W nawiązaniu do pisma (DRP-VIII.0210.7.2021.SK z dnia 30 września br.), przy którym przekazano Projekt ustawy o aktywności zawodowej (UD 399), Konfederacja Lewiatan przedstawia swoje uwagi.
KL/427/206/NK/2022
Pobierz
Trwa program „Model aktywizacji zawodowej obywateli Ukrainy”, który prowadzi Jobs First sp. z o.o. na zlecenie Konfederacji Lewiatan. Jego celem jest ułatwienie znalezienia pracy obywatelom Ukrainy przybyłym do Polski po wybuchu wojny. Efektem projektu ma też być wsparcie przedsiębiorców w zatrudnianiu uchodźców – pakiet praktycznych informacji, porad prawnych i wskazówek. Taki poradnik powstaje.
Dzięki naszemu projektowi i pracy doradców zanim Ukrainiec trafia do pracodawcy, przechodzi proces weryfikacji. Działania skupiają się na dobieraniu osób najbardziej zmotywowanych i chętnych do podjęcia pracy i kierowaniu na rynek pracy tych chcących na dłużej związać się z Polską. Zatrudnienie ich na umowę o pracę daje lepsze perspektywy na utrzymanie tego pracownika w firmie.
– Pracownicy z Ukrainy są przygotowani oraz gotowi do wykonywania pracy, a pracodawcy mają zagwarantowane wsparcie i pewność zatrudnienia – mówi Łukasz Arendt, koordynator projektu w Konfederacji Lewiatan. Jak dodaje, zdecydowana większość obywateli Ukrainy przed przybyciem do Polski po 24 lutego miała status osób pracujących. – W związku z tym w ramach projektu staramy się wspierać ich proces dostosowania się do specyfiki polskiego rynku pracy i wymagań polskich pracodawców – podkreśla Łukasz Arendt.
Wśród naszych kandydatów reprezentowana jest duża różnorodność zawodów jak chemicy, kucharze, kosmetyczki, spawacze, ślusarze, muzycy, lekarze, farmaceuci, pielęgniarki, nauczyciele, fotografowie, dziennikarze, adwokaci, strażacy, szwaczki, inżynierowie górnictwa. Większość pracowała w Ukrainie w zawodach wyuczonych.
Zapraszamy przedsiębiorców zainteresowanych zatrudnieniem obywateli Ukrainy do kontaktu z Jobs First – Paweł Banczew pbanczew@jobsfirst.pl, tel. 603 764 564. Na stronie www.jobsfirst.pl dostępne są szczegółowe informacje o projekcie.
W ramach programu zidentyfikowaliśmy bariery, jakie towarzyszą zatrudnianiu Ukraińców w Polsce. To między innymi niski poziom obustronnego zaufania. Integralną częścią modelu aktywizacyjnego Jobs First jest dążenie do zbudowania z uczestnikiem relacji opartej na zaufaniu, które umożliwia budowanie motywacji i współdziałania.
O tym, że uchodźcy z Ukrainy mają wielki wpływ na rynek pracy, a w zakresie rynku pracy dla Ukrainy dużo jest jeszcze do zrobienia, mówili też uczestnicy debaty podczas Europejskiego Forum Nowych Idei w Sopocie. Ich zdaniem ogromną barierą są formalne przeszkody w zatrudnieniu uchodźców z Ukrainy. Eksperci zwrócili też uwagę, że najważniejsze jest teraz przygotowanie Ukrainek i Ukraińców do odnalezienia się na polskim rynku pracy, zorganizowanie kursów językowych, podniesienie kompetencji, a także zapewnienie opieki nad dziećmi.
Jak się okazuje, również pracodawcy nie zawsze są przygotowani do przyjęcia i wykorzystania potencjału, jakim są pracownicy z Ukrainy. Procesy rekrutacyjne są wieloetapowe i czasochłonne i nie uwzględniają potrzeb osób próbujących się pilnie odnaleźć w nowej rzeczywistości zawodowej.
Pilotaż jest prowadzony w kilku miastach w trzech regionach kraju: na Mazowszu (Warszawa i Pruszków), na Śląsku (Katowice i Siemianowice Śląskie) i w Małopolsce (Kraków, Oświęcim, Chrzanów).
Projekt jest realizowany w ramach Inicjatywy Nr FWD-H-4 pt. “Model aktywizacji zawodowej obywateli Ukrainy” w ramach Funduszu Współpracy Dwustronnej “FWD” Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2014-2021 i Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2014-2021. Inicjatywa jest finansowana przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy Norweskich i EOG.
Eksperci Konfederacji Lewiatan brali udział w międzynarodowym spotkaniu w ramach projektu „Inicjowanie działań wdrażających Porozumienie Ramowe Europejskich Partnerów Społecznych w sprawie cyfryzacji (EFAD)”, realizowanego z programu Komisji Europejskiej poświęconego tematyce dialogu społecznego.
Podczas pierwszego spotkania w ramach projektu w Sali BHP w Gdańsku została rozpoczęta debata w międzynarodowym gronie ekspertów z organizacji pracodawców, związków zawodowych i środowisk naukowych. Został omówiony przebieg projektu oraz założenia Porozumienia Ramowego Europejskich Partnerów Społecznych w sprawie cyfryzacji.
Postępująca transformacja cyfrowa obejmująca strefę prywatną i zawodową stwarza nowe możliwości, ale również wyzwania dla pracodawców i pracowników. Projekt ma na celu wypracowanie katalogu dobrych praktyk wprowadzenia narzędzi cyfrowych w miejscu pracy oraz przygotowanie do wdrożenia Porozumienia na poziomie krajowym.
