Pracodawcy chcący zaangażować do pracy obywateli Ukrainy napotykają na wiele przeszkód w procesie zatrudnienia. Konieczność wypełnienia wielu dokumentów, towarzyszenie kandydatom podczas formalności w urzędach, brak jednolitości w dokumentach osób, które przyjechały z Ukrainy, wreszcie – nieznajomość języka polskiego i brak pewności co do trwania okresu współpracy  – to główne bariery.

– Jako firma chcąca zatrudnić obcokrajowców musieliśmy wypełnić wiele dokumentów, które trzeba było przedstawić w różnych urzędach. Zatrudniając, nie byliśmy do końca świadomi, co jest wymagane przez prawo i urzędy – mówi Sławomir Skrobek, menedżer zarządzający w firmie G&G Studio Sp. z o.o.

Wychodząc naprzeciw takim problemom Konfederacja Lewiatan przygotowała praktyczny poradnik „Zatrudnienie obywateli Ukrainy przebywających w Polsce od 24 lutego 2022 roku w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium Ukrainy”. Poradnik jest jednym z efektów pilotażowego programu „Model aktywizacji zawodowej obywateli Ukrainy”, którego celem była aktywizacja i przygotowanie do pracy w Polsce obywateli Ukrainy. Kandydaci są zatrudniani przez polskie firmy na umowę o pracę.

Brak wiedzy pracodawców na temat procedur i zasad zatrudniania cudzoziemców

Pracodawcy, szczególnie z sektora MŚP, mają niewielką wiedzę i doświadczenie w  zakresie procedur i zasad zatrudniania cudzoziemców, w tym obywateli Ukrainy. Najtrudniejsze jest dla nich poradzenie sobie z niezbędnymi formalnościami. Jan Szczucki, prezes zarządu Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Usługowo-Handlowego EMAG-SERWIS Sp. z o.o. podkreśla, że nieznane formalności odstraszają i mogą być powodem, że niewiele polskich firm decyduje się na zatrudnienie Ukraińców. Pomocne było więc przygotowanie kandydatów i kandydatek w ramach projektu.

– Kandydatki przyszły do nas ze wszystkimi wymaganymi dokumentami, nie wkładaliśmy dodatkowego wysiłku w zapoznawanie się z koniecznymi formalnościami i ich załatwianie w urzędach. Wyspecjalizowana jednostka pomogła we wszystkich kwestiach, w których kompetencji nie musi mieć pracodawca – mówi Jan Szczucki.

Trudność w pozyskaniu pracownika z Ukrainy, długa rekrutacja i problem w urzędzie pracy

Dla Patryka Bubły, prezesa Spółdzielni Socjalnej Zielona, z-cy dyrektora ds. administracyjno–technicznych w Śląskim Ogrodzie Botanicznym w Mikołowie, barierą okazał się urząd pracy. Po publikacji ogłoszenia o naborze do pracy dla osób z Ukrainy mających status osoby, która przekroczyła granicę Polski w związku z wojną, pojawił się problem – do urzędu wpłynęła oficjalna skarga dotycząca nierównego traktowania, że zakład dedykuje miejsca pracy dla Ukraińców. A i tak z urzędu pracy po ogłoszeniu o pracę nie zgłosił się nikt gotowy do podjęcia zatrudnienia.

– Chętnych do pracy znaleźliśmy spośród już wcześniej zatrudnianych na umowę zlecenia w jednostkach Śląskiego Ogrodu Botanicznego, w którego strukturach działa spółdzielnia, oraz dzięki udziałowi w projekcie Lewiatana – mówi Patryk Bubła. Kolejną barierą jest długotrwała rekrutacja. – W procedurze przez urząd pracy trwa co najmniej miesiąc, a w ramach projektu udało nam się zatrudnić pracownicę w ciągu 2 tygodni – dodaje.

Brak pewności co do okresu współpracy z cudzoziemcami

Dużą barierą dla pracodawców jest pokonanie obawy, czy pracownicy nie porzucą pracy w krótkim czasie. Firmy zazwyczaj potrzebują ich na dłużej, dużo czasu zajmuje też wdrożenie i doprowadzenie do usamodzielnienia pracownika. Sławomir Skrobek podkreśla, że w branży poligraficznej, w jakiej działa firma G&G Studio Sp. z o.o., przyuczenie do pracy to długi proces, trwający średnio 6-12 miesięcy.– Nie był nam znany okres pobytu kandydatów w Polsce, obawialiśmy się więc, że poświęcimy czas na wyszkolenie pracownika, a on z różnych powodów wróci do swojego kraju lub pojedzie do innego kraju. Było to dla nas dość ryzykowne – dodaje.

– Kandydaci zaproponowani nam w ramach projektu zadeklarowali dłuższy pobyt w Polsce. Widać, że starają się, żeby móc przedłużyć okres pracy w naszej firmie. Liczymy więc na stałą współpracę – mówi nam adwokat Andrii Romanchuk, partner w EUCON Legal Group, którego częścią jest Biuro Księgowe E-REPORT Sp. z o.o.

