło rozmowy z Komisją Europejską na temat potencjalnego wpływu wdrożenia środka i wprowadzenia instrumentów, które ograniczą negatywne konsekwencje zakazu.

Nowe wytyczne dla europejskich przedsiębiorstw

Komisja Europejska opublikowała również nowe wytyczne dla operatorów z UE dotyczące „Wdrażania zwiększonej należytej staranności w celu ochrony przed obchodzeniem sankcji przez Rosję”. Celem wytycznych jest wsparcie podmiotów z UE w identyfikacji, ocenie i zrozumieniu możliwego ryzyka związanego z obchodzeniem sankcji oraz sposobów jego uniknięcia.

Wszystkie opublikowane dotychczas wytyczne dotyczące wdrażania i egzekwowania sankcji UE przyjętych w odpowiedzi na agresję Rosji na Ukrainę można znaleźć tutaj.

Druga była związana z opiniami: SOC/759 „Współpraca na rzecz młodzieży” oraz SOC/721 „Równe traktowanie młodzieży na rynku pracy” z udziałem Marii Rodriguez – przewodniczącej Europejskiego Forum Młodzieży, Agaty Maeysner (Generation Climate Europe i Mirei Nadal Chivy z ReDI School of Digital Integration Friends of Europe.

Obydwie były interesujące, ale ich konkluzje smutne: problemy energetyczne narastają, ciągle nie mamy wspólnego, zrównoważonego i zielonego rynku, a młodzież ciągle w kontaktach z politykami nie czuje podmiotowości: pogadają i dalej robią swoje, bez liczenia się z jej zdaniem. Nie chcą dłużej być tylko dekoracją.

Co najmniej kilka opinii powinno zwracać uwagę:

– INT/1036 Wspieranie produkcji amunicji

– TEN/807 Prawa jazdy i zakaz prowadzenia samochodów

– SOC/747 Zielone rokowania zbiorowe

– SOC/758 Środki zwalczające stygmatyzację związaną z HIV

– INT/969 Twierdzenia dotyczące ekologiczności

– INT/1029 Wykorzystanie narzędzi i procesów cyfrowych w ramach spółek

– ECO/609 Wdrażanie strategii makroregionalnych UE

– TEN/805 Europejski Bank Wodoru

– ECO/610 Wykorzystanie potencjału talentów w regionach UE

– ECO/617 Drugi koszyk nowych zasobów własnych

– NAT/892 Rada ds. Polityki Żywnościowej jako nowy model zarządzania w przyszłych unijnych ramach dotyczących zrównoważonych systemów żywnościowych

– CCMI/202 Wniosek dotyczący  polityki UE w zakresie cyberobrony

– NAT/900 Etykietowanie cyfrowe produktów nawozowych

– NAT/881 Ocena ex post Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności (w tym RescEU)

Opinia „SOC/756 Protokół w sprawie postępu społecznego” spotkała się z kontr opinią grupy pracodawców, gdyż mimo licznych prób osiągnięcia porozumienia z grupą pracowników i grupą III (innego interesu: wolne zawody, organizacje społeczne, gospodarka społeczna), nie udało się zrównoważyć projektu opinii, a jej konkluzja sprowadza się do pierwszeństwa praw społecznych w oderwaniu od realiów gospodarczych. Byłem członkiem grupy studyjnej, naszym ekspertem po stronie pracodawców był przedstawiciel BusinessEurope, ale mimo zjednoczonych sił, żadne argumenty nie trafiły do sprawozdawców opinii.

Ważną opinią jest opinia „INT/1015 Prawo do naprawy”, w odpowiedzi na wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspólnych zasad promujących naprawę towarów, zmieniający rozporządzenie (UE) 2017/2394 i dyrektywy (UE) 2019/771 i (UE) 2020/1828, COM(2023) 155 final – 2023/0083 COD. Konkluzje opinii EKES są następujące:

• EKES z zadowoleniem przyjmuje pakiet propozycji Komisji mających na celu ułatwienie naprawy produktów oraz sprawienie, by z tej możliwości można było skutecznie i odpowiednio korzystać, dzięki działaniom podejmowanym od etapu projektowania do końca cyklu życia produktu;

• stwierdza, że prawo do naprawy można wzmocnić lepiej informując konsumentów – utworzenie krajowej platformy gromadzącej wszystkie informacje jest  pozytywnym pomysłem lecz konieczne jest doprecyzowanie warunków jej utworzenia i aktualizowania;
• uważa, że wzmocnienie obowiązku naprawy przez dystrybutora powinno iść w parze z rzeczywistym wdrażaniem prawa dystrybutora do skutecznego środka ochrony prawnej przeciwko producentowi (zwłaszcza w odniesieniu do części zamiennych i kosztów);
• wzywa Komisję do oceny stosowności wsparcia wymiany danych dotyczących części zamiennych i możliwości naprawy, z myślą o bieżącej modernizacji ram prawnych dotyczących własności intelektualnej;
• jest zdania, że prawo do naprawy musi opierać się również na zakazie celowych praktyk, zwłaszcza serializacji, które stanowią przeszkodę dla możliwości naprawy;
• uważa, że koszty są jedną z głównych przeszkód w naprawie, w związku z czym zachęca do podejmowania środków mających na celu zwiększenie konkurencyjności rynku używanych materiałów oraz bezpiecznych i poddanych recyklingowi części zamiennych poprzez wzmocnienie infrastruktury i przyjęcie odpowiednich przepisów.

Lech Pilawski, doradca Zarządu Konfederacji Lewiatan, członek EKES

Artykuł dla wydania Brussels Headlines z lipca 2023