Eksperci 10 organizacji z 5 krajów (Polska, Włochy, Rumunia, Litwa, Macedonia Północna) opracują również rekomendacje dla uczestników dialogu społecznego w zakresie stosowania w firmach rozwiązań opartych na cyfryzacji. Planowane są również szkolenia oraz działania promocyjne obejmujące stosowanie nowych technologii w miejscu pracy w tym m.in prawo do odłączenia, stosowania algorytmów w miejscu pracy, ochrony danych i prywatności pracowników, zapobieganiu nieproporcjonalnemu i nadmiernemu nadzorowi w miejscu pracy.
Kolejnym etapem projektu jest zebranie ankiet dotyczących procesu cyfryzacji w wybranych przedsiębiorstwach. Projekt jest realizowany od 1 września 2022 r. do 31 sierpnia 2024 r. ze środków pozyskanych z Komisji Europejskiej. Spotkanie odbyło się w dniach 11-12 października.
Właściwy dialog społeczny to zrównoważona i prowadzona z wzajemnym poszanowaniem współpraca reprezentantów pracowników, pracodawców i rządu. Współpraca, która gwarantuje włączanie partnerów społecznych w procesy decyzyjne, zwłaszcza w obszarach związanych z polityką społeczną. Tak prowadzony dialog pozwala ograniczać konflikty społeczne, szczególnie w trudnych czasach, kiedy szczególnie potrzebne jest zawieranie mądrych kompromisów.
W krajach Unii Europejskiej świadomość kluczowej roli dialogu społecznego w zarządzaniu publicznym systematycznie rośnie, dialog zyskał ramy instytucjonalne i gwarancje prawne. Stale rozbudowywane są formy współpracy i mechanizmy osiągania porozumień w sprawach fundamentalnych dla państw i obywateli. W Polsce gwarantem dialogu społecznego jest ustawa zasadnicza, której art. 20 stanowi:
Ważną próbą zinstytucjonalizowania dialogu społecznego była Trójstronna Komisja ds. Społeczno-Gospodarczych, powołana w 1994 roku. 21 lat później zastąpiła ją Rada Dialogu Społecznego, która zgodnie z ustawą prowadzi dialog w celu zapewnienia warunków rozwoju społeczno-gospodarczego oraz zwiększenia konkurencyjności polskiej gospodarki i spójności społecznej.
Mimo umocowania dialogu społecznego w polskim systemie prawnym wciąż istnieje wiele problemów związanych z brakiem wymiany informacji, trudnościami w prowadzeniu konsultacji i negocjacji, niechęcią do wspólnego podejmowania decyzji.
Uczestnicy dialogu społecznego wspierani są przez Norwegów w ramach programu „Dialog Społeczny – Godna Praca”, finansowanego poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021. Konfederacja Lewiatan, jako reprezentant pracodawców, promuje ideę dialogu na szczeblu krajowym i regionalnym, inicjuje dyskusje i wystąpienia partnerów społecznych w ważnych kwestiach, reaguje na bieżąco na wyzwania współczesnego rynku pracy.
W projekcie „Wzmocnienie dialogu społecznego w Polsce – model inicjowania dialogu społecznego przez stronę pracodawców”, realizowanym w latach 2020-2022 w ramach ww. programu, podjęła działania na rzecz wypracowania nowych wzorców prowadzenia dialogu społecznego przez stronę pracodawców.
– wzmocnienie uczestników dialogu przez podniesienie poziomu ich wiedzy o prawach organizacji pracodawców i doskonalenie umiejętności budowania sojuszy
– opracowanie projektów zmian w aktach prawnych wzmacniających znaczenie organizacji pracodawców w procesie legislacyjnym
– w ramach opracowywania modelu inicjowania dialogu społecznego przez stronę pracodawców na poziomie krajowym i regionalnym przeprowadzono diagnozę sytuacji w punkcie wyjścia i przeprowadzono konsultacje zaproponowanego modelu
– korzystanie z dobrych praktyk wypracowanych przez inne kraje, w tym z doświadczeń norweskiego partnera.
W działaniach w ramach programu duży nacisk położono na sprawy związane z legalizacją zatrudnienia i pobytu pracowników zagranicznych, przeprowadzono wnikliwą analizę stanu faktycznego, wypracowano diagnozę dostępnych instrumentów prawnych oraz dobrych praktyk.
Odbył się też panel dyskusyjny „Jak wojna w Ukrainie wpływa na rynki pracy?” w ramach Europejskiego Forum Nowych Idei. Poświęcony był szczególnej sytuacji związanej z obecnością w Polsce pracowników spoza UE, ale jak w soczewce skupiły się w nim aktualne problemy rynku pracy, w wielu aspektach nieelastycznego i pozbawionego refleksji. Zobacz relację z panelu.
W ramach projektu wiele uwagi poświęcono tym grupom pracowniczym, które mają utrudniony dostęp do rynku pracy lub nie są traktowane po partnersku. W raportach powstających w związku z działaniami projektowymi znalazły się nie tylko diagnozy społeczne i gospodarcze, lecz także konkretne propozycje pokonywania trudności w różnych obszarach.
Autorzy raportów „Poprawa sytuacji kobiet w zatrudnieniu” oraz „Źródła nierównej pozycji zawodowej kobiet” szukają dróg wyjścia z impasu, z jakim mamy do czynienia w Polsce, gdzie sytuacja kobiet pracujących jest znacząco gorsza niż w innych krajach europejskich.
Aktywność zawodową kobiet można zwiększyć poprzez szerszy dostęp do dobrej jakości opieki i edukacji dla dzieci, przebudowę dominującego modelu rodziny, modyfikację systemu wsparcia rodziny oraz poprawę dostępności do opieki zdrowotnej dla osób starszych – uważa Mariusz Zielonka, ekspert Lewiatana.
Do sytuacji kobiet na rynku pracy odnoszą się też autorzy raportu „Zdrowie psychiczne pracowników”, którzy podkreślają, że kobiety są ponad dwukrotnie bardziej narażone na ryzyko zaburzeń natury psychologicznej. Obciążenia związane z obowiązkami domowymi i opieką nad bliskimi odciskają piętno na zdrowiu psychicznym Polek, powodując stopniowe wycofywanie społeczne.