Problem z nieznajomością języka polskiego i tłumaczeniem dokumentów

Jednym z podstawowych problemów przy zatrudnianiu cudzoziemców jest brak znajomości języka polskiego, zwłaszcza przy bezpośredniej obsłudze klientów. Firma Jobs First, która na zlecenie Lewiatana koordynowała program, miała przygotowanych do pracy Ukraińców uczących się języka polskiego na specjalnie zorganizowanych kursach. – Skontaktowano nas z panią z Ukrainy, która całkiem dobrze komunikowała się po polsku. Kolejna osoba mówiła nieco gorzej, obecnie po intensywnym kursie językowym nie mamy problemów w komunikacji – podkreśla Sławomir Skrobek z G&G Studio.

Bernadetta Pasiut, z-ca kierownika Sekcji Utrzymania Czystości w jednym ze szpitali zauważa, że zatrudniając obcokrajowców, większość zakładów pracy musi pokonać barierę językową. Problemem jest też tłumaczenie dokumentów. – Jako szpital potrzebujemy przetłumaczonych dokumentów, czyli świadectw pracy do potwierdzenia wysługi lat kandydata. Obcokrajowiec musi znaleźć tłumacza przysięgłego i mu zapłacić – mówi. Kandydatka przygotowana przez firmę Jobs First miała zapewnione tłumaczenie wszystkich dokumentów niezbędnych dla pracodawcy. Pomoc w znalezieniu tłumacza przysięgłego była bardzo istotna.

Biuro Księgowe E-REPORT Sp. z o.o. zatrudniło trzy osoby z Ukrainy do księgowości, czwartą jako wsparcie dla prawników. – Na tych stanowiskach konieczna jest znajomość języka polskiego. Osoby te były już w trakcie kursów językowych, dzięki udziałowi w projekcie Lewiatana i Jobs First – mówi adwokat Andrii Romanchuk.

Braki w dokumentach i wyjaśnienia w urzędach angażowały pracodawców

Pracodawcy zwracali także uwagę na konieczność towarzyszenia przyszłym pracownikom podczas załatwiania formalności w urzędach, bo nie daliby sobie z rady bez stałego zaangażowania i pomocy osób z polskiej firmy.

Patryk Bubła, barierę widzi też w braku jednolitości w dokumentach osób, które przyjechały z Ukrainy. – Część osób nie ma paszportu, niektóre mają nieważne. Nasze urzędy wydają dokumenty związane z nadaniem nr PESEL, ale nie we wszystkich przypadkach są one jednolite. Nie zawsze jasno było wyszczególnione, czy osoba posiada status UKR, który jest niezbędny do podjęcia zatrudnienia – mówi. Powodowało to potrzebę kontaktu z urzędami w celu weryfikacji i potwierdzenia, czy osoba posiada status UKR. Działania te są zazwyczaj po stronie pracodawcy, co utrudnia i dodatkowo obciąża firmy.

Dzięki udziałowi w projekcie pracodawcy nie musieli zajmować się tego typu formalnościami i wyjaśnieniami. Wszystkie były dopełnione przez osoby wspierające Ukraińców w ramach projektu.

– Osobiście musiałem jeździć z poprzednim kandydatem na pracownika, a w przypadku Ukrainek poleconych przez Jobs First tych problemów już nie było – podkreśla Sławomir Skrobek.

Niedostosowanie kwalifikacji pracowników z Ukrainy do polskich warunków

Jan Szczucki, prezes zarządu EMAG-SERWIS Sp. z o.o. uważa, że barierą jest też niedostosowanie kwalifikacji pracowników z Ukrainy do polskich warunków. – Być może warto byłoby rozważyć zorganizowanie popołudniowych szkoleń zawodowych dla zatrudnionych już osób z Ukrainy. Korzyści byłyby po obu stronach – pracodawca  szybciej zyskałby osobę z potrzebnymi kwalifikacjami, a pracownik możliwość poszerzenia praktycznej wiedzy z dodatkowego źródła – powiedział.

Jak podkreślił, dzięki projektowi udało się zorganizować dodatkowe szkolenie zawodowe. – W tym obszarze otrzymaliśmy wsparcie od firmy realizującej projekt. Szkolenie to poszerzyło obszar znajomości „nowego  zawodu” przez nowozatrudnione osoby. Aktualnie wszystkie mają umowy o pracę do 31.12.2023 r. – dodał.

• Zasady zatrudniania osób z Ukrainy przedstawione zostały w podręczniku Zatrudnienie obywateli Ukrainy przebywających w Polsce od 24 lutego 2022 r. – praktyczny poradnik
• Wnioski z projektu zostaną przedstawione 30 stycznia w Warszawie podczas Kongresu Praca 4.0.
• Projekt realizowała Konfederacja Lewiatan. Na zlecenie Lewiatana Jobs First objął profesjonalnymi usługami aktywizacyjnymi 140 obywateli Ukrainy i znalazł pracę dla ponad 40 osób. Urząd Pracy z kolei przekazał nam informacje o efektach ich działań aktywizacyjnych prowadzonych wobec 100 obywateli Ukrainy.

Projekt jest realizowany w ramach Inicjatywy Nr FWD-H-4 pt. “Model aktywizacji zawodowej obywateli Ukrainy” w ramach Funduszu Współpracy Dwustronnej “FWD” Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2014-2021 i Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2014-2021. Inicjatywa jest finansowana przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy Norweskich i EOG.