W czasie po pandemii, kiedy liczba sporów będzie powodowała zatory we wszystkich sądach zarówno polskich jak i krajach UE, warto przyjrzeć się europejskim regulacjom prawnym, które mogą ułatwić życie polskiemu przedsiębiorcy w sytuacji, gdy będzie zmuszony do dochodzenia roszczeń za granicą (np. w przypadku przeniesienia się dłużnika za granicę).

Jednym z takich instrumentów jest z pewnością Europejski Tytuł Egzekucyjny („ETE”). ETE został uchwalony Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady nr 805/2004 z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie utworzenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych („Rozporządzenie”).
Regulacja ETE może być stosowana we wszystkich 26 państwach europejskich za wyjątkiem Danii, a w Wielkiej Brytanii do 31.12.2020 r. Przepisy Rozporządzenia stwarzają podstawy dla swobodnego przepływu orzeczeń, ugód sądowych oraz dokumentów urzędowych na obszarze wszystkich państw UE, bez potrzeby wszczynania jakichkolwiek postępowań pośrednich w tym państwie członkowskim, gdzie orzeczenie (ugoda) powinno być wykonane. Po uzyskaniu ETE przedsiębiorca polski w przypadku braku spełnienia zobowiązań przez dłużnika, może skierować się bezpośrednio do komornika w państwie, gdzie dłużnik przebywa lub ma swoją siedzibą.

Zaświadczenie o ETE może być nadane:

1. orzeczeniom sądowym,
2. ugodzie sądowej,
3. ugodzie zatwierdzonej przez sąd (zawartej przed mediatorem).

ETE nadaje się go na wniosek wierzyciela składając go w sądzie rejonowym właściwym dla swojej siedziby lub w sądzie, który wydał orzeczenie lub zatwierdził ugodę. Od wniosku o wydanie zaświadczenia pobierana jest opłata stała w wysokości 50 zł . Postanowienie o nadaniu ETE sąd wydaje na posiedzeniu niejawnym w składzie 1 sędziego. Wniosek składa się na ujednoliconym formularzu, który jest opublikowany na stronie https://e-justice.europa.eu/.

W związku z tym, aby uniknąć długotrwałego postępowania sądowego, przedsiębiorca z Polski w przypadku sporu transgranicznego, może:

• zawrzeć ugodę przed mediatorem,
• następnie złożyć wniosek o zatwierdzenie ugody w sądzie oraz
• złożyć wniosek o nadanie zaświadczenia ETE.

Zastosowanie opisanych działań pozwoli na uniknięcie wielomiesięcznego oczekiwania na sprawę sądową w Polsce, ale też w państwie kontrahenta (niestety pandemia nie ominęła żadnego państwa EU) z jednoczesnym zaoszczędzeniem kosztów związanych z postępowaniem sądowym. A dodatkowo co bardzo istotne, przedsiębiorca będzie miał pewność, że tak „zabezpieczona” wierzytelność będzie egzekwowalna nawet, gdyby dłużnik z zagranicy nagle przestał płacić.

Konfederacja Lewiatan

Parlament Europejski przygotował w ostatnim czasie projekty sprawozdań w zakresie sztucznej inteligencji odnoszące się do tematyki ram etycznych, odpowiedzialności cywilnej oraz własności intelektualnej. W każdym z tych dokumentów, po raz kolejny, wyraźnie podkreślono pozytywne aspekty wykorzystania sztucznej inteligencji. Co więcej, w dwóch z tych dokumentów – Civil liability regime for artificial intelligence oraz A framework of ethical aspects of artificial intelligence, robotics and related technologies zawarto także projekty przyszłych regulacji oraz definicje sztucznej inteligencji.