O godzeniu życia zawodowego z długoterminowymi obowiązkami opiekuńczymi wobec członków rodziny jest również mowa w raporcie „Praca zawodowa opiekunów rodzinnych. Zjawisko bierności zawodowej wśród osób świadczących opiekę nad zależnymi członkami rodziny”.
Dialog to nie tylko metoda wypracowania stopniowych reform i zmian ustawodawstwa społecznego, ale także możliwość szybkiego zastosowania niektórych rozwiązań zachęcających do większej aktywności zawodowej opiekunów dzięki rozwiązaniom przyjmowanym na poziomie zakładu pracy – podkreśla prof. Jacek Męcina, ekspert Lewiatana.
Pracodawcy mają też wiele do zrobienia w zakresie dopuszczania pracowników do współkształtowania czasu i organizacji pracy, a także motywowania do kształcenia ustawicznego. W omawiających te zagadnienia raportach – „Współkształtowanie czasu pracy i organizacji pracy” oraz „Skills Utilisation i podnoszenie kompetencji zawodowych w czasie pracy” – przewija się problem odpowiedzialności pracodawców za dobrostan i rozwój pracowniczy.
Dialog społeczny rozwija się w Polsce od pierwszych lat transformacji po 1989 roku, kiedy zaczęły się rozwijać wolne związki zawodowe i organizacje pracodawców, stając się częścią demokratycznego systemu państwa prawa. Od tamtej pory ewoluowało rozumienie dialogu, w zakresie jego oddziaływania znalazły się już nie tylko tradycyjne zagadnienie społeczne, lecz także polityka migracyjna, energetyczna czy ochrona konsumentów. Niezbędne jest też przyjrzenie się dialogowi instytucjonalnego, któremu grozi poważna zapaść.
O działaniach w ramach programu „Wzmocnienie dialogu społecznego w Polsce – model inicjowania dialogu społecznego przez stronę pracodawców”, finansowanego przez Norwegię poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021 w ramach Programu „Dialog Społeczny – Godna Praca”, pisaliśmy wiele razy. Poniżej linki do wybranych publikacji:
Projekt nowelizacji ustawy o zatrudnianiu cudzoziemców, przygotowany przez resort rodziny i polityki społecznej, ma zmniejszyć bariery administracyjne i formalności dotyczące zatrudniania cudzoziemców, jak również przeciwdziałać nadużyciom oraz zaniżaniu standardów na rynku pracy. Każdy krok w kierunku uporządkowania, uproszczenia procedur legalizacji zatrudnienia cudzoziemców jest niezwykle ważny z perspektywy sytuacji na rynku pracy. Dla wielu pracodawców problem z pozyskiwaniem pracowników staje się największym wyzwaniem w utrzymaniu i rozwoju firmy.
Popieramy przeniesienie regulacji dotyczących zatrudnienia cudzoziemców do odrębnej ustawy. Projekt przewiduje wprowadzenie wielu ciekawych ułatwień dla pracodawców. Pozostaje natomiast kilka kwestii, które wymagają dyskusji.
– Postulujemy, aby w ustawie znalazł się zapis o możliwości zatrudnienia obywateli Ukrainy na podstawie powiadomienia. Mając na uwadze szczególną sytuację mieszkańców Ukrainy w związku z agresją Rosji, ich integrację z naszym rynkiem pracy, warto rozważyć uregulowanie i zachowanie uproszczonej instytucji powiadomienia powiatowego urzędu pracy w ciągu 14 dni od dnia podjęcia przez nich zatrudnienia – mówi Nadia Kurtieva, ekspertka Konfederacji Lewiatan.
Zdaniem Konfederacji Lewiatan obowiązek informacyjny pracodawcy w związku z niepodjęciem lub zakończeniem pracy przez cudzoziemca na podstawie oświadczenia o zatrudnieniu pozostaje w sprzeczności z zapowiedzią ograniczania liczby procedur legalizujących pracę cudzoziemców. Ponadto wykreślenie oświadczenia z ewidencji wskutek powiadomienia o niepodjęciu pracy skomplikuje rekrutacje pracowników z zagranicy. W ustawie brakuje również uregulowania pracy zdalnej. Należy doprecyzować warunki legalnego zatrudnienia cudzoziemców w takiej właśnie formie.
– Proponujemy także obniżenie górnego limitu opłat za wniosek o wydanie zezwolenia na pracę, który w projekcie ustawy został ustalony na poziomie minimalnego wynagrodzenia. Nie ulega wątpliwości, iż zaproponowana wysokość opłaty jest wyłącznie stawką maksymalną. Niemniej jednak, ustanowienie maksymalnej opłaty na tak wysokim poziomie może skłonić pracodawców do rezygnacji z zatrudnienia cudzoziemców, którzy pomagają uzupełnić braki kadrowe w poszczególnych branżach, z uwagi na wysokie koszty zatrudnienia – dodaje Nadia Kurtieva, ekspertka Konfederacji Lewiatan.
Konfederacja Lewiatan
Zatrudnianie pracowników z Ukrainy – wiemy, co jest największym problemem
Wspieramy Ukraińców w znalezieniu pracy, przedsiębiorców w zatrudnianiu uchodźców
W czasie EFNI, które odbywało się w dniach 12-14 września 2022 roku w Sopocie, wiele uwagi poświęcono zagadnieniom związanym z bieżącą sytuacją polityczną w Polsce i na świecie. Kiedy w 2021 roku i na początku 2022 roku analizowaliśmy ekspertyzy dotyczące zatrudniania pracowników spoza Unii Europejskiej, nie mieliśmy pojęcia, jak wkrótce zmieni się sytuacja polityczna i ekonomiczna nie tylko w Polsce, lecz także w Europie i na świecie.
Uwagę pracodawców zwracały wówczas przede wszystkim zasady wykonywania pracy na terytorium Polski przez obywateli państw trzecich, stan prawny dotyczący legalizacji zatrudnienia, kluczowe zmiany przepisów czy zakres swobody, z jakiej korzystają państwa członkowskie UE w kontekście ustanawiania regulacji związanych z pobytem i pracą obywateli spoza Unii. Zastanawiano się też, czy polski rynek pracy jest gotowy na przyjęcie zwiększającej się liczby zagranicznych pracowników.
Okazało się, że mamy do czynienia z pogłębiającą się luką na krajowym rynku pracy oraz wysokimi niedoborami w krajowej i zagranicznej sile roboczej. Prognozy demograficzne dla Polski na lata 2014-2050 zakładają spadek liczby ludności do 33,1 mln osób, a więc o 5,4 mln osób w 2050 r. względem 2016 r. Ta liczba ok. 5 mln osób jest liczbą wskazywaną jako liczba cudzoziemców, którą powinien przyjąć polski rynek pracy dla zachowania co najmniej dotychczasowego tempa rozwoju gospodarczego. Tymczasem liczba cudzoziemców odprowadzających w Polsce składki na ubezpieczenie społeczne na koniec czerwca 2021 r. wynosiła 820 tysięcy.
Na listach zawodów z niedoborem pracowników od lat znajdują się m.in. murarze, betoniarze, dekarze, elektrycy i inne grupy zawodów fizycznych, a także te z sektora IT oraz medyczne. Według danych z 2020 r. około 50% firm zgłaszało problemy związane z rekrutacją pracowników. Trudności z pozyskaniem kadr częściej deklarowały duże firmy, w tym 34% z rekrutacją na stanowiska niższego, a 26% średniego szczebla. Zagraniczni pracownicy byli w 2020 roku, podobnie jak w latach 2018-2019, zatrudniani przede wszystkim na stanowiskach robotników przemysłowych i rzemieślników (43%), pracowników wykonujących prace proste (31%) oraz operatorów i monterów (20%).
Podczas Europejskiego Forum Nowych Idei jednym z ważniejszych tematów była wojna w Ukrainie i jej konsekwencje dla Ukrainy, Polski oraz innych krajów. Osobny panel dyskusyjny poświęcono wpływowi wojny w Ukrainie na rynki pracy. Obecnie nie ma wątpliwości, że wojenna migracja obywateli Ukrainy ma wpływ na wiele dziedzin życia i nie ogranicza się wyłącznie do aktu pomocy ofiarom wojny.
Wiceprezydentka Gdyni Katarzyna Gruszecka-Spychała zwróciła uwagę na znaczącą zmianę, jaka zaszła po 24 lutego 2022 roku. Do ojczyzny wróciło wówczas wielu Ukraińców, a do Polski przybyła bardzo duża grupa kobiet, często z wykształceniem wyższym, ale bez wystarczającej znajomości języka i prawa polskiego, co uniemożliwia im podjęcie pracy w ich zawodach. W efekcie wojny powstała więc potężna luka w niektórych branżach, na przykład budowlanej, a jednocześnie trzeba zagospodarować uchodźczynie, które są zmuszone pracować poniżej swoich zawodowych kwalifikacji.
Zdaniem ekonomistki i prorektor Szkoły Głównej Handlowej prof. Agnieszki Chłoń-Domińczak najważniejsze jest teraz przygotowanie Ukrainek i Ukraińców poszukujących pracy do odnalezienia się na polskim rynku pracy, zorganizowanie kursów językowych, podniesienie kompetencji, a także zapewnienie opieki nad dziećmi.
Niestety wciąż wielu uchodźców pracuje nielegalnie. Główny Inspektor Pracy Katarzyna Łażewska-Hrycko podkreśliła, że najważniejsze jest zapewnienie uchodźcom godnych warunków pracy, dlatego Państwowa Inspekcja Pracy sprawdza, czy nie dochodzi do wyzysku osób, które w trudnej sytuacji życiowej zostały zmuszone do podjęcia pracy w warunkach niespełniających minimalnych standardów zatrudnienia.
Ekspertka rynku pracy, prezeska zarządu Jobs First Anna Karaszewska, zwróciła uwagę na rozczarowującą postawę pracodawców, którzy okazali się zupełnie nieprzygotowani do przyjęcia i wykorzystania potencjału, jakim są pracownicy z Ukrainy. Wiele firm deklarowało pomoc na przykład w formie uproszczonej ścieżki rekrutacyjnej. Niestety dziś to nie działa, procesy rekrutacyjne wciąż są wieloetapowe i czasochłonne, zupełnie nie uwzględniają interesu osób próbujących się pilnie odnaleźć w nowej rzeczywistości zawodowej.
Moderujący spotkanie prof. Jacek Męcina, doradca zarządu Konfederacji Lewiatan, przypomniał, że polski rynek pracy od dawna jest uzależniony od migrantów. – Dzisiejsza sytuacja związana z wojną na Ukrainie i przyjazdem do naszego kraju kilku milionów uchodźców, a przede wszystkim uchodźczyń, jest jednak wyzwaniem dla Polski. Dotykamy tu kwestii aktywizacji zawodowej obywateli Ukrainy na polskim rynku pracy. A problemy są po jednej i po drugiej stronie – mówił. Jak dodał, po stronie przedsiębiorców, zwłaszcza tych dużych, są różnego rodzaju procedury, które komplikują szybkie decyzje o zatrudnieniu. Po stronie Ukrainek bieżące problemy związane chociażby z nieznajomością języka, brakiem potwierdzenia kwalifikacji czy opieką nad dziećmi.
– Nie jesteśmy nawet w połowie drogi – podsumowała Małgorzata Stanowska, head of public policy for CEE, Uber, dodając, że do rozwiązań systemowych konieczne jest przynajmniej minimum dobrej woli.
Jeszcze przed wybuchem wojny w Ukrainie eksperci podkreślali, że potrzebne są zmiany zarówno na poziomie europejskim, jak i lokalnym. Jesienią 2020 roku Komisja Europejska przedstawiła pakt o migracji i azylu. Przyczynkiem do założeń tego dokumentu był nie tylko kryzys migracyjny, przypadający na lata 2015-2016, lecz także dostrzeżenie, że współpraca z krajami trzecimi nad rozwijaniem legalnych dróg migracji jest w pełni zgodna z interesami UE, bowiem społeczeństwo Europy starzeje się i kurczy, ponadto pogłębiają się niedobory wykwalifikowanych pracowników w różnych miejscach i sektorach, takich jak zdrowie, opieka medyczna i rolnictwo. Polityce ochrony granic Wspólnoty przed migracją nierejestrowaną powinny więc równolegle towarzyszyć normy umożliwiające w szerszym zakresie mniej skrępowaną migrację, której celem jest wypełnianie zauważalnych luk na europejskich rynkach pracy.
O tym, jak wygląda praktyka, mówili uczestnicy panelu na Europejskim Forum Nowych Idei. Podkreślali, że na początku wojny wystarczała spontaniczna pomoc, ale teraz stajemy przed koniecznością stworzenia sprawnego systemu, który połączy szukających pracy Ukraińców z polskim rynkiem pracy. I tu pojawiają się bariery legislacyjne oraz absurdalnie długie, skomplikowane procedury, które uniemożliwiają Ukraińcom odnalezienie się na rynku pracy zgodnie z ich kompetencjami. Wśród uchodźców jest wiele osób o bardzo wysokich kwalifikacjach, na przykład lekarzy czy inżynierów, niestety polski rynek pracy nie jest gotów ich przyjąć, choć jednocześnie jest zapotrzebowanie na takich pracowników. Wciąż problemem jest dominacja umów zlecenia, co nie sprzyja budowaniu stabilności zawodowej.
Nie da się uniknąć poważnych zmian systemowych, Polska będzie musiała się z tym zmierzyć. Potrzebny jest dialog społeczny, spokojne i rzeczowe uzgodnienia, konsultacje i opiniowanie propozycji wszystkich stron. Chodzi o szukanie rozwiązań, a nie konfliktów. To wielkie wyzwanie, z którym i tak musielibyśmy się zmierzyć w niedalekiej przyszłości. Wojna w Ukrainie postawiła nas przed koniecznością szybszego zajęcia się problemami rynku pracy pod kątem obecności na nim pracowników zagranicznych. Od tego, jak się z nimi uporamy, zależy jakość naszego rynku pracy w nadchodzących latach.
Dane statystyczne wykorzystane w tekście pochodzą z ekspertyz przygotowanych w ramach programu „Wzmocnienie dialogu społecznego w Polsce – model inicjowania dialogu społecznego przez stronę pracodawców”, finansowanego przez Norwegów poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021 (program „Dialog społeczny – Godna Praca”). Częścią działań zmierzających do stworzenia modelu inicjowania przez pracodawców dialogu społecznego był również panel dyskusyjny na EFNI „Jak wojna w Ukrainie wpływa na rynki pracy?”, zorganizowany w ramach ścieżki „Europa na globalnych rynkach”.
W projekcie realizujemy działania, które wzmocnią dialog społeczny na poziomie krajowym i regionalnym. Jednym z kluczowym obszarów naszej aktywności jest legalizacja pobytu i zatrudnienia cudzoziemców. Projekt realizuje również działania związane z zainicjowaniem dialogu społecznego na poziomie europejskim i regionalnym w odniesieniu do ważnych tematów związanych z obszarem godnej pracy, work-life balance, poprawy sytuacji kobiet w zatrudnieniu.
Projekt jest realizowany w ramach Inicjatywy Nr FWD-H-4 pt. “Model aktywizacji zawodowej obywateli Ukrainy” w ramach Funduszu Współpracy Dwustronnej “FWD” Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2014-2021 i Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2014-2021. Inicjatywa jest finansowana przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy Norweskich i EOG.
W nawiązaniu do pisma (DRP-XI.0210.2.2022.LL z 4 października br.), przy którym przekazano projekt ustawy o zatrudnianiu cudzoziemców (UD 400), Konfederacja Lewiatan przesłała uwagi.
KL/392/188/NK/2022
Pobierz pismo
Polski rynek pracy w coraz większym stopniu podąża za potrzebami pracowników, wciąż jednak jest na tym polu wiele do zrobienia. Kluczowe może się okazać otwarcie na współkształtowanie czasu i organizacji pracy. Rekomendacje zawarliśmy w raporcie „Współkształtowanie czasu i organizacji pracy a poczucie satysfakcji z pracy”.
– Największym wyzwaniem najbliższych lat będzie poprawa jakości polskiej pracy w wymiarze warunków pracy i wynagrodzeń oraz wzrostu wydajności tak, aby nie odbiło się to negatywnie na produktywności i konkurencyjności polskich firm i gospodarki – mówi profesor Jacek Męcina, doradca Zarządu Konfederacji Lewiatan.
A jak sprostać temu zadaniu, unikając niepotrzebnych napięć i konfliktów, łącząc aspiracje pracowników z efektywnością gospodarczą? Zdaniem prof. Męciny pomóc w tym może odbudowa zaufania i dialog społeczny rządu, pracodawców i związków społecznych, który pozwoli wypracować przestrzeń dla kompromisów. – Wdrożenie satysfakcjonujących rozwiązań wymaga wsparcia ze strony pracodawców. To oni bezpośrednio kształtują atrakcyjność i jakość oferowanych miejsc pracy, wpływają na dobrostan pracowników, bezpieczeństwo i komfort pracy – podkreśla.
Aktualnie na rynku pracy obecne są cztery generacje charakteryzujące się zróżnicowanym podejściem do wartości i postaw związanych z pracą. Tradycjonaliści (silent generation) czerpią satysfakcję z dobrze wykonanych zadań, praca to dla nich obowiązek, są zdyscyplinowani, kierują się szacunkiem dla innych oraz dla pracy.
Baby boomers są lojalni i odnoszą się z szacunkiem do autorytetów, angażują się w pracę, mają potrzebę afiliacji. Pokolenie X buntuje się, wymaga, pragnie zmian, bywa nielojalne, ale pracownicy z tej grupy zmotywowani pieniędzmi są pracowici, przedsiębiorczy i kreatywni. Pokolenie Y (tzw. millenialsi) nie lubi rutyny, w pracy potrzebuje stałej stymulacji, bywa roszczeniowe i aroganckie, ale chce się rozwijać i jest kreatywne.
Badania pokazują, że przedstawiciele trzech pierwszych generacji cenią stabilność zawodową, wybierają tradycyjną organizację czasu pracy oraz pracę w siedzibie pracodawcy. Najmłodsze pokolenie woli łączyć pracę w zakładzie z pracą w domu, chętnie wybiera elastyczność i swobodę w zakresie świadczenia pracy oraz oszczędność czasu poprzez wyeliminowanie dojazdów do pracy. Pracownicy z pokolenia Y znacznie częściej niż ich starsi koledzy widzą możliwość zmiany zawodu lub branży. Uelastycznianie pracy dla reprezentantów tego pokolenia wydaje się nieuniknionym kierunkiem zmian, szczególnie w kontekście przemian demograficznych i starzenia się społeczeństwa.
Za elastycznym podejściem do zatrudnienia i warunków pracy przemawiają względy ekonomiczne, demograficzne i społeczne. Przekształcanie się różnych wzorców kulturowych, wzrastająca liczba rodziców samotnie wychowujących dzieci, starzenie się społeczeństw, globalizacja – to tylko niektóre z powodów, które powinny kierować uwagę osób odpowiedzialnych za kształtowanie rynku pracy w stronę zwiększenia elastyczności.
Warto przy tym mieć świadomość różnorodnych elementów elastycznego rynku pracy. Mamy bowiem do czynienia z elastycznością zatrudnienia oznaczającą zdolność pracodawcy do dopasowywania struktury zatrudnienia pracowników do warunków rynkowych, elastycznością funkcjonalną związaną z możliwością pełnienia przez pracowników różnorodnych zadań i funkcji w firmie, elastycznością finansową dotyczącą zmienności wynagrodzenia, a także elastycznością w zakresie czasu i miejsca pracy.
Jednym z rozwiązań sprzyjających zwiększeniu elastyczności jest zaproponowana przez Danię koncepcja flexicurity, stanowiąca połączenie elastyczności (flexibility) i bezpieczeństwa (security). Model ten charakteryzuje się wysokim poziomem elastyczności pracy i niskim poziomem ochrony zatrudnienia, przy jednoczesnym wysokim poziomie ochrony socjalnej bezrobotnych i szerokiej dostępności programów aktywizacyjnych.
Polska znajduje się w początkowej fazie wdrażania tego modelu. Brakuje elastyczności organizacyjnej, systemu kształcenia ustawicznego czy odpowiedniej wysokości świadczeń na wypadek bezrobocia. Kwestie te powinny stać się przedmiotem uzgodnień partnerów społecznych. – Koncepcja flexicurity musi zostać podporządkowana celowi wzrostu zatrudnienia – uważa Jacek Męcina. Jego zdaniem powinna się koncentrować na wybranych grupach, jak osoby 50+ czy kobiety wychowujące dzieci.
Uelastycznienie czasu pracy ma kluczowe znaczenie dla utrzymania w zatrudnieniu różnych grup pracowników. Osobom młodym elastyczny czas pracy potrzebny jest do pogodzenia pracy z nauką lub opieką nad małymi dziećmi. Z kolei osoby starsze korzystają z elastycznego czasu pracy w związku z opieką nad rodzicami lub wnukami, zmniejszenie obciążenia godzinowego wynika też z mniejszej sprawności fizycznej tej grupy pracowników.
Warto rozważyć następujące działania:
Raport powstał w ramach projektu: „Wzmocnienie dialogu społecznego w Polsce – model inicjowania dialogu społecznego przez stronę pracodawców” finansowanego przez Norwegię poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021 w ramach Programu „Dialog Społeczny – Godna Praca”.
W projekcie realizujemy działania, które wzmocnią dialog społeczny na poziomie krajowym i regionalnym. Jednym z kluczowym obszarów naszej aktywności jest legalizacja pobytu i zatrudnienia cudzoziemców. Projekt realizuje również działania związane z zainicjowaniem dialogu społecznego na poziomie europejskim i regionalnym w odniesieniu do ważnych tematów związanych z obszarem godnej pracy, work-life balance, poprawy sytuacji kobiet w zatrudnieniu.
Część obywateli Ukrainy, którzy zgłosili się do naszego projektu, już pracuje w ramach umów o pracę. Doradcy zawodowi nadal wspierają tych, którym się to jeszcze nie udało. Z kwestią zatrudniania uchodźców wiążą się problemy, ale dzięki naszym rozwiązaniom pracodawcy nie muszą się ich obawiać. Mamy sprawdzonych kandydatów!
Jednym z głównych problemów dotyczących zatrudniania uchodźców z Ukrainy, zidentyfikowanych w ramach programu, jest niski poziom obustronnego zaufania. W efekcie wielu obywateli Ukrainy porzuca pracę. Pracodawcy asekurując się na wypadek, gdyby wybór pracownika okazał się niewłaściwy, często proponują umowę-zlecenie jako formę zatrudnienia bardziej elastyczną oraz niewiążącą się z dodatkowymi kosztami.
Kluczowym zagadnieniem jest też jakość procesu rekrutacji pracowników, w sytuacji kiedy trudno wyłonić kandydata spełniającego wymagane kryteria. Dodatkowo firmy ponoszą koszt przystosowania do nowych obowiązków wynikający ze zmniejszonej wydajności na początku zatrudnienia, a także koszt późniejszego przestoju, gdy pracownik odejdzie.
Dla pracownika, zwłaszcza obywatela Ukrainy, który obecnie nie ma planów na związanie się z polskim rynkiem w dłuższej perspektywie, łatwo zaakceptować umowę-zlecenie. Z perspektywy obu stron jest ona mniej zobowiązująca i łatwiej można ją zakończyć. Pracownicy mają jednak najczęściej świadomość, że umowa o pracę to „lepsza praca”, pokazująca zaangażowanie pracodawcy, poważne traktowanie i dająca większe prawa. A pracodawców oferujących umowę-zlecenie często traktują instrumentalnie, bez zobowiązania.
W efekcie mamy sytuację zamkniętego koła, w której panuje przekonanie, że praca oferowana Ukraińcom jest niskiej jakości, a Ukraińcy to pracownicy niestabilni zatrudnieniowo. Potrzeby żadnej ze stron nie są więc zaspokojone.
W ramach naszego modelu, zanim Ukrainiec trafia do pracodawcy, przechodzi proces weryfikacji. Nasze działania skupiają się na dobieraniu osób najbardziej zmotywowanych i chętnych do podjęcia pracy i kierowaniu na rynek pracy tych chcących na dłużej związać się z Polską. Zatrudnienie ich na umowę o pracę daje większe perspektywy na utrzymanie tego pracownika w firmie.
– W realizowanym programie jedyną formą kwalifikowalnego zatrudnienia jest umowa o pracę – mówi Paweł Banczew, dyrektor operacyjny Jobs First, które na zlecenie Konfederacji Lewiatan realizuje projekt. I dodaje, że aby przełamać standardy obowiązujące na rynku, wymagane jest zaufanie do kompetencji wynikającej z dobrego doświadczenia współpracy.
Jak podkreśla Paweł Banczew, do tego z kolei wymagany jest czas. – Dla pracodawców, aby zapewnić ich, że kandydaci są przez nas wyselekcjonowani i przygotowani do wykonywania pracy zgodnie z wymaganiami pracodawcy, oraz że bierzemy za to odpowiedzialność. A dla pracowników, że jesteśmy w stanie w krótkim czasie standardy zmienić i zaoferować im godne zatrudnienie, bliższe ich kompetencjom, w dobrym i rozwojowym środowisku pracy – dodaje.
Działania prowadzone w lipcu skupiały się przede wszystkim na rekrutacji uczestników programu. Znaczną przewagę stanowią kobiety – 87% wszystkich uczestników. Średnia wieku to 38 lat, najmłodsza osoba ma 21 lat, najstarsza 62. Dzieci pod opieką ma 63% uczestników. Większość (70%) ma wykształcenie wyższe, a niecałe 30% uczestników deklaruje ukończenie edukacji średniej.
Zdecydowana większość przed przybyciem do Polski (po 24.02) miała status osób pracujących. Reprezentowana jest duża różnorodność zawodów jak chemicy, kucharze, kosmetyczki, spawacze, ślusarze, muzycy, lekarze, farmaceuci, pielęgniarki, nauczyciele, fotografowie, dziennikarze, adwokaci, strażacy, szwaczki, inżynierowie górnictwa. Większość pracowała w Ukrainie w zawodach wyuczonych.
W sierpniu projekt wszedł w fazę aktywizacji obywateli Ukrainy. Dzięki działaniom dedykowanych doradców udało się przedstawić ponad 6 ofert przypadających na każdego uczestnika programu, ponad połowa uczestników rozpoczęła intensywną naukę języka polskiego. Po miesiącu działań aktywizacyjnych udało się osiągnąć wskaźnik zatrudnienia na poziomie 37% docelowego poziomu zaplanowanego w projekcie.
Pilotaż jest prowadzony w kilku miastach w trzech regionach kraju: na Mazowszu (Warszawa i Pruszków), na Śląsku (Katowice i Siemianowice Śląskie) i w Małopolsce (Kraków, Oświęcim, Chrzanów).
Zapraszamy przedsiębiorców zainteresowanych zatrudnieniem obywateli Ukrainy do kontaktu z Jobs First – Paweł Banczew pbanczew@jobsfirst.pl, tel. 603 764 564. Na stronie www.jobsfirst.pl dostępne są szczegółowe informacje o projekcie.
Projekt „Model aktywizacji zawodowej obywateli Ukrainy” jest realizowany w ramach Inicjatywy Nr FWD-H-4 pt. “Model aktywizacji zawodowej obywateli Ukrainy” w ramach Funduszu Współpracy Dwustronnej “FWD” Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2014-2021 i Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2014-2021. Inicjatywa jest finansowana przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy Norweskich i EOG.
Więcej informacji o projekcie tutaj Wspieramy Ukraińców w znalezieniu pracy, przedsiębiorców w zatrudnianiu uchodźców.
Raport Lewiatana „Źródła nierównej pozycji zawodowej kobiet” przytacza jedną z zasad Europejskiego Filaru Praw Socjalnych – równouprawnienie płci. Zgodnie z nią należy zapewnić i wspierać równość traktowania i szans kobiet i mężczyzn. Jak się okazuje, wciąż niewiele ma to wspólnego z rzeczywistością.
Polki często wypadają z rynku pracy z powodu kolizji życia zawodowego z rodzinnym. Z badania Eurobarometru na temat równości płci (2017) wynika, że według 2/3 Polaków rolę głównego dostarczyciela dochodu powinien pełnić mężczyzna, a 4/5 Polaków wyznacza kobiecie rolę opiekunki domowego ogniska. W efekcie kobiety pracują więcej, jednak większa część ich pracy ma charakter nieodpłatny. Obciążenie obowiązkami domowymi i rodzinnymi odciąga kobiety od pracy zawodowej i obniża szansę na rozwój zawodowy. Sytuację mogłaby poprawić większa dostępność zajęć w niepełnym wymiarze czasu pracy, niestety w Polsce na przeszkodzie stoi struktura branżowa i poziom wynagrodzeń.
Międzypłciowa luka płacowa w podmiotach publicznych w Polsce wynosi 3,8%, a w sektorze prywatnym 15,7%, co zbliża nas do średniej europejskiej. Wielkość luki płacowej jest też zależna od sektora gospodarki. W większości sektorów jest to luka na niekorzyść kobiet, a w pięciu z nich różnica wynosi aż 20% lub więcej – są to usługi finansowe, usługi dla ludności, informacja i komunikacja, handel oraz górnictwo.
Raport wskazuje, że w zawodach o najwyższym stopniu feminizacji normą są niskie płace, a w najlepiej opłacanych zawodach dominujące jest zatrudnienie mężczyzn. Dzieje się tak mimo tego, że kobiety mają przeciętnie wyższe wykształcenie niż mężczyźni.
Kobiety rzadziej też zajmują najwyższe stanowiska. Przełożonymi kobiet tylko nieznacznie częściej są kobiety (55%), tylko 8% kobiet zarządza mężczyznami. W 2019 roku 43,1% kobiet zajmowało stanowiska menadżerskie, ale wśród członków zarządu stanowiły już tylko 22,8% (2020).
Z raportu wynika, że gorsza pozycja kobiet na rynku pracy to nie tylko utrata potencjału, lecz także wymierne skutki finansowe zarówno dla samych kobiet, jak i dla całej gospodarki. Zbyt często zapomina się, że niższe zarobki to także niższa emerytura po zakończeniu kariery zawodowej.
Wyeliminowanie luki płacowej rzędu 8,5% daje po przepracowaniu 30 lat pracy dodatkowo ponad 200 tysięcy złotych. W sektorze prywatnym, gdzie luka płacowa wynosi 15,4%, korzyść sięga 375 tysięcy złotych. Z punktu widzenia gospodarki gdyby udało się wyeliminować bariery utrudniające aktywność zawodową kobiet tak, aby kobiety miały współczynnik zatrudnienia notowany wśród mężczyzn, rynek pracy powiększyłby się o 1,8 mln pracowników. To oznaczałoby wzrost PKB o 11,1%.
Z raportu Lewiatana wynika, że potrzebne są zdecydowane działania wyrównujące szanse kobiet na rynku pracy. Wiele trzeba zrobić w zakresie prawodawstwa, ale istotne jest także zaangażowanie w promocję rozwiązań sprzyjających poprawie sytuacji oraz działania informacyjno-komunikacyjne. Mobilizacja pracodawców przyniesie wiele korzyści, jak konkurencja i lepsze dopasowanie pracowników do potrzeb firmy.
W raporcie wskazano sześć najistotniejszych wyzwań, które wymagają zaangażowania ze strony wszystkich podmiotów uczestniczących w tworzeniu rynku pracy, oraz propozycje dobrych praktyk stosowanych w Europie.
Aby zminimalizować to zjawisko, należałoby przede wszystkim zwiększyć dostępność usług opiekuńczych oraz pracy w trybie zdalnym bądź w elastycznym lub niepełnym wymiarze czasu. Warto też promować model rodziny, w którym mężczyźni w większym stopniu uczestniczą w życiu gospodarstwa domowego.
Nie da się uniknąć sytuacji, gdy kobiety w związku z macierzyństwem wyłączają się na jakiś czas z rynku pracy, należy jednak ograniczyć jej wpływ na dalszą karierę zawodową i wynagrodzenie. Konieczna jest tu promocja miejsc przyjaznych pracującym rodzicom czy eliminacja dyskryminacji płacowej poprzez zwiększenie transparentności wynagrodzeń w firmach.
Powinno się promować nowe wzorce zawodowe, upowszechniać tzw. męskie kierunki w edukacji wśród kobiet. Ważne jest kwestionowanie stereotypów odwołujących się do zdolności edukacyjnych kobiet i mężczyzn oraz promowanie polityki równej płacy za równą pracę i dbanie o obecność kobiet na stanowiskach zarządczych.
Wśród rozwiązań prowadzących do wyrównania szans kobiet jest wyrównanie wieku emerytalnego i wydłużenie aktywności zawodowej kobiet, a także zachęcanie do pracy powiązanej z oszczędzaniem na emeryturę.
Starania przeciwdziałające to m.in. większa transparentność w polityce płacowej firm. Wynagradzanie należy opierać na ocenie pracowniczej i wycenie stanowiska pracy. Konieczne jest promowanie równości płci w miejscu pracy.
Warto w tym celu promować kulturę równości w miejscu pracy czy publikować informacje o statystykach zatrudnienia na kluczowych stanowiskach.
Raport powstał w ramach projektu: „Wzmocnienie dialogu społecznego w Polsce – model inicjowania dialogu społecznego przez stronę pracodawców” finansowanego przez Norwegię poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021 w ramach Programu „Dialog Społeczny – Godna Praca”.
W projekcie realizujemy działania, które wzmocnią dialog społeczny na poziomie krajowym i regionalnym. Jednym z kluczowym obszarów naszej aktywności jest legalizacja pobytu i zatrudnienia cudzoziemców. Projekt realizuje również działania związane z zainicjowaniem dialogu społecznego na poziomie europejskim i regionalnym w odniesieniu do ważnych tematów związanych z obszarem godnej pracy, work-life balance, poprawy sytuacji kobiet w zatrudnieniu.
Pobierz raport