Rozwój dialogu społecznego w 43 krajach członkowskich, inkluzywny rynek pracy i ochrona społeczna, procesy migracyjne – to tematy dyskusji podczas V Forum Dialogu Społecznego Unii na rzecz Regionu Morza Śródziemnego.
Business Europedialog społecznymigracja
W dniach 21-22 listopada 2023 r. w Marsylii odbyło się V Forum Dialogu Społecznego UfM (Union for the Mediterranean – Unii na rzecz Regionu Morza Śródziemnego). W spotkaniu wzięli udział m.in. przedstawiciele organizacji pracowników i pracodawców z krajów Unii Śródziemnomorskiej, instytucji unijnych oraz eksperci z różnych dziedzin ekonomii.
Celem konferencji jest rozwój silnego, niezależnego i efektywnego dialogu społecznego w 43 krajach członkowskich. Przedstawiciele organizacje pracodawców i pracowników spotkali się w ramach Forum po raz piąty.
Tegoroczne obrady były oparte na 5. Deklaracji Partnerów Społecznych podjętej na poprzednim spotkaniu parterów społecznych ze stroną ministerialną w Marrakeszu 18 maja 2022 r.
Tematy V Forum Dialogu Społecznego w Marsylii
Dyskusje toczyły się wokół 5 priorytetowych obszarów:
dobre praktyki dotyczące dialogu społecznego;
zielona i cyfrowa transformacja;
inkluzywny rynek pracy i ochrona społeczna;
procesy migracyjne i drenaż mózgów;
polityki i programy skierowane do partnerów społecznych.
Jak podkreślili przedstawicieli organizacji Business Europe i BusinessMed (Unia Konfederacji Przedsiębiorstw Morza Śródziemnego) dialog społeczny powinien być budowany w atmosferze wzajemnego zaufania oraz uwzględniać aktualne wyzwania gospodarcze i kontekst społeczny.
Forum Dialogu Społecznego było doskonałą okazją do przyjrzenia się sytuacji w krajach spoza Unii Europejskiej i nawiązania relacji z partnerami społecznymi z regionu Morza Śródziemnego. W spotkaniu wzięła udział przedstawicielka Konfederacji Lewiatan – Nadia Kurtieva, ekspertka Departamentu Pracy.
Najważniejszą zmianą w ustawie o Radzie Dialogu Społecznego powinno być przeciwdziałanie złym praktykom w konsultacjach projektów aktów prawnych przez stronę rządową oraz uregulowanie obowiązku i procedury konsultacji projektów poselskich.
dialog społecznyzmiany
Na plenarnym posiedzeniu RDS, z udziałem prezydenta Andrzeja Dudy, prof. Jacek Męcina, doradca zarządu Konfederacji Lewiatan, członek Rady Dialogu Społecznego, który w ostatnich latach koordynował prace nad zmianami w ustawie, przedstawił kluczowe kierunki proponowanej przez partnerów społecznych nowelizacji ustawy o RDS i innych instytucjach dialogu społecznego.
– Najważniejszą przesłanką do zmian zaproponowanych w ustawie było przeciwdziałanie złym praktykom w konsultacjach projektów aktów prawnych przez stronę rządową, a w jeszcze większym stopniu uregulowanie obowiązku i procedury konsultacji innych projektów, w szczególności poselskich, których procedowanie w ostatnich latach w rzeczywistości pozbawiało RDS i organizacje reprezentatywne możliwości faktycznego udziału w procesie legislacyjnym. Takie praktyki naruszają zasady dialogu społecznego, jako ważnego elementu państwa prawa, mogą również świadczyć o niekonstytucyjności procesu legislacyjnego. Na takie zagrożenia zwracał niedawno uwagę w orzeczeniu Trybunał Konstytucyjny. Taki wątek przewijał się również w raportach i dokumentach instytucji europejskich. Dlatego zaproponowana zmiana ma istotne znaczenie dla dialogu społecznego i zapewnienia realizacji obowiązku konsultacji wszystkich projektów aktów prawnych – mówi prof. Jacek Męcina.
Ważną zmianą proponowaną przez wszystkie reprezentatywne organizacje pracodawców i związków zawodowych jest zapewnienie RDS realnych warunków dla systematycznej i merytorycznej działalności, dzięki powołaniu urzędu Generalnego Dyrektora ds. Dialogu Społecznego. Problemy z monitorowaniem i konsultacjami projektów aktów prawnych, których każdego roku RDS rozpatruje kilkaset, w tym negocjacje minimalnego wynagrodzenia, płac w sferze budżetowej i wskaźnika waloryzacji, wreszcie opiniowanie ustawy budżetowej oraz wielu kluczowych dokumentów programowych i strategicznych – to zadania merytoryczne i eksperckie, które realizowane są obecnie przy bardzo skromnym wsparciu zespołu pracowników administracyjnych CPS Dialog, przez ekspertów związkowych i organizacji pracodawców. To na partnerach społecznych spoczywa cały ciężar zadań związanych z monitorowaniem, konsultowaniem i opiniowaniem projektów legislacyjnych.
Dlatego, biorąc pod uwagę szczodre finansowanie wielu innych organizacji i instytucji, partnerzy społeczni głośno upominają się o finansowanie na właściwym poziomie ważnych zadań publicznych jakimi są dialog społeczny, w tym konsultacje społeczne. Efektem zmian będzie wzmocnienie i profesjonalizacja działań RDS, a także niektórych zadań realizowanych bezpośrednio przez partnerów społecznych.
W projekcie znalazły się także przepisy dotyczące zasad funkcjonowania RDS, uregulowanie poszerzania jej składu oraz powoływania przewodniczącego, a więc kwestii, które w przeszłości stwarzały problemy i utrudniały funkcjonowanie Rady. W projekcie znajdą się też przepisy regulujące obowiązek lustracyjny członków Rady Dialogu Społecznego.
Kolejną zmianą proponowaną w projekcie jest dookreślenie mechanizmów rozpatrywania opinii i stanowisk Wojewódzkich Rad Dialogu Społecznego (WRDS) przez RDS oraz organy i instytucje powołane do ich merytorycznego rozpatrywania. Ta zmiana ma zapewnić realny wpływ dialogu regionalnego, na kwestie o znaczeniu horyzontalnym, rozpatrywane i zgłaszane przez WRDS.
Pracodawcy przygotowują też zmiany w ustalaniu zasad reprezentatywności w tym znalezienia formuły ich złagodzenia w stosunku do samorządu rzemiosła, które reprezentując prawie wyłącznie mikrofirmy ma problemy z wypełnianiem zasad reprezentatywności odnoszących się do pozostałych organizacji. Kwestie te wymagają jeszcze dalszych uzgodnień w gronie pracodawców i konsultacji ze związkowcami.
– Zmiany zasad funkcjonowania dialogu społecznego są gwarantem przywrócenia skutecznych procedur zarządzania publicznego i realizacji zobowiązań państwa w zakresie dialogu społecznego z partnerami społecznymi. Powinny też wpłynąć na poprawę jakości procesu legislacyjnego i stanowionego prawa – dodaje prof. Jacek Męcina.
Mimo umocowania dialogu społecznego w polskim systemie prawnym wciąż istnieje wiele problemów związanych z brakiem wymiany informacji, trudnościami w prowadzeniu konsultacji i negocjacji, niechęcią do wspólnego podejmowania decyzji.
dialog społecznylewiatan
Dialog społeczny nie jest postrzegany przez rząd jako wartość, a rola Rady Dialogu Społecznego systematycznie maleje – uważa Konfederacja Lewiatan.
W tej sytuacji partnerzy społeczni muszą sami poszukiwać rozwiązań wielu problemów społecznych i gospodarczych. Jednocześnie nie porzucają prób współpracy, niezmiennie przekonując, że dialog społeczny leży we wspólnym interesie wszystkich stron, ułatwia osiąganie porozumienia i buduje wzajemne zaufanie.
– Dialog społeczny dotyczy praktycznie wszystkich dziedzin życia społeczno- gospodarczego, nie zaś wąsko pojmowanych stosunków przemysłowych. To nie tylko metoda wypracowania stopniowych reform i zmian ustawodawstwa, ale także możliwość szybkiego zastosowania niektórych rozwiązań zachęcających do większej aktywności zawodowej dzięki rozwiązaniom przyjmowanym na poziomie zakładu pracy – mówi prof. Jacek Męcina, doradca zarządu Konfederacji Lewiatan.
Konfederacja Lewiatan czynnie promuje ideę dialogu na szczeblu krajowym i regionalnym, inicjuje dyskusje i wystąpienia partnerów społecznych w ważnych kwestiach, reaguje na wyzwania współczesnego rynku pracy.
Uczestnicy dialogu społecznego wspierani są przez Norwegów w ramach programu „Dialog Społeczny – Godna Praca”, finansowanego poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021.
W projekcie „Wzmocnienie dialogu społecznego w Polsce – model inicjowania dialogu społecznego przez stronę pracodawców”, realizowanym w latach 2020-2022 w ramach wskazanego programu, Lewiatan podjął szereg działań na rzecz wypracowania nowych wzorców prowadzenia dialogu społecznego przez pracodawców.
Opracowujemy projekty zmian w prawie podnoszące znaczenie organizacji pracodawców w procesie legislacyjnym, edukujemy o prawach tych organizacji. Korzystamy też z dobrych praktyk wypracowanych przez inne kraje, w tym norweskiego partnera. To niektóre z działań, dzięki którym wzmacniamy dialog społeczny i tworzymy wzorce jego prowadzenia.
Właściwy dialog społeczny to zrównoważona i prowadzona z wzajemnym poszanowaniem współpraca reprezentantów pracowników, pracodawców i rządu. Współpraca, która gwarantuje włączanie partnerów społecznych w procesy decyzyjne, zwłaszcza w obszarach związanych z polityką społeczną. Tak prowadzony dialog pozwala ograniczać konflikty społeczne, szczególnie w trudnych czasach, kiedy szczególnie potrzebne jest zawieranie mądrych kompromisów.
W krajach Unii Europejskiej świadomość kluczowej roli dialogu społecznego w zarządzaniu publicznym systematycznie rośnie, dialog zyskał ramy instytucjonalne i gwarancje prawne. Stale rozbudowywane są formy współpracy i mechanizmy osiągania porozumień w sprawach fundamentalnych dla państw i obywateli. W Polsce gwarantem dialogu społecznego jest ustawa zasadnicza, której art. 20 stanowi:
Dialog społeczny w Polsce
Ważną próbą zinstytucjonalizowania dialogu społecznego była Trójstronna Komisja ds. Społeczno-Gospodarczych, powołana w 1994 roku. 21 lat później zastąpiła ją Rada Dialogu Społecznego, która zgodnie z ustawą prowadzi dialog w celu zapewnienia warunków rozwoju społeczno-gospodarczego oraz zwiększenia konkurencyjności polskiej gospodarki i spójności społecznej.
Mimo umocowania dialogu społecznego w polskim systemie prawnym wciąż istnieje wiele problemów związanych z brakiem wymiany informacji, trudnościami w prowadzeniu konsultacji i negocjacji, niechęcią do wspólnego podejmowania decyzji.
Wsparcie od Norwegów w programie „Dialog Społeczny – Godna Praca”
Uczestnicy dialogu społecznego wspierani są przez Norwegów w ramach programu „Dialog Społeczny – Godna Praca”, finansowanego poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021. Konfederacja Lewiatan, jako reprezentant pracodawców, promuje ideę dialogu na szczeblu krajowym i regionalnym, inicjuje dyskusje i wystąpienia partnerów społecznych w ważnych kwestiach, reaguje na bieżąco na wyzwania współczesnego rynku pracy.
W projekcie „Wzmocnienie dialogu społecznego w Polsce – model inicjowania dialogu społecznego przez stronę pracodawców”, realizowanym w latach 2020-2022 w ramach ww. programu, podjęła działania na rzecz wypracowania nowych wzorców prowadzenia dialogu społecznego przez stronę pracodawców.
Efekty działań w ramach projektu:
– wzmocnienie uczestników dialogu przez podniesienie poziomu ich wiedzy o prawach organizacji pracodawców i doskonalenie umiejętności budowania sojuszy
– opracowanie projektów zmian w aktach prawnych wzmacniających znaczenie organizacji pracodawców w procesie legislacyjnym
– w ramach opracowywania modelu inicjowania dialogu społecznego przez stronę pracodawców na poziomie krajowym i regionalnym przeprowadzono diagnozę sytuacji w punkcie wyjścia i przeprowadzono konsultacje zaproponowanego modelu
– korzystanie z dobrych praktyk wypracowanych przez inne kraje, w tym z doświadczeń norweskiego partnera.
Legalizacja zatrudnienia cudzoziemców
W działaniach w ramach programu duży nacisk położono na sprawy związane z legalizacją zatrudnienia i pobytu pracowników zagranicznych, przeprowadzono wnikliwą analizę stanu faktycznego, wypracowano diagnozę dostępnych instrumentów prawnych oraz dobrych praktyk.
Odbył się też panel dyskusyjny „Jak wojna w Ukrainie wpływa na rynki pracy?” w ramach Europejskiego Forum Nowych Idei. Poświęcony był szczególnej sytuacji związanej z obecnością w Polsce pracowników spoza UE, ale jak w soczewce skupiły się w nim aktualne problemy rynku pracy, w wielu aspektach nieelastycznego i pozbawionego refleksji. Zobacz relację z panelu.
Grupy pracowników w trudnej sytuacji
W ramach projektu wiele uwagi poświęcono tym grupom pracowniczym, które mają utrudniony dostęp do rynku pracy lub nie są traktowane po partnersku. W raportach powstających w związku z działaniami projektowymi znalazły się nie tylko diagnozy społeczne i gospodarcze, lecz także konkretne propozycje pokonywania trudności w różnych obszarach.
Autorzy raportów „Poprawa sytuacji kobiet w zatrudnieniu” oraz „Źródła nierównej pozycji zawodowej kobiet” szukają dróg wyjścia z impasu, z jakim mamy do czynienia w Polsce, gdzie sytuacja kobiet pracujących jest znacząco gorsza niż w innych krajach europejskich.
Aktywność zawodową kobiet można zwiększyć poprzez szerszy dostęp do dobrej jakości opieki i edukacji dla dzieci, przebudowę dominującego modelu rodziny, modyfikację systemu wsparcia rodziny oraz poprawę dostępności do opieki zdrowotnej dla osób starszych – uważa Mariusz Zielonka, ekspert Lewiatana.
Do sytuacji kobiet na rynku pracy odnoszą się też autorzy raportu „Zdrowie psychiczne pracowników”, którzy podkreślają, że kobiety są ponad dwukrotnie bardziej narażone na ryzyko zaburzeń natury psychologicznej. Obciążenia związane z obowiązkami domowymi i opieką nad bliskimi odciskają piętno na zdrowiu psychicznym Polek, powodując stopniowe wycofywanie społeczne.
O godzeniu życia zawodowego z długoterminowymi obowiązkami opiekuńczymi wobec członków rodziny jest również mowa w raporcie „Praca zawodowa opiekunów rodzinnych. Zjawisko bierności zawodowej wśród osób świadczących opiekę nad zależnymi członkami rodziny”.
Dialog to nie tylko metoda wypracowania stopniowych reform i zmian ustawodawstwa społecznego, ale także możliwość szybkiego zastosowania niektórych rozwiązań zachęcających do większej aktywności zawodowej opiekunów dzięki rozwiązaniom przyjmowanym na poziomie zakładu pracy – podkreśla prof. Jacek Męcina, ekspert Lewiatana.
Dialog społeczny rozwija się w Polsce od pierwszych lat transformacji po 1989 roku, kiedy zaczęły się rozwijać wolne związki zawodowe i organizacje pracodawców, stając się częścią demokratycznego systemu państwa prawa. Od tamtej pory ewoluowało rozumienie dialogu, w zakresie jego oddziaływania znalazły się już nie tylko tradycyjne zagadnienie społeczne, lecz także polityka migracyjna, energetyczna czy ochrona konsumentów. Niezbędne jest też przyjrzenie się dialogowi instytucjonalnego, któremu grozi poważna zapaść.
O działaniach w ramach programu „Wzmocnienie dialogu społecznego w Polsce – model inicjowania dialogu społecznego przez stronę pracodawców”, finansowanego przez Norwegię poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021 w ramach Programu „Dialog Społeczny – Godna Praca”, pisaliśmy wiele razy. Poniżej linki do wybranych publikacji:
28 czerwca 2022 r. przedstawiciele europejskich organizacji partnerów społecznych (BusinessEurope, ETUC, SGIeurope i SMEunited), w obecności Dyrektora Generalnego Dyrekcji Generalnej KE ds. Zatrudnienia Joost Korte, podpisali siódmy Roboczy Program Europejskiego Dialogu Społecznego na lata 2022-2024.
BrusselsHeadlinesdialog społecznyEuropaUE
Celem takich programów, wypracowywanych wspólnie przez partnerów społecznych od prawie 20 lat i wspieranych w ich realizacji przez Komisję Europejską, jest wzmacnianie autonomicznego dialogu społecznego na poziomie europejskim i narodowym, zarówno dialogu dwu- jak i trójstronnego.
Merytoryczne priorytety obecnego 7. Programu to:
1. Telepraca i prawo do bycia offline (telework and right to disconnect), obejmujące w obliczu postępującej cyfryzacji pracy m.in. takie zagadnienia jak: praca hybrydowa, prawo do bycia offline, organizacja pracy i zarządzanie pracownikami online, zachowanie równowagi pomiędzy pracą i życiem prywatnym, ochrona danych pracowników. Instrumentem realizacji będzie tu aktualizacja porozumienia nt. pracy zdalnej jeszcze z 2002 r. i prawdopodobne przyjęcie przez KE nowej dyrektywy na ten temat.
Zielona transformacja (green transition), uwzględniająca wzajemnie powiązane kwestie dekarbonizacji procesów gospodarczych i gospodarki o charakterze zamkniętym (circular) oraz cyfryzacji, która powinna wspierać tę transformację. Jej skala i tempo wymagają skutecznego włączania się partnerów społecznych dla zapewnienia sprawiedliwej transformacji dla wszystkich. Instrumentem realizacji tego priorytetu będzie szeroki zakres podejmowanych konkretnych akcji.
Zatrudnienie młodzieży (youth employment), która jest grupą najbardziej dotkniętą skutkami kolejnych kryzysów gospodarczych oraz pandemii Covid-19. Poprawa możliwości zatrudnienia i jego warunków, zapewnienie odpowiednich umiejętności w warunkach różnych form zatrudnienia i zwiększenia jego bezpieczeństwa. W sytuacji trwającego w 2022 r. Europejskiego Roku Młodzieży i organizowanych w jego ramach licznych działań, ich podsumowaniem będzie organizacja konferencji dla przedstawienia najlepszych praktyk w tym zakresie.
Prywatność i nadzór związane z pracą (work related privacy and survillance), które to aspekty nabierają szczególnego znaczenia w obliczu coraz bardziej powszechnego wykorzystywania w pracy narzędzi cyfrowych i równoległego gromadzenia danych osobowych. Nadzór i kontrola powinny być stosowane w uzasadnionych sytuacjach tak, aby zapewniać maksymalny poziom prywatności zatrudnionych. Kwestie te zostały mocno zaakcentowane w przyjętym w roku 2021 Porozumieniu autonomicznym partnerów społecznych nt. cyfryzacji. Zadaniem partnerów społecznych jest obecnie odpowiednie nadzorowanie jego wdrażania i w tym celu zostanie zorganizowana konferencja.
Doskonalenie dopasowywania umiejętności (improving skills matching in Europe) w związku z koniecznością ich szybkich zmian (upskilling and reskilling) w obliczu trwającego procesu ‘podwójnej’ transformacji (zielonej i cyfrowej). Partnerzy społeczni powinni wzajemnie zadbać o odpowiedni dostęp pracowników do szkoleń i w tym celu zorganizowana zostanie wspólna konferencja upowszechniająca dobre praktyki z poszczególnych krajów członkowskich UE i w różnych sektorach.
Rozbudowa potencjału partnerów społecznych (capacity building), których aktywność pozwoliła ograniczyć negatywne skutki kryzysu związanego z pandemią Covid-19. Europejska Rada ds. Dialogu Społecznego oceni istniejące liczne projekty z tej dziedziny realizowane na poziomie europejskim i wykorzystywane instrumenty. Co więcej, europejscy partnerzy społeczni będą współdziałać na rzecz wzmocnienia potencjału organizacji na szczeblu krajowym, w tym w krajach kandydujących oraz we współpracy z krajami trzecimi. W tym celu utworzona będzie specjalna grupa robocza w ramach RDS dla identyfikacji problemów we wdrażaniu istniejących już porozumień autonomicznych, jak również zapewnienia finansowania dla wzmacniania potencjału partnerów społecznych w wybranych krajach (organizowanie seminariów, szkoleń, centrów informacji czy funduszy na tłumaczenia). Warto podkreślić, że ten ostatni priorytet jest kontynuacją działań z poprzedniego okresu i powinien mieć też istotne znaczenie dla wzmocnienia potencjału partnerów społecznych w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, w tym również w Polsce.
Przyjęcie siódmego Roboczego Programu Europejskiego Dialogu Społecznego na lata 2022-2024 wpisuje się dobrze w kontekst podjętej obecnie przez UE nowej inicjatywy nt. dialogu społecznego, której wyrazem ma być przyjęcie na jesieni 2022 roku dwóch znaczących dokumentów wypracowywanych od kilku miesięcy w konsultacjach z europejskimi partnerami społecznymi, którzy zgłaszają do nich liczne własne postulaty (jak np. utworzenie w każdym Departamencie Komisji Europejskiej stanowiska ds. dialogu społecznego celem ułatwienia partnerom społecznym bezpośrednich kontaktów w istotnych dla nich sprawach). Jednym z nich będzie Komunikat Komisji Europejskiej, który wytyczy nowe ramy dialogu społecznego na poziomie europejskim, w tym również sektorowego dialogu społecznego (na poziomie sektorów gospodarczych). Drugim równoległym dokumentem ma być przygotowywane Rozporządzenie Rady Europejskiej dotyczące wzmocnienia dialogu społecznego w krajach członkowski UE. Obydwa te dokumenty, wraz z przyjętym właśnie siódmym Programem Roboczym Europejskiego Dialogu Społecznego, stworzą niewątpliwie nowe ramy dla dialogu społecznego w skali europejskiej. Z nadzieją na rozwiązania korzystne dla obydwu głównych stron dialogu społecznego, tj. pracodawców i pracobiorców.
Andrzej Rudka, doradca zarządu Konfederacji Lewiatan
Artykuł dla Brussels Headlines – newslettera europejskiego Konfederacji Lewiatan
Zarządzaj zgodami plików cookie
Aby zapewnić jak najlepsze wrażenia, korzystamy z technologii, takich jak pliki cookie, do przechowywania i/lub uzyskiwania dostępu do informacji o urządzeniu. Zgoda na te technologie pozwoli nam przetwarzać dane, takie jak zachowanie podczas przeglądania lub unikalne identyfikatory na tej stronie. Brak wyrażenia zgody lub wycofanie zgody może niekorzystnie wpłynąć na niektóre cechy i funkcje.
Funkcjonalne
Zawsze aktywne
Przechowywanie lub dostęp do danych technicznych jest ściśle konieczny do uzasadnionego celu umożliwienia korzystania z konkretnej usługi wyraźnie żądanej przez subskrybenta lub użytkownika, lub wyłącznie w celu przeprowadzenia transmisji komunikatu przez sieć łączności elektronicznej.
Preferencje
Przechowywanie lub dostęp techniczny jest niezbędny do uzasadnionego celu przechowywania preferencji, o które nie prosi subskrybent lub użytkownik.
Statystyka
Przechowywanie techniczne lub dostęp, który jest używany wyłącznie do celów statystycznych.Przechowywanie techniczne lub dostęp, który jest używany wyłącznie do anonimowych celów statystycznych. Bez wezwania do sądu, dobrowolnego podporządkowania się dostawcy usług internetowych lub dodatkowych zapisów od strony trzeciej, informacje przechowywane lub pobierane wyłącznie w tym celu zwykle nie mogą być wykorzystywane do identyfikacji użytkownika.
Marketing
Przechowywanie lub dostęp techniczny jest wymagany do tworzenia profili użytkowników w celu wysyłania reklam lub śledzenia użytkownika na stronie internetowej lub na kilku stronach internetowych w podobnych celach marketingowych.