Ramy etyczne

Parlament Europejski stwierdził, że rozwój, wdrażanie i wykorzystywanie sztucznej inteligencji, robotyki i powiązanych technologii, dokonywane przez ludzi, choć nie tylko, powinny zawsze odbywać się z poszanowaniem nadzoru sprawowanego przez ludzi, a także stwarzać możliwość odzyskania kontroli nad technologią przez człowieka w dowolnym momencie. Ponadto, uznano, że stwierdzenie czy sztuczna inteligencja, robotyka i powiązane technologie mają być uznane za technologie wysokiego ryzyka pod względem zgodności z zasadami etycznymi, powinno zawsze wynikać z bezstronnej, zewnętrznej oceny. W odniesieniu do przyszłej regulacji wskazano, że powinna ona objąć oprogramowanie, algorytmy oraz dane wykorzystywane przez technologie opracowywane, wdrażane i stosowane w UE bez względu na to, czy dane oprogramowanie, algorytmy czy dane są zlokalizowane na obszarze UE. Wszystko to ma oczywiście odbywać się z poszanowaniem zasad etycznych obowiązujących w UE, a także zapewniać poszanowanie ludzkiej godności oraz równe traktowanie, pozbawione znamion dyskryminacji. Podkreślono również, że AI, robotyka i powiązane technologie muszą być opracowywane, wdrażane i wykorzystywane w sposób przejrzysty i możliwy do identyfikacji tak, aby krajowe organy nadzoru mogły oceniać zgodność tych technologii z wymogami zawartymi w projektowanym rozporządzeniu. Odniesiono się również do danych biometrycznych wskazując, iż w przypadku ich wykorzystania organy władzy publicznej państw członkowskich powinny zapewnić, że wykorzystanie to ma miejsce jedynie w przypadku określonych celów, z poszanowaniem ludzkiej godności i praw podstawowych.

Odpowiedzialność cywilna

Projekt sprawozdania w zakresie odpowiedzialności cywilnej zawiera założenie, że sztuczna inteligencja nie może zostać poddana zbyt rozbudowanym, nowym ramom regulacyjnym. Zamiast tego należy bazować na już istniejących rozwiązaniach prawnych, dokonując ich koniecznych modyfikacji. Dodatkowo, uznano przyjęcie odpowiedzialności na zasadzie ryzyka za kluczową w definiowaniu AI i postrzeganiu potencjału tej technologii. Parlament Europejski nie zapominając o obywatelach UE wskazał, że powinni oni być uprawnieni do takiego samego poziomu ochrony i wynikającej z niej praw, niezależnie od tego czy szkoda została wyrządzona w wymiarze fizycznym czy wirtualnym.

Własność intelektualna

Dotychczas zarówno w Białej Księdze dot. AI, jak i w Europejskiej Strategii Danych brak było szczegółowych odniesień do kwestii ochrony praw własności intelektualnej w kontekście rozwoju technologii sztucznej inteligencji. Widoczna jest jednak znaczna zmiana w tym temacie, gdyż w jednym z najnowszych dokumentów dotyczących AI podkreślono, że w przypadku wpływu sztucznej inteligencji na ochronę praw własności intelektualnej zasadnym jest przyjęcie sektorowego podejścia. Co więcej, uznano, że innowacyjne rozwiązania wykreowane przez sztuczną inteligencję mogą zostać opatentowane, jeśli spełniają kryteria dotyczące wynalazków. Choć wskazano, że niektóre utwory wygenerowane przez AI mogą zostać uznane za tożsame z tymi stworzonymi przez człowieka, to Parlament Europejski opowiada się przeciwko nadaniu technologiom AI statusu twórcy.

Konfederacja Lewiatan

Wysokość zaproponowanych dzisiaj przez Komisję Europejską (KE) nowych Wieloletnich Ram Finansowych (WRF) na lata 2021-2027 to 1,1 bln euro. Dodatkowo, KE zaproponowała nowy instrument dla odbudowy „Next Generation EU”, na który zamierza przeznaczyć 750 mld euro dzięki pożyczkom na rynkach finansowych, przy niskich stopach procentowych, zabezpieczonych gwarancjami państw członkowskich. W ramach tej kwoty, 500 mld przeznaczone będzie na pomoc bezzwrotną, o którą od początku pandemii apelowały najbardziej dotknięte kryzysem kraje południa, a pozostałe 250 mld na pożyczki.

Ponadto, aby jak najszybciej udostępnić fundusze w celu zaspokojenia najpilniejszych potrzeb, Komisja proponuje zmianę obecnych wieloletnich ram finansowych na lata 2014-2020, aby udostępnić dodatkowe 11,5 mld EUR na finansowanie już w 2020 r. Komisja zaproponowała także reformę zasobów własnych i wprowadzenie podatków, m. in. cyfrowego oraz granicznego podatku węglowego, co jest wyjściem naprzeciw oczekiwaniom Parlamentu Europejskiego. Dyskusje na temat zasobów własnych pomiędzy państwami członkowskimi są jednak zawsze bardzo trudne a priorytetem zarówno dla KE, jak i państw jest teraz jak najszybsze osiągnięcie porozumienia w zakresie wysokości nowego wieloletniego budżetu i planu naprawczego. Komisja liczy, że uda się to jeszcze przed wakacjami.

Propozycje te staną się teraz przedmiotem negocjacji pomiędzy państwami członkowskimi. Dla przypomnienia, porozumienie w zakresie WRF wymaga jednomyślności w Radzie UE, a do zakończenia procesu potrzebna jest zgoda Parlamentu Europejskiego. Obecny kryzys tego procesu nie ułatwi, zwłaszcza, że państwa członkowskie nie zgadzają się co do formy, wielkości, celów i warunków pomocy.

Zaproponowany nowy instrument – „Next Generation EU” opiera się na trzech filarach:

Filar 1: Wsparcie państw inwestycjami i reformami
Stworzony nowy fundusz warty 560 mld euro w celu sfinansowania kluczowych inwestycji publicznych i reform związanych z realizacją europejskich priorytetów, czyli europejskiego Zielonego Ładu oraz Agendy Cyfrowej. Ponadto, Komisja proponuje dodać do Funduszu Sprawiedliwej Transformacji 40 mld euro. Znajduje się tutaj także warte 55 mld euro „uzupełnienie polityki spójności” na lata 2020-2022, a wysokość wsparcia będzie zależała od skutków gospodarczych i społecznych obecnego kryzysu odczuwanych przez dane państwo. Otrzymanie pomocy z tego filaru będzie powiązane z wypełnianiem przez państwa zaleceń w ramach Semestru Europejskiego wymagających podjęcia reform o charakterze gospodarczym.

Filar 2: Pobudzenie gospodarki i pomoc w ponownym uruchomieniu inwestycji prywatnych
Działania w drugim filarze to zaproponowany nowy Instrument Wsparcia Wypłacalności, który może działać od 2020 r. i będzie dysponował budżetem o wysokości 31 mld EUR. Ma on na celu odblokowanie 300 mld EUR na wsparcie wypłacalności dla przedsiębiorstw ze wszystkich sektorów gospodarki i przygotowanie ich na „czystszą” i „cyfrową” przyszłość. Ponadto, dzięki instrumentowi „Strategic Investment Facility” (kontynuacja programu Junckera, wbudowana w InvestEU), 15 mld euro z tego programu powinno wygenerować inwestycje warte 150 mld euro w łańcuchy wartości o kluczowym znaczeniu dla bezpieczeństwa i strategicznej autonomii UE, jak np. sektor farmaceutyczny. Dotychczasowo działający InvestEU też zostanie zasilony dodatkowym 15,3 mld euro.

Filar 3: Wyciąganie bezpośrednich wniosków z kryzysu
Poprzez wzmocnienie programów, które dowiodły swojej wartości w czasie kryzysu, takich jak RescEU lub Horyzont Europa, ale także utworzenie nowego programu związanego ze zdrowiem publicznym, wzmocnienie europejskiej polityki sąsiedztwa, współpracy międzynarodowej i pomocy przedakcesyjnej.

Komisja liczy na to, że fundusz naprawczy przyniesie łączne inwestycje w wysokości około 1,5 bln EUR. Drugi filar będzie w dużej mierze realizowany w ramach planu inwestycyjnego dla Europy (Plan Junckera), z wykorzystaniem dźwigni finansowej dzięki mobilizacji środków z EBI i od inwestorów prywatnych. Biorąc pod uwagę doświadczenia związane z realizacją planu Junckera, w którym fundusze inwestycyjne przepływały nieproporcjonalnie do bogatszych państw członkowskich (ze względu na ich zdolność do mobilizacji krajowych banków rozwoju), Polska i mniej zamożne państwa członkowskie będą tradycyjnie preferowały granty.

Przed nami trudne negocjacje. Przedstawiona 18 maja inicjatywa niemiecko-francuska, zezwalająca Komisji Europejskiej na zaciągnięcie długu w wysokości 500 miliardów euro w celu dystrybucji dotacji dla dotkniętych kryzysem krajów członkowskich, była na pewno przełomowa. „Oszczędna Czwórka”, czyli Holandia, Austria, Dania i Szwecja, w nieoficjalnym dokumencie wysłanym 23 maja do stolic UE, sprzeciwiła się bezzwrotnej pomocy, nie zgadzając się tym samym na uwspólnotowienie długu. Równocześnie rządy tych czterech państw nawołują do wsparcia branż szczególnie dotkniętych kryzysem koronawirusa i inwestycji ukierunkowanych na badania, innowacje, zdrowie, zieloną transformację i cyfryzację Europy. Hojna i w wielu wymiarach nowatorska propozycja KE na pewno nie wszystkim się spodoba.

Konfederacja Lewiatan

Pandemia to także sprawdzian naszych wyobrażeń o cyfrowej Europie. Dużo programów, dużo zapewnień, dużo pięknych perspektyw i ostrzeżeń, że powinniśmy się uniezależnić informatycznie od innych kontynentów – i przyszedł sprawdzian. Trochę trwało nim Komitet się pozbierał i wrócił do pracy w wersji online. Portal członków działał i działa, ale środki komunikacji okazały się zdecydowanie niewystarczające. Pierwsze spotkania online przez Skypea były trudne. Lista wcześniej zaplanowanych opinii została znacznie skrócona, wydarzenia przełożone, a sprawozdawcy dostali dodatkowe zadanie, by w każdej przygotowywanej opinii odnosić się do wpływu pandemii na zgłaszane rekomendacje.

Odbyła się sesja plenarna online, która przyjęła 5 opinii:

• SOC/628 Wyzwania demograficzne w UE w świetle nierówności gospodarczych i rozwojowych
• SOC/629 Trwałe finansowanie uczenia się przez całe życie i rozwoju umiejętności
• SOC/646 Wytyczne dotyczące zatrudnienia COM (2020) 70 final
• NAT/780 Przepisy przejściowe dotyczące EFRROW i EFRG
• NAT/782 Wieloletni plan zarządzania zasobami tuńczyka błękitnopłetwego.

Posiedzenie online sekcji INT, podobnie jak spotkanie grupy pracodawców odbyło się na specjalnej platformie Interactio, i to jest standard, który pozwala wreszcie sprawnie prowadzić interaktywne obrady. To co ciągle widać, to beznadziejne zasięgi w różnych miastach, krajach. Europa ma nad czym pracować!

Jako członek grupy studyjnej pracuję nad trzema projektami opinii: CCMI/173 Przemysłowy wymiar unii bezpieczeństwa, INT/897 Nowa strategia przemysłowa i SOC/610 Kwestie związane z równością płci – działania następcze. Prace nad opinią dotyczącą zagrożeń dla wolności mediów zostały odłożone.

Opinia dotycząca przemysłowego wymiaru unii bezpieczeństwa, skupia się przede wszystkim na bezpieczeństwie technologicznym i technologiami związanymi z bezpieczeństwem przemysłu. Mimo wielu różnych działań i programów, w ocenie ekspertów, rozwój technologii zapewniających bezpieczeństwo przemysłu jest niewystarczający i rozproszony. Opinia pojawia się w dobrym momencie, gdy musimy inaczej spojrzeć nie tylko na bezpieczeństwo technologiczne przemysłu, ale w ogóle na niezależność i suwerenność UE.

Podobnie jest z opinią na temat nowej europejskiej strategii przemysłowej ogłoszonej przez KE. W grupie studyjnej przeważa pogląd, iż, podobnie jak wiele innych dokumentów strategicznych UE, nowa KE podchodzi do zagadnienia, jakby wcześniej nic się nie zdarzyło, nie rozlicza stopnia osiągnięcia celów poprzednich strategii przemysłowych. W dokumencie KE jest ponad 40 różnych programów, które mają realizować nowe/stare pomysły, ale wiele z nich dopiero ma powstać. To, co z pewnością jest wartością, to próba powiązania różnych obszarów i synergia działań. Pytanie jednak pozostaje: dlaczego z każdą nową Komisją i nowym Parlamentem Europejskim musimy zaczynać wszystko od początku? Teraz czekamy na komisyjny plan odbudowy europejskiej gospodarki po kryzysie, który będzie miał istotny wpływ na wcześniej ogłoszoną strategię. Mimo wszystko warto do niej zajrzeć, są tam zapowiedzi nowych strategii branżowych, m.in. przemysłu farmaceutycznego.

Konfederacja Lewiatan