Podczas zakończonej 23 stycznia sesji plenarnej EKESu, mimo wielu zastrzeżeń, przyjęto opinię w sprawie zagrożeń dla pracowników i rynku pracy jakie niesie AI.
Sprawozdawczyni z grupy, która reprezentuje pracowników, skupiła się przede wszystkim na zagrożeniach, takich jak możliwość śledzenia zachowań pracowników, wykorzystywania AI do rekrutacji, pomiaru efektywności pracy, śledzenia procesów, co może prowadzić do nieuzasadnionych ocen, a nawet zwolnień. W tej sytuacji grupa pracodawców przygotowała kontr opinię, którą w głosowaniu odrzucono, jednak z powodu uzyskania więcej niż 25% głosów, musi być dołączona do sprawozdania. Kontr opinia skupia się przede wszystkim na nowych możliwościach i korzyściach jakie może przynieść stosowanie AI.
Kluczowe punkty opinii grupy pracodawców:
- Ponieważ świat znajduje się obecnie w centrum kolejnej rewolucji cyfrowej, wywołanej rozprzestrzenianiem się sztucznej inteligencji (AI), pojawiła się szansa dla Europy, aby mogła zaradzić swoim niedostatkom w zakresie innowacji i wydajności oraz przywrócić swój potencjał produkcyjny.
- Obecnie Europa jest słaba pod względem technologii cyfrowych, takich jak sztuczna inteligencja. Stany Zjednoczone i Chiny już znacząco ją wyprzedziły, a luka ta będzie trudna do przezwyciężenia. Ponadto istnieją duże różnice we wzroście wydajności pracy między Stanami Zjednoczonymi a UE (strefa euro). Od czasu pandemii do połowy 2024 r. wydajność pracy na przepracowaną godzinę wzrosła w strefie euro o 0,9 % w porównaniu z 6,7 % w Stanach Zjednoczonych. Z analizy Europejskiego Banku Centralnego wynika, że dane te są związane ze wstrząsami na rynku pracy i większymi inwestycjami w cyfryzację.
- Potencjalne korzyści płynące z wdrożenia sztucznej inteligencji są znaczne: zwiększa konkurencyjność i wydajność, napędza innowacje i postęp naukowy, pobudza zieloną transformację i wspiera poprawę warunków pracy. Musimy zadbać o to, by UE nie straciła na transformacji cyfrowej. Aby wykorzystać potencjał sztucznej inteligencji, należy zlikwidować i złagodzić mity i obawy z nią związane.
- W świecie pracy korzyści płynące ze sztucznej inteligencji obejmują np. automatyzację rutynowych i uciążliwych zadań; uzupełnianie zdolności pracowników i umożliwianie im skupienia się na stymulujących zadaniach, które wnoszą większą wartość dodaną; umożliwienie pracownikom szybszego wykonywania zadań i poprawę jakości ich wyników. Sztuczna inteligencja może również wspierać poprawę organizacji pracy i projektowania miejsc pracy oraz lepsze określanie przyszłych umiejętności i potrzeb w zakresie zatrudnienia. Wymaga to szerokiej akceptacji pracowników i współpracy z nimi, a także zapewnienia niezbędnych szkoleń dla pracowników w zakresie wdrażania i stosowania sztucznej inteligencji w miejscu pracy. EKES przypomina, że rozwój, wdrażanie i wykorzystywanie sztucznej inteligencji musi zawsze odbywać się zgodnie z zasadą ludzkiej kontroli.
- Powszechne wdrażanie sztucznej inteligencji przyczyni się również do poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP) przez kadrę kierowniczą i pracowników dzięki wzmocnieniu obiektywnej i opartej na dowodach oceny ryzyka i ukierunkowanych inspekcji BHP, a także pomoże lepiej identyfikować problemy (w tym zagrożenia psychospołeczne), w przypadku których wymagana jest interwencja. Obejmuje to lepsze zapobieganie wypadkom przy pracy.
- Komitet zauważa, że w agendzie cyfrowej UE na 2030 r. przewidziano łącznie 116 aktów prawnych. Dokładniej rzecz ujmując, wpływ sztucznej inteligencji na świat pracy jest już objęty przepisami UE dotyczącymi sztucznej inteligencji, zgodnie z zasadą ludzkiej kontroli, a także z obowiązującymi przepisami socjalnymi. Wdrożenie i egzekwowanie istniejących ram prawnych ma zasadnicze znaczenie dla zapewnienia sprawnego wdrożenia sztucznej inteligencji, tak aby mogła ona stanowić siłę napędową postępu gospodarczego i technologicznego w UE.
- EKES uważa, że sztuczna inteligencja może przynieść ogromne korzyści, w tym większy wzrost wydajności, przyspieszenie postępu naukowego i pomoc w przeciwdziałaniu zmianie klimatu. Jest motorem innowacji i słusznie nazywana jest siłą transformacyjną przekształcającą całą naszą gospodarkę. Niezwykle ważne jest, aby przedsiębiorstwa UE odgrywały wiodącą rolę w tym rozwoju, tak aby zwiększyć konkurencyjność UE i pozycję UE jako międzynarodowego punktu odniesienia w dziedzinie sztucznej inteligencji.
- Jak stwierdzono w raporcie Draghiego: Ponieważ świat znajduje się obecnie w centrum kolejnej rewolucji cyfrowej, wywołanej rozprzestrzenianiem się sztucznej inteligencji (AI), pojawiła się szansa dla Europy, aby mogła zaradzić swoim niedostatkom w zakresie innowacji i wydajności oraz przywrócić swój potencjał produkcyjny. Jednak Europa jest słaba pod względem technologii cyfrowych, takich jak sztuczna inteligencja. Stany Zjednoczone i Chiny już znacząco ją wyprzedziły, a luka ta będzie trudna do przezwyciężenia.
- Według globalnego badania przeprowadzonego przez McKinsey 65 % respondentów, czyli prawie dwukrotnie więcej niż w poprzednim badaniu mniej niż rok temu, twierdzi, że ich organizacje regularnie stosują generatywną sztuczną inteligencję (GAI). Ma to wpływ na wyniki przedsiębiorstwa. Na przykład dzięki wdrożeniu dobrze znanych technologii GAI w miejscu pracy przybliżone szacunki wskazują na wzrost efektywności o 10–20 %, a gdy sztuczna inteligencja jest wykorzystywana do przekształcania procesów pracy i zadań, potencjał ten może być jeszcze większy. Funkcje, w których przedsiębiorstwa najczęściej wykorzystują sztuczną inteligencję, to wprowadzanie do obrotu i sprzedaż oraz opracowywanie produktów i usług, a także IT.
- Sztuczna inteligencja na wiele sposobów wpłynie na świat pracy i może stać się ważnym elementem miejsc pracy wielu ludzi we wszystkich sektorach gospodarki. Istnieją zarówno możliwości, jak i wyzwania, a ich postrzeganie zarówno przez pracodawców, jak i pracowników również odgrywa ważną rolę.
- Sztuczna inteligencja poprawia wydajność, na przykład poprzez automatyzację rutynowych zadań i uzupełnianie zdolności pracowników. Jednym z 10 najważniejszych wniosków ze sprawozdania dotyczącego wskaźnika AI było to, że sztuczna inteligencja wspiera pracowników w zwiększaniu wydajności i prowadzi do wyższej jakości pracy. Umożliwia pracownikom szybsze wykonywanie zadań i poprawę jakości ich wyników. Istnieją badania pokazujące potencjał sztucznej inteligencji w zakresie niwelowania różnic w umiejętnościach między pracownikami o niskich i wysokich kwalifikacjach.
Lech Pilawski, członek EKES, doradca zarządu Konfederacji Lewiatan
Artykuł do Brussels Headlines – newslettera europejskiego Konfederacji Lewiatan – styczeń 